پل صراط

پرسش . پل صراط را توضیح دهید. 

پاسخ: یکی دیگر از مواقف قیامت که خود مرکب از مواقف متعددی می‏باشد، صراط است، و آن پلی بر روی جهنم که از مو باریک‏تر و از شمشیر تیزتر است. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «    ان علی جهنم جسراً ادق من الشعر واحد من السیف»    (میزان الحکمه ج ۵ ص ۳۳۸.) . تمام انسانها از این پل عبور می‏کنند. قرآن می‏فرماید: «وَإِن مِّنکُمْ إِلاَّ وَارِدُهَا کَانَ عَلَی رَبِّکَ حَتْماً مَقْضِیّاً  ثُمَّ نُنَجِّی الَّذِینَ اتَّقَوْا وَنَذَرُ الظَّالِمِینَ فِیهَا جِثِیّاً» (مریم: ۷۱ و ۷۲) همه شما وارد جهنم می‏شوید. این امری است حتمی و فرمانی است قطعی از پروردگارتان؛ سپس آنها که تقوا پیشه کردند از آن رهایی می‏بخشیم و ظالمان را در حالی که به زانو درآمده رها می‏سازیم. انسانهای نیک و مومن با سرعث می‏گذرند و وارد بهشت می‏شوند ولی افراد بد و کافر از آن لغزیده و به جهنم سقوط می‏کنند.    
در آن پل ایستگاههای متعددی است از قبیل: موقف نماز، روزه، زکاه، صله رحم و… و مهمترین موقف در آن موقف ولایت است؛ چنانکه در دنیا چنین است. در حدیثی از پیامبر(ص) آمده است: «    اذا کان یوم القیامه و نصب الصراط علی جهنم لم یجز علیه الا من کان معه جواز فیه ولایه علی بن ابی طالب(ع)» (بحار ج ۸ ص ۶۸ ح ۱۱.)    در روز قیامت هنگامی که صراط بر روی جهنم نصب می‏شود تنها کسانی از آن عبور می‏کنند که جواز عبور داشته باشند. آن جواز، ولایت علی ابن ابی‏طالب علیه السلام است. دلیل مطلب نیز روشن است؛ خط ولایت در دنیا همان خط مستقیمی است که از مو باریک‏تر و از شمشیر تیزتر است و به جز همین صراط مستقیم بقیه خطوط و راهها خطوط کج و منحرف‏اند. حال کسی که در دنیا باورها و اعمال و رفتار خود را با میزان الاعمال تنظیم کرده در آخرت هیچ مشکلی نخواهد داشت و با سرعت برق از روی صراط عبور خواهد کرد و اصولاً صراط همان طریق به سوی معرفت الهی است که در ایمان و عمل انسان تجلی می‏کند.    
ایمان و عمل تنها گرد محور ولایت تبلور می‏یابد. این مطلب را در حدیث جالبی مفضل بن عمر از امام صادق علیه السلام نقل کرده است. می‏گوید: از امام درباره صراط پرسیدم. حضرت فرمود: صراط همان معرفت خداوند متعال است. آنگاه افزود: «    هما صراطان: صراط فی الدنیا و صراط فی الاخره فاما الصراط الذی فی الدنیا فهو الامام المفروض الطاعه من عرفه فی الدنیا و اقتدی بهداه مر علی الصراط الذی هو جسر جهنم فی الاخره و من لم یعرفه فی الدنیا زلت قدمه عن الصراط فی الاخره فتردی فی نار جهنم» (معانی الاخبار ص ۳۲ ح ۱.)    دو صراط وجود دارد: صراطی در دنیا و صراطی در آخرت و اما صراط در دنیا همان امام واجب الاطاعه است. هر کس او را بشناسد و از هدایت او پیروی کند از صراطی که همان پل بر روی جهنم است در آخرت عبور می‏کند و هر که او را در دنیا نشناسد قدمش بر صراط آخرت می‏لغزد و در آتش جهنم سقوط می‏کند.    
در زمینه بحث از عوامل سقوط، علت سردی و خاموشی جهنم هنگام عبور مومن، و شعله کشیدن هنگام عبور کافر و معاند، تعداد و کیفیت مواقف، فلسفه وجودی آن، آثار تربیتی ایمان به این موقف و… نکات جالب و قابل توجه فراوانی در آیات و روایات وجود دارد که برای رعایت اختصار از ذکر آن‏ها صرفنظر می‏شود و در اینجا تنها یک روایت نقل می‏شود که بیانگر چند نکته است:
۱. عبور از صراط برای همه یکسان نیست؛ بلکه بر حسب چگونگی معتقدات و میزان و کیفیت مکتسبات نفسانی و اعمال با هم متفاوتند.
۲. مواقف صراط به منزله ایستگاههای بازرسی است که نوعی حسابرسی و مجازات یا پاداش محسوب می‏شود.
۳. چون مومن با آتش و عذاب سنخیت ندارد، آتش در مقابل نور او یارای مقاومت را ندارد و سرد و سلامت خواهد شد ولی کافر چون با آتش سنخیت دارد و اصولاً آتش گیره جهنم محسوب می‏شود در هر موقف که به سبب نافرمانی خدا، مستحق سوختن شده است، خواهد سوخت. مثلاً اگر کسی با تارک الصلوه بودن استحقاق عقاب پیدا کرده است در موقف صلوه طبعاً خواهد سوخت.
۴. نکته قابل توجه دیگر این که راه بهشت از داخل جهنم می‏گذرد و انسان تا از سختی و شدائد و کوره ‏های آزمایش سوزان نگذرد به بهشت سعادت و آرامش و صفا و آسایش نخواهد رسید.

حدیث چنین است: امام صادق علیه السلام فرمود: « منهم من یمرمثل البرق و منهم من یمر مثل عدو الفرس و منهم من یمر حبواً، و منهم من یمر مشیا و منهم من یمر متعلقا قد تاخذ النار منه شیئاً و تترک شیئاً» (امالی الصدوق مجلس ۳۳. )   هنگام عبور از صراط و ورود به بهشت، انسانها متفاوتند: بعضی مانند برق از آن می‏گذرند و بعضی همچون اسب تندرو و بعضی به دو و برخی همچون پیادگان و بعضی وارونه و آویزان از آن عبور می‏کنند در حالی که گاهی آتش جهنم چیزی از آنها می‏گیرد و قسمتی از آنها را می‏سوزاند. از حدیث نکته دیگری نیز استفاده می‏شود و آن، این که سبکبالان همچنانکه در دنیا با سرعت به مقصد می‏رسند در آخرت نیز چنین‏اند و سنگین باران که بارهای گران بر دوش حمل می‏کنند در آنجا گرفتارند.