از مدينه تا بصره

هنگامي كه رجاء بن أبي ضحاك و ياسر خادم از سوي مأمون مأموريت يافتند (1)
تا عليّ بن موسي الرضاعليه السلام را به مرو آورند، إمام عليه السلام در مدينه بود. حضرت رضاعليه السلام همچون پدر بزرگوارش إمام موسي كاظم عليه السلام در مدينه اقامت داشت (اين كه منزل امام عليه السلام در كدام محله از محله هاي شهر مدينة الرسول بوده منابع، اطلاعات چنداني به ما نمي دهند). رجاء بن أبي ضحاك و ياسر خادم، به منزل امام عليه السلام رفتند و نامه مأمون را به حضرت تسليم كردند. إمام عليه السلام با فرستادگان مأمون سخني نگفت و با كراهت نامه را خواند و بناچار پيشنهاد مأمون را پذيرفت و آماده سفر شد. در اولين گام قبل از (2)
آغاز سفر به سوي مرو إمام دست به اقداماتي زد كه ماهيّت پذيرش ولايتعهدي را آشكار ساخت مثل صحنه دردناك وداع با رسول خداصلي الله عليه واله ، تعيين جانشين بعد از خود و كيفيت وداع با اهل بيت خود.

وداع با رسول اكرم (ص)

شيخ صدوق به سند خود از محول سيستاني نقل مي كند كه چون قاصد مأمون براي احضار حضرت رضاعليه السلام از خراسان به مدينه وارد شد من در مدينه حضور داشتم، حضرت براي وداع با مرقد مطهّر رسول اكرم صلي الله عليه واله وارد آستانه مقدسه شد. چندين مرتبه به مرقد آن حضرت صلي الله عليه واله نزديك شد و وداع كرد و سپس بازگشت و هر بار كه نزديك ضريح مي آمد با صدايي بلند مي گريست. من به حضور آن حضرت عليه السلام شرفياب شدم، سلام كردم و او را (به خاطر) طلب كردن مأمون به خراسان تهنيت گفتم. آن حضرت فرمود: من را واگذاريد، همانان از جوار جدّ بزرگوارم صلي الله عليه واله بيرون مي روم و در غربت رحلت مي كنم و در كنار قبر هارون دفن خواهم شد. محول سيستاني مي گويد: تا خراسان آن بزرگوار را مشايعت كرده، همراه وي بودم تا اين كه در طوس وفات يافت و او را نزد هارون دفن كردند.(3)

تعيين جانشين و پيشواي شيعيان

حضرت رضاعليه السلام از آنجا كه سرانجام اين سفر را مي دانست، فرزندش جوادعليه السلام را كه در آن زمان كودكي چند ساله بود به هنگام وداع با جدّش به مسجد النّبي برد، حضرت جوادعليه السلام قبر مطهّر رسول اكرم صلي الله عليه واله را در آغوش گرفت، إمام رضاعليه السلام فرمود: اي رسول خدا، من او را به شما سپردم. حضرت جوادعليه السلام عرض كرد اي پدر، به خدا قسم كه به جانب خدا مي روي. سپس حضرت رضاعليه السلام به تمامي وكلا و أصحاب خود فرمود: سخنان او را گوش كنيد و امر او را اطاعت نماييد و ترك مخالفت وي كنيد. و نزد ثقات أصحاب خود تصريح بر امامت او فرمود و به آنها شناساند كه حضرت جواد الائمه جانشين و قائم مقام اوست.(4)

حديقة الرضويه يكي از محدود تذكره هايي است كه مي نويسد: حضرت بعد از وداع با قبر پيامبر اكرم صلي الله عليه واله به روضه جدّه اش حضرت صديقه زهرا3 مشرف شد و درددلهاي خود را به آن حضرت عرض كرد.
 

پی نوشت:

1)  الارشاد، ج 2، ص 250؛ روضة الواعظين، ص 9صلي الله عليه واله 3؛ عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 398، و401؛ تاريخ طبري، 59/13صلي الله عليه واله 5؛ الكامل في التاريخ، ج 4، ص 2صلي الله عليه واله 1؛ مروج الذهب ومعادن الجوهر، ج 2، ص 441؛ تاريخ يعقوبي، ج 2، ص 5صلي الله عليه واله 4؛ اصول كافي، ج 2، ص عليه السلام 40.

2) عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 139؛ اصول كافي، ج 2، 404؛ الارشاد، ص 290 و 291؛ روضة الواعظين، ص عليه السلام صلي الله عليه واله 3؛ تاريخ فخري، ص 300؛ تجارب السلف، ص 158؛ بحار الأنوار، ج 49، ص 92؛ حديقة الشيعة، ص 5، ص 53صلي الله عليه واله ؛ تاريخ بيهقي، ج 1، ص 191.

3) عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 4صلي الله عليه واله 4؛ اثبات الوصيه، ص 394.

4) المناقب، ص صلي الله عليه واله 19؛ اثبات الوصيه، ص 394؛ دلائل الائمة، ص صلي الله عليه واله عليه السلام 1؛ بحار الأنوار، ج 2، ص 32.  

5) حديقة الرضويه، ص 4عليه السلام ، زندگي إمام رضاعليه السلام ، ص صلي الله عليه واله عليه السلام 4.