یهودیان ضدصهیونیسم

با اعلام نام هاوارد جیکوبسن به عنوان برنده بوکر امسال، اتفاق جالبی رخ داد؛ به جای واکنش سنتی و همیشگی حضاری که سه‌شنبه پیش در مراسم اعلام برنده بوکر گرد آمده بودند ـ که باید شامل رضایت همراهان برنده و کف‌زدن‌های کمرنگ ناشی از حسادت و تلخی از سوی گروهی دیگر می‌بود، از بیانیه‌ای که پیش از صرف شام در سالن شهرداری لندن خوانده شد، با صدای بلند کف‌زدنی پردوام استقبال شد و بسیاری از مردمی که تا پیش از این هیچ ارتباطی با جیکوبسن نداشتند، ایستاده او را تشویق می‌کردند.
این نویسنده ۶۸ ساله که عنوان برنده جایزه بوکر سال ۲۰۱۰ را به خود اختصاص داده می‌گوید:”فکر می‌کنم به این خاطر چنین استقبالی شد که من کسی هستم که سال‌ها کناری ایستاده بودم». او خسته اما هیجان‌زده در مصاحبه‌ای که دو روز پس از بردن بوکر انجام داد، گفت: «یک احساس دیگر هم در سالن وجود داشت، آنان از خداوند که یک مرد پیر را برنده کرده بود، تشکر می‌کردند.»
«پرسش فینکلر» که عنوان کتاب برنده ۲۰۱۰ بوکر را به خود اختصاص داده یازدهمین رمان جیکوبسن است که درست در همان روزی که به عنوان برنده این جایزه معتبر معرفی شد، در آمریکا نیز به بازار آمد. این اما انتخابی غیرمعمول برای داوری بوکر بود؛ به دو دلیل: این کتاب به قلب تجربه یهودیان بریتانیا مربوط است و تلاشی است که عده معدودی در این سال‌ها موفق به انجام آن شده‌اند و دیگر این که حداقل در نگاه سطحی، اثری کمدی است. این کتاب داستان ۳ دوست را بازگو می‌کند که دو نفرشان یهودی هستند و نفر سوم جولین ترسلاو نیز مدت‌هاست در جستجوی این است که یهودی بودن یعنی چه؟ وقتی ترسلاو با یک کیف‌قاپ روبه‌رو می‌شود که می‌خواهد کیفش را بزند و زیر لب او را جهود می‌خواند، این سوال برای او پیش می‌آید که یهودی بودن یعنی چه؟ و به دنبال کشف ریشه‌های آن برمی‌آید و می‌خواهد این خصیصه را از نظر فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بررسی کند. او به طور طبیعی با پرسش‌هایی از این دست هم روبه‌رو می‌شود که آیا بررسی این که چه چیزهایی کسی را یهودی می‌سازد، اقدامی ضدیهودیت است؟ اما یکی از دوستانش به موقع به او هشدار می‌دهد و می‌گوید بهتر است چهره خیلی شاعرانه و آرمانی به ما ندهی و بیش از همه این که از گرمی رفتار ما نسبت به مسیحیان بریتانیا دچار شگفتی نشوی.
در حالی که دوستان او در حال بحث‌های پایان‌ناپذیر درباره اسرائیل هستند و هریک از تجربیات و پیشنهادهای خود می‌گویند، یکی از آنها به اسم سام فینکلر که نویسنده کتاب‌های فلسفی عامه‌پسند است، به گروهی ضدصهیونیست به نام”یهودی شرمنده» ملحق می‌شود. کار این گروه نقد و مقابله با سیاست‌های اسرائیل است. جیکوبسن با هجو کامل این سیاست‌ها از قول همسر فینکلر به ترسلاو می‌گوید برای درک شرمنده بودن یهودیان از یهودی بودنشان، باید خودت یک یهودی باشی.
هرچند برخی از خوانندگان ممکن است قادر به درک درست این کتاب نشوند، اما نویسنده می‌گوید بین این دو مفهوم یعنی یهودی بودن و ضداسرائیل بودن تناقضی وجود ندارد.
اندرو موشن، ‌رئیس داوران امسال بوکر و یکی از مشهورترین شاعران بریتانیا، درباره انتخاب این کتاب گفت: جیکوبسن، کمدی و تراژدی را با هم درآمیخته و شاید ترکیب این دو برای برخی از خوانندگان به اندازه کافی دلپذیر نباشد. با این حال او در توصیف این اثر، آن را بسیار هوشمندانه و بامزه خواند و گفت هر‌چند این کار بسیار اصیل است و به روش جالبی نیز نوشته شده، اما بسیار غمگین و افسرده است. این اثر کمدی است، خنده‌دار است، اما خنده‌ای در تاریکی.
“پرسش فینکلر» که عنوان کتاب برنده ۲۰۱۰ بوکر را به خود اختصاص داده یازدهمین رمان جیکوبسن است که درست در همان روزی که به عنوان برنده این جایزه معتبر معرفی شد در آمریکا نیز به بازار آمددر حقیقت این کتاب در حال هشدار دادن نسبت به این مساله هم هست که احساسات خطرناک نهفته ضدیهودی به جای ضدصهیونیستی، می‌تواند زندگی مردم بی‌گناه را به خطر بیندازد و به قربانیان ماجرا تبدیل کند. جیکوبسن می‌گوید هر چند چنین رویدادهایی می‌تواند او را بسیار نگران کند، اما خود او به بحث‌هایی که در این کتاب جریان دارد عقیده دارد و فکر می‌کند، همین بحث‌ها می‌تواند روشنگر باشد.
جیکوبسن در این کتاب به نقل از یکی از شخصیت‌ها می‌گوید”هر استدلالی می‌تواند یک ضد استدلال هم داشته باشد» و این همان شگفتی این رمان است. در این اثر همه چیز می‌تواند ممکن یا غیرممکن باشد. هیچ چیز قطعی نیست، هیچ چیز تمام شده نیست و هیچ چیز تعیین شده نیست.
آقای جیکوبسن که در طبقه کارگر منچستر رشد کرده، در خانواده‌ای بزرگ شده که پدرش به عنوان سرگرمی‌ساز کودکان، فروشگاهی داشت که در آن برای بچه‌ها وسایل فکری می‌فروخت. او در رشته ادبیات انگلیسی در کمبریج تحصیل کرد. خودش می‌گوید: «طرفدار ادبیات انگلیسی کهنه نیستم و خطی را دنبال می‌کنم که جورج الیوت، دیکنز، دکتر جانسن و جین آستین دنبال می‌کردند.»
بیش از هر چیز در آثارش، تلاش می‌کند تا قهرمانانش را به رقابت با همدیگر بکشد و می‌گوید: «می‌خواستم جملاتی چنان پیچیده بنویسم که هرگز ندیده باشید و می‌خواستم درباره تجربه کشور انگلیس بنویسم. اینها مشکلاتی است که همه می‌بینند و من تازه خیلی هم دور نرفته‌ام.»
او در نخستین رمانش با عنوان «از پشت سرآمدن» که سال ۱۹۸۳ نوشت بسیاری از تکنیک‌های دانشگاهی را به مبارزه خواند. این کتاب با نقدهای تحسین‌آمیزی روبه‌رو شد. نوشته‌هایش سبکی چون جین آستین دارد. با این حال او کتمان نمی‌کند که رمان‌‌های طنزآمیز را بسیار دوست دارد؛ هر چند «پرسش فینکلر» به تمامی طنز نیست، اما کمدی نوشتن او هم سبک خودش را دارد. او می‌گوید: من یک نویسنده کمدی جدی هستم. وقتی مردم مرا نویسنده آثار کمدی خطاب می‌کنند دلم می‌خواهد جیغ بکشم چون برداشت آنها از آثار کمدی با آنچه من فکر می‌کنم فرق دارد.