روزه فقط امساک از اکل و شرب نیست ، بلکه شرائطى دیگر هم همراه آن است ، تعهد و مسؤولیت هاى انسان در برابر روزه ، این فریضه الهى زیاد است.
روزه چهار گروه مقبول نیست : حضرت صادق (علیه السلام) فرمود :
روزه نیست براى کسى که امام و پیشواى خود را نافرمانى کند و از او اطاعت ننماید و صحیح نیست روزه عبد فرارى تا مراجعت کند و به خدمت باز نگردد و روزه زن ناشزه درست نمى باشد تا توبه کند و در اختیار همسرش قرار گیرد و همچنین روزه فرزند عاق شده پدر و مادر تا خوب نشود و اصلاح نگردد ، مورد قبول قرار نمى گیرد و روزه به حساب نمى آید . (۱)فاطمه (ع) در آداب صائم سخن مى گوید :
جعفر بن محمد (علیهما السلام) از آباء گرامش از فاطمه دخت گرام رسول الله (صلى الله علیهم اجمعین) روایت مى نماید :
که حضرت زهرا (علیها السلام) فرمود :
صائم با روزه خویش کارى نکرده (یعنى حق روزه را ادا نکرده) هر گاه زبان و گوش و چشم و جوارحش را از (آنچه که بر آنها حرام است) حفظ نکرده باشد. (۲)
یعنى روزه یک مسماى واقعى از حفظ شکم از کل خوردنی ها و نوشیدنی ها و مبطلات دیگر و اجتناب از گناهان و معصیت خداوند مى باشد ، زیرا روزه دار بدون پرهیز از تمامى محرمات روزه واقعى را در خویش تحقق نبخشیده است.
پنج خصلت موجب افطار روزه و بطلان وضوء :
اگر چه امروز فقهاى عالى مقام این موارد را مبطل روزه و وضوء نمى دانند زیرا کمتر کسى است در زمان ما و فرهنگ طاغوت زده و غرب زده ما از این اوصاف رذیله بپرهیزد ، آن خصال پنجگانه از بیان پیامبر گرامى اسلام چنین است :
پنج صفت است که روزه را باطل و وضو را مى شکند ، دروغ و غیبت و سخن چینى و نظر شهوت انگیز و قسم دروغ.
این اوصاف ذمیمه به راستى اثر معنوى و روحانى روزه و وضوء که یک عبادت است در اسلام خنثى مى کند و اجر و ثواب روزه و وضوء را نابود مى نماید.
کیفیت روزه دارى از صحف ادریس علیه لسلام :
در صحف ادریس (علیه لسلام) است :
حضرت ادریس پیامبر ( علیهالسلام) در صحف خویش فرمود :
هر گاه وارد ماه صیام شدید ، پس خویشتن را از هر پلیدى و ناپاکى پاک سازید ، (درون خود را براى پذیرش عبادت ویژه خداوند پاکسازى نمائید) و روزه بگیرید براى خداوند با قلبى خالص و نورانى و پاک از فکرهاى بد و صداهاى نامفهوم و بى معنى و زشت ، زیرا خداوند حبس مى نماید دلهاى ناپاک و نیت هاى غیر خالص شما را و دهن هاى شما ، نباید فقط با امساک از خوردنی ها صائم و روزه دار باشد. بلکه باید جوارح شما از گناهان نیز روزه باشد (یعنى اعضاء شما هم باید از معصیت خدا امساک نماید) و همانا خداوند راضى نمى گردد و خشنود نمى شود از شما به اینکه فقط از خوردنی ها پرهیز کنید ، بلکه از کل منکرات و زشتی ها باید پرهیز نمائید تا آنجا که تغییر حالت پیدا کنید. (۴)
اثرات منفى غیبت و نمامى در روزه :
امام رضا علیهالسلام فرمود :
از غیبت مؤمن اجتناب کنید و از نمامى بپرهیزید ، به راستى که غیبت و نمامى روزه صائم را باطل مى نماید (و اثرات و ثواب روزه را زایل مى گرداند) ، ولى از فاجر و شارب الخمر و شطرنج باز و قمار باز غیبتى نیست.
(یعنى آنان از خود هتک حرمت نموده اند و آبرو از خویش برده اند) (۵)
و اما اینکه جدا غیبت و نمامى روزه را باطل مى نماید روزه کثیرى از روزه داران باطل است ولى فقها فتوى به بطلان نداده اند.
روزه حجاب زبان و گوش و چشم از گناه است :
از فقه الرضا (علیهالسلام) روایت شده که حضرت رضا (علیهالسلام) در رابطه با شرائط روزه و روزه دارى چنین فرمود :
بدان (اى روزه دار) خداى رحمتت کند که به راستى روزه ستر و حجابى است که خداوند او را بر زبان ها و گوش ها و چشم ها و سائر جوارح زده است ، هر گاه معتاد بر زشتی ها و شر و فساد باشند (چون زبان و گوش و چشم و سایر جوارح هر گاه تحت کنترل دقیق ایمان و دین شخص باشند ، از شر آنان کاملا در امان مى باشد) که طهارت (و حجاب صوم) بر اسماع و ابصار و غیره ، او را از آتش جهنم مى پوشاند و حجابى محکم از آتش براى او خواهند شد. به تحقیق خداوند بر هر «آدم» خسته اى براى روزه گرفتن حقى مقرر فرموده است ، پس اگر آن حق را اداء کند (و به خوبى حق روزه دارى را به جاى آورد) هر آینه صائم و روزه دار است ، (یعنى به جاى آورده حق روزه را) و هر کس بعضى از آن شرایط را ترک نموده، از فضیلت و ثواب روزه اش به قدر و بحسب آنچه ترک کرده کاسته است. (۶)
از زنى که با زبان شوهرش را بیازارد هیچ عبادتى قبول نخواهد شد و بالعکس :
از منهیات رسول گرامى خدا (صلى الله علیه و آله) مى خوانیم :
فرمود : هر زنى که شوى خویش را به زبان بیازارد ، خداوند هیچ عمل و حسنه اى را از او قبول نکند ، تا شوهر را راضى سازد ، اگر چه در تمامى روزهاى عمرش روزه باشد و تمامى شب هاى زندگیش را به نماز ایستاده باشد و تمامى بندگان را آزاد سازد و همیشه ملازم گردن اسبان (که حاکى از جهاد دائمى است) در راه خدا بوده باشد ، اول کسى است که وارد آتش جهنم خواهد شد و نیز اینچنین است اگر مرد به زوجه خویش ظلم نماید. (یعنى همه این عذابها براى آن مرد نیز جارى خواهد بود) (۷)
از آنجائى که روزه، دانشگاه اخلاق و تزکیه نفس و وسیله خود سازیست ، لذا روزه دار باید در این دانشگاه از کلیه آداب و برنامه هاى تربیتى برخوردار و در حقیقت خود باید یک معلم اخلاق بوده و بر اعضاء و جوارح خویش تسلط کامل داشته باشد.
چشم و گوش و زبان و … تو هم باید روزه باشند :
در اینجا معلم واقعى اخلاق و پیشواى ششم حضرت جعفر بن محمد (علیه السلام) مى فرماید :
آنگاه که روزه هستى ، پس باید گوش و چشم و موى تو در حال امساک باشند (از گناهان و هر نوع معاصى که از آنها خواسته است پرهیز نمایند) (۸)
امام چیزهاى دیگرى غیر از آنچه را نامبرده شمرد و سپس فرمود : البته نباید روز ، روزه داریت همانند روز افطارت باشد. (یعنى این قدر آثار تربیتى روزه ات زود گذر نباشد که هیچ گونه تفاوتى با روزهاى قبل و بعد از روزه ات جز امساک از خوردنی ها و آشامیدنی ها ، نداشته باشى)
بنیان گزار اسلام حضرت ختمى مرتبت فرمود :
نیست (بنده) روزه دارى که مورد شماتت و ملامت قرار گیرد و او به ملامت کننده بگوید : من روزه هستم سلام بر تو و من شماتت نمی کنم ، آنچنان که تو شماتت مى کنى ، همچنان که خداوند تعالى مى فرماید : پناهندگى جست بنده من به روزه از شر دیگر بنده من ، به راستى پناه دادم او را از آتش جهنم. (۹)
و این کلاس تربیتى روزه است که آدمى را تربیت مى نماید.
۱- وقایع الایام خیابانى، ص ۴۳۲
۲- بحار الانوار، ج ۹۶، ص ۲۹۵
۳- نهج الفصاحه، حدیث ۱۴۵۹
۴- نقل از وقایع الایام خیابانى، ص ۴۳۱
۵- فقه الرضا (علیهالسلام)
۶- مستدرک الوسائل، نقل از وقایع الایام خیابانى ، ص ۴۳۲
۷- مکارم الاخلاق، ج ۲، ص ۳۶۸
۸- وافى ج ۷، ص ۳۳
۹- ماه مبارک رمضان، ص ۱۷۳
