آموزش، تنها راه پیشگیری

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کلینیکهای مثلثی راه اندازی کرده است. سه رأس مثلث نمادین فعالیتهای این کلینیکها شامل مشاوره و درمان اعتیاد، مشاوره و درمان ایدز، مشاوره و درمان بیماریهای آمیزشی به غیر از ایدز است. در بخش مشاوره و درمان ایدز، هدف طولانی کردن مرحله کمون بیماری ایدز است. درمان ایدز بسیار پرهزینه است. افرادی که در مرحله فعال بیماری ایدز هستند سالانه به داروهایی با قیمت تخمینی شش میلیون تومان نیاز دارند که تمام این هزینه را وزارت بهداشت و درمان می پردازد.
کلینیکهای مثلثی با حفظ کلیه اصول رازداری و تنها با ارائه یک کُد به بیمار مبتلا به ایدز و بدون دریافت اطلاعات شخصی به این بیماران کمک می کنند.
دکتر مینو محرز فعالیت این کلینیکهای مثلثی را تشریح می کند: «اولین کلینیک مثلثی در کرمانشاه تأسیس شد که بعدها بهترین مرکز مشاوره شناخته شد. بیماران به مکانهایی احتیاج دارند که پاسخگوی آنها باشد. کلینیکها ابتدا در سه نقطه کشور تأسیس شدند، به همین علت، به آنها کلینیکهای مثلثی گفته می شود. درحال حاضر این کلینیکها در اکثر نقاط کشور تأسیس شدهاند. پزشکانی که در این کلینیکها فعالیت میکنند بیماران را معاینه می کنند و کارهای اولیه مانند واکسیناسیون و آزمایشهای تشخیصی را برای آنان انجام می دهند. همچنین به آنها مشاوره میدهند.»
اما به گفته دکتر محبوبه حاج عبدالباقی، رئیس بخش عفونی بیمارستان امامخمینی، اطلاعات بیماران مبتلا به ایدز درباره این بیماری بسیار کم است؛ حال آنکه آموزش مهم ترین و مؤثرترین راه جلوگیری از انتقال این بیماری است. وی میگوید: «باید برخوردها در سطح جامعه بهگونهای باشد که صحبت از این مسائل و بیان مشکلات امری عادی تلقی شود. همچنین، باید به جوانان، که گروه در معرض خطر ابتلا به بیماری ایدز، هستند، راه های محفوظ ماندن از خطر را آموزش دهیم.»
به گفته دکتر حسین حاتمی، متخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری، اساسی ترین راه برای کنترل ایدز مبارزه با نابسامانیهای اجتماعی و فقر فرهنگی است. او پیشنهاد میکند: «مسئولان بهداشت مدارس باید به نوجوانان بیاموزند که اعتیاد تزریقی، داشتن شرکای جنسی متعدد و رفتارهای مخاطرهآمیزی که منجر به زندانی شدن میشود خطر ابتلا به ایدز را افزایش می دهد».
برخی منابع خبری به نقل از وزارت بهداشت تعداد مبتلایان کمتر از ۱۹ سال را در کشور ۱۴۰ نفر اعلام کردهاند. این آمار نگرانکننده لزوم توجه به آموزش دانش آموزان و نوجوانان را نشان می دهد.
در اواخر سال گذشته، علی زرافشان، مدیرکل دفتر تألیف و برنامه ریزی کتب درسی وزارت آموزش و پرورش، در گفتوگو با رسانه های داخلی، از توزیع حدود دو میلیون جزوه آموزشی «پیشگیری از ایدز» در دبیرستانهای سراسر کشور خبر داد. دبیران زیست شناسی مقطع اول دبیرستان ملزم به گذراندن دوره های آموزشی ویژهای برای آموزش دانش آموزان شدند و تدریس جزوه «پیشگیری از ایدز» به عنوان فصلی از کتاب درس زیست شناسی اجباری شد. در این جزوه، که به زبانی ساده نوشته شده، دانشآموزان با ویروس ایدز، راه های انتقال بیماری و نحوه مقابله با آن آشنا می شوند. با اجرای این برنامه آزمایشی، در سال تحصیلی جاری طرح مشابهی به شکل گستردهتر در مدارس کشور اجرا خواهد شد.
اما هنوز فقدان آموزش به نحو چشمگیری در گروه های مختلف اجتماعی به چشم میخورد و فقط ۲۳ مرکز مشاوره بیماریهای رفتاری برای آموزش و مشاوره بیماران ایدز در ایران وجود دارد.
در این میان، رسانه های دیداری، شنیداری و نوشتاری نقش بسیار مهمی در آگاهسازی مردم و پیشگیری از بیماری ایدز دارند. در کشورهای اروپایی، ساخت فیلمهای مستند آموزشی ایدز بهویژه برای جوانان تجربهای موفق در آگاهسازی عمومی بوده است. جوانان تمایل زیادی به شنیدن نصیحت ندارند. با ساخت فیلمهای آموزشی می توان ابعاد این بیماری را به تصویر کشید و راه های پیشگیری را آموزش داد. ساخت فیلم مستند داستانی ۷۵ دقیقه ای به نام «متولد ایدز»، به کارگردانی علیرضا رزازیفر، از جمله این تلاشهاست. این فیلم که با ساختاری دراماتیک بیماری ایدز و زندگی بیماران مبتلا را به تصویر می کشد زیر نظر کارشناسان و متخصصان نامداری نظیر دکتر مینو محرز، دکتر رسولی نژاد و دکتر ستایش تهیه شده است.تجربه جهانی مقابله با ایدز نشان داده است که وزارت بهداشت نمیتواند به تنهایی این وظیفه سنگین را بر عهده گیرد و دخالت نیروهای مردمی بدون تردید اجتناب ناپذیر است. در ایران نیز مانند سایر کشورهای جهان نقش سازمانهای غیردولتی در فعالیتهای ضد ایدز روزبهروز پررنگ تر می شود.
دکتر صدیقه ضیائی، رئیس مؤسسه تحقیقات، بازتوانی و بهبود زندگی زنان، در کارگاه آموزشی مشاوره در ایدز، که اواخر تیرماه سال جاری به همت مرکز امور مشارکت زنان نهاد ریاست جمهوری و مؤسسه تحقیقات، بازتوانی و بهبود زندگی زنان برگزار شد، نقش سازمانهای غیردولتی در کنترل بیماری ایدز را بسیار مفید دانست و گفت: «عوامل ملی و مذهبی هر جامعه در میزان گسترش بیماری ایدز و نوع برخورد آنان با این بیماری مؤثرند. نهادهای مدنی که از دل جامعه برخاسته اند، با آگاهی از وضعیت بومی و فرهنگی هر کشور، در مسیر پیشبرد برنامه های جهانی کنترل و مبارزه با ایدز فعالیت میکنند. سازمانهای غیردولتی خود جمعی را به کار میگیرند و همکاریهای منطقه ای را جذب می کنند. در این میان سازمانهای زنان با توانمندسازی و آموزش زنان آنان را با راه های پیشگیری از ایدز آشنا میکنند و وسایل لازم برای این کار را به آسانی در اختیار داوطلبان قرار میدهند. همچنین، این سازمانها، با تلاش برای رفع تبعیضهای جنسیتی، عرصه را برای فعالیت زنان برای مبارزه با ایدز فراهم میکنند، زیرا در جوامعی که خشونت جنسی نسبت به زنان وجود دارد، زنان بیشتر از مردان قربانی ایدز میشوند».عملی کردن شعار «هر نوع رابطه جنسی خارج از چارچوب ازدواج ممنوع» از دیگر راه های کنترل بیماری ایدز است. باید به افراد جامعه تعلیم داد که در یک زندگی زناشویی طولانی، درصورتیکه زوج جنسی نسبت به هم وفادار باشند و خود را به رعایت اصول اخلاقی ملزم کنند، خطر انتقال ویروس ایدز از طریق تماسهای جنسی آنها را تهدید نخواهد کرد. اما هرگونه رابطه جنسی خارج از این چارچوب ، مشکوک و پرخطر است.