تلاش برای رشد علمی و معنوی کودکان و آموزش مسائل دینی و علمی فرزندان از وظایف مهم والدین است؛ چرا که مسئول آموزش احکام دین به فرزندان، والدین مومن هستند. در بحث احکام خانواده، و در مباحث گذشته در خصوص «اتاق خواب و دستورات اسلام» بیان نمودیم و حتی فرزندان نابالغ باید احکام خانواده را بدانند و مراعات کنند: (نور، ۵۸)
امام حسین (ع) به معلم فرزندش صد دینار داد، به طوری که مردم اعتراض کردند. ایشان فرمودند: « این مبلغ، در قبال آموزش او کجا قرار می گیرد؟ (کنایه از اینکه هدیه مادی، به پای آموزش قرآن او نمی رسد.»
امام عسکری (ع) فرمودند: «خداوند به پدر و مادری اجر کثیر می دهد؛ آنها می گویند: پروردگارا! از کجا این پاداش برای ماست؛ در حالی که اعمال ما به آن نمی رسد؟ » خداوند عزوجل می فرماید: «این پاداش به خاطر تعلیم قرآن به فرزندتان و بینا کردن و بصیر نمودن او به دین اسلام و تلاش شما در راه محبت او به پیامبر اکرم و اهل بیتش (ع) می باشد.» رسول گرامی اسلام می فرمودند: «فرزندانتان را بر سه خصلت تأدیب نمایید: دوست داشتن پیامبرتان و دوست داشتن اهل بیت (ع) و قرائت قرآن» و در روایتی در کنار تعلیم کتاب الهی، فرمودند: «و به پاکی و پاکدلی پرورش دهید.»
امام سجاد (ع) فرمودند: «تو در قبال کسی که ولی او هستی، مسئولی، از حسن تادیب و راهنمایی اش به پروردگار عزوجل»
رسول خدا فرمودند: «به کودکان خود در هفت سالگی امر کنید نماز بگزارند.» و امام باقر (ع) در حدیثی می فرمایند: والدین در سه سالگی کلمه توحید (لا إله إلا الله) و در چهار سالگی (محمد رسول الله) را به کودکان یاد دهند و در پنج سالگی رویش را به قبله متوجه کنند و به او بگویند سر به سجده بگذارد. در شش سالگی رکوع و سجود صحیح را به او بیاموزند و در هفت سالگی به طفل بگویند وضو بگیر و نماز بگزار»
پیامبر اسلام (ص) در بیانی دیگر فرمودند: «همین که فرزندانتان به هفت سالگی رسیدند، آنان را به نماز فرمان دهید و هنگامی که نه ساله شدند، سخت گیری تا مرز تنبیه بدنی مانعی ندارد و بستر و رختخواب آنان را در ده سالگی جدا کنید.»
در روایتی دیگر امام باقر فرمودند: «ما کودکانمان را در پنج سالگی، امر به نماز میکنیم و شما فرزندانتان را که هفت ساله شدند، امر به نماز کنید. ما فرزندانمان را در هفت سالگی امر به روزه می کنیم، به هر مقدار از روز که بتوانند، نصف روز یا کمتر یا بیشتر. و زمانی که تشنگی یا گرسنگی بر آنان غلبه کند، افطار می نمایند تا (با این کار) به روزه گرفتن عادت نموده و طاقت بیاورند. شما نیز کودکانتان را وقتی نه ساله شدند، امر به روزه گرفتن کنید، به هر مقدار از روز که بتوانند و زمانی که تشنگی بر آنان غلبه کرد، افطار کنند.»
والدین موظفند از «نماز» شروع کرده و در کنار آن معروف ها و منکرها را شناسانده و در عمل به معروف ها و ترک منکرها کوتاهی ننمایند. آن گونه که لقمان به فرزندش سفارش نمود: «فرزندم! نماز را برپا دار و امر به معروف و نهی از منکر کن و بر آنچه از سختی ها به تو می رسد مقاومت کن که این (صبر) از امور واجب و مهم است.» (لقمان، ۱۷)
شرکت و مشارکت در مراسم و مناسبت های مذهبی، در ایام ولادت یا شهادت معصومین عالم و جشن های مذهبی و استفاده تربیتی از این اعیاد و ایام، ارائه الگوهای مناسب از شخصیت های مذهبی، داستان انبیاء و ائمه (ع) نیز در تقویت روحیه دینی موثر است. حضرت فاطمه زهرا (س) بچه هایش را به مسجد می فرستاد تا سخنان پدر را بشنوند و پس از برگشت از آنها می پرسید.
البته، به غیر از آموزش های دینی، آموزش های دیگری نیز لازم است که برخی از آنهاء از حقوق فرزند به حساب می آید. رسول گرامی اسلام (ص) فرمودند: «حق فرزند بر پدرش این است که به او کتابت (و سواد خواندن و نوشتن) و شنا و تیراندازی بیاموزد و جز رزق طیب به او ندهد.»
در کنار همه تلاش ها، باید والدین برای تربیت صحیح فرزند از خداوند تعالی مدد بجویند و در این خصوص به اولیای الهی و معصومین اپنی متوسل گردند؛ چرا که توانایی های ما محدود و عوامل انحراف زیاد است. مادر مریم با دور اندیشی، علاوه بر فرزند، حتی برای نسل او هم دعا می کند و استمداد می نماید: «و من او و فرزندانش را از (شرّ) شیطان رانده شده، در پناه تو قرار می دهم.» (آل عمران، ۳۶)
امام باقر (ع) فرمودند: «وقتی قصد داری فرزند دار شوی، هنگام مباشرت بگو: خداوندا! فرزندی روزی ام کن و او را پرهیزگار قرار بده! آن گونه که در خلقتش زیاده و نقصانی نباشد و عاقبتش را به خیر فرما!» در این دعا، اول فرزند پاکیزه و متقی و بعد عافیت و سلامت جسمی و بعد درخواست عاقبت به خیری شده، به بعد روحی و معنوی فرزند توجه شده است.
امام سجاد (ع) در دعا برای فرزندانش، از خداوند متعال استمداد می نماید: «و مرا بر تربیت و تادیب آنان و نیکی کردن به آنان یاری فرما!»
انبیای الهی و اولیاء در دعاهایشان نسل صالح و ذریه طیبه را درخواست می کردند. حضرت زکریا عرضه می دارد: (آل عمران، ۳۸) و یا می فرماید: (مریم، ۶ – ۵) اولیای خدا فرزند را برای تداوم اهداف معنوی خود می خواهند و در نیازهای مادی خود، به ارزشهای معنوی نیز توجه دارند. همچنین، برای صلاح و خوبی فرزند، حتی قبل از انعقاد نطفه، باید دعا کرد و از خداوند، فرزند صالح بخواهیم: «وَاجعَلَهُ رَبِّ رَضِیا».
آری! فرزند و نسل صالح، افتخاری برای والدین است و یکی از بهترین دعاها، دعا در خصوص صالح شدن فرزندان می باشد: «فرزندانم را برای من صالح و شایسته گردان» (احقاف، ۱۵) و دعا برای نسل و ذریه، بارها در کلام حضرت ابراهیم (ع) آمده است: (بقره، ۱۲۸)
