هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.
سید مهدی اسدی
احکام خواندن
جالب است بدانید که قرائت قرآن خودش چهار حکم شرعی دارد:
واجب
* سوره‌هایی که باید در نمازهای واجب خواند.
* کسی اجیر شده که برای دیگری قرآن بخواند.
* قرائتی که به‌خاطر عهد، نذر یا قسم بر انسان واجب می‌شود.
* اگر کسی وصیت کرد از ثلث اموال من قرآنی ختم بشود، از باب عمل به وصیت واجب است و باید به آن عمل شود.
مستحب
می‌دانید که به‌طور کلی خواندن قرآن مستحب است و حد معینی هم ندارد؛ البته اساتید اخلاق توصیه می‌کنند بهتر است انسان روزانه دست‌کم پنجاه آیه قرائت کند.
حرام
خواندن آیات دارای سجده واجب برای افراد جنب و زنان حائض یا نفساء.
البته این حکم مربوط به خواندن عمدی این آیات است و اگر به گوششان رسید یا به‌اشتباه خواندند، اشکالی ندارد، اما سجده برایشان واجب است. حتی اگر در جلسه قرآن نشسته‌اند هنگام تلاوت این آیات لازم نیست از جلسه خارج بشوند، اما اگر آیات را شنیدند باید سجده را انجام بدهند.
نکته: البته برخی از مراجع مثل حضرت امام، فاضل، بهجت و نوری خواندن کل سوره‌های سجده‌دار را برای این افراد حرام می‌دانند.
مکروه
۱. خواندن آیاتی غیر از آیات دارای سجده واجب برای جنب و زن حائض و نفساء
۲. خواندن قرآن در سجده نماز (به غیر از آیاتی که جنبه دعایی دارند.)
البته یادآوری کنیم که مکروه در این‌جا به معنای ثواب کمتر است؛ به‌عبارت‌دیگر به این معناست که اگر در غیر این حالت می‌خواند ثواب بیشتری داشت، نه این‌که ترک قرائت بهتر باشد.
طبق فتوای امام و مقام معظم رهبری اگر زن حائض یا نفساء در اوقات نماز وضو بگیرد و در محل عبادت خودش قرآن بخواند همین کراهت نیز برطرف می‌شود.
آیات سجده
آیه ۱۵ سوره سجده
آیه ۳۷ سوره فصلت
آیه ۶۲ سوره نجم
آیه ۱۹ سوره علق
با خواندن یا شنیدن هر یک از آیات بالا سجده بر انسان واجب می‌شود؛ البته دیدن آیات، خواندن ترجمه، عبور از ذهن و خواندن بخشی از این آیات موجب وجوب سجده نمی‌شود.
* طبق نظر مقام معظم رهبری اگر این آیات به‌صورت غیرمستقیم نیز شنیده بشود، موجب وجوب سجده می‌شود.
* کسی که این آیات را هم بشنود و هم بخواند بنابر احتیاط باید دو سجده به‌جا آورد.
* این سجده، واجب فوری است مگر این‌که امکان سجده نباشد، اما اگر توجه نداشته یا نمی‌دانسته است باید بعد از این‌که متوجه شد به‌جا آورد.
* صرف سجده بر چیزی که سجده بر آن جایز است کافی است و طهارت و قبله در آن شرط نیست.
* خواندن ذکر سجده مستحب است و اگر هیچ‌چیزی نگوید و فقط سجده کند، کافی است.
* مشهور مراجع، در این سجده، حجاب را برای خانم‌ها واجب نمی‌دانند.
نماز و سوره‌های سجده‌دار
در نمازهای واجب نباید این سوره‌ها را خواند و اگر کسی اشتباهاً مشغول خواندن این سوره‌ها شد، اگر قبل از خواندن آیه سجده متوجه بشود باید رها کند و سوره دیگری را بخواند اما اگر متوجه نشد و آیه را خواند، باید با اشاره سجده کند.
* اگر کسی در نماز، آیه سجده‌دار را شنید باید با اشاره سجده کند و نمازش صحیح است.
* خواندن این سوره‌ها در نمازهای مستحبی اشکالی ندارد. لازم است پس از خواندن این آیات، سجده کرده سپس بلند شود و نماز را ادامه دهد.
طهارت
برای لمس آیات قرآن به طهارت نیاز است و باید با وضو بود. هم‌چنین اگر بر کسی غسل واجب است، بدون غسل نباید آیات قرآن را مسح کند.
البته این حکم مربوط به حروف، کلمات و آیات قرآن است و شامل آیاتی که از نمایشگرهای رایانه‌ها یا گوشی‌های همراه نمایش داده می‌شود، نمی‌گردد؛ بنابراین می‌توان بدون وضو با انگشت آیات قرآن را در گوشی‌های همراه جابه‌جا کرد.
مسح آیات قرآن و اسماء جلاله از تلویزیون و از پشت شیشه نیز همین‌طور است و حتی می‌توان بدون وضو از روی پلاستیک، اسماء جلاله‌ای را که روی بعضی از مواد غذایی می‌نویسند، لمس کرد.
نجس شدن قرآن
یکی از احکام مربوط به قرآن حفظ پاکی و دوری آن از نجاست است و بالتبع اگر قرآن نجس شد، طهارت آن واجب فوری است و حتی ممکن است بعضی مواقع شستن قرآن باعث شود کلمه، جمله، یا آیه‌ای از بین برود یا صفحه‌‌ای از انتفاع بیفتد ولی باید این کار انجام بگیرد.
فلش، رم و گوشی در سرویس بهداشتی!
اگر گوشی، فلش یا رم که حاوی فایل‌های قرآن است در سرویس بهداشتی بیفتند بیرون آوردن آن واجب نیست زیرا عرفاً این‌گونه وسایل مصداق قرآن نیستند.
بردن به سرویس بهداشتی!
حکم همراه بردن قرآن و هر کتاب یا وسیله‌ای که آیه‌ای از قرآن یا اسماء متبرکه روی آن حک شده به سرویس بهداشتی چیست؟
اگر شخصاً قصد بی‌احترامی ندارد یا عرفاً مصداق بی‌احترامی نیست اشکالی ندارد.
آیا می‌توانیم برای از بین بردن اسماء متبرکه و قرآنی که تقریباً قابل‌استفاده نیست، آن‌ها را بسوزانیم؟
سوزاندن این اوراق جایز نیست و برای از بین بردن این اوراق از روش‌های زیر بهره بگیرید:
۱. آن‌ها را در خاک پاک دفن کنید.
۲. آن‌ها را در آب بشویید تا نوشته‌های آن‌ها کاملاً پاک شود.
۳. آن‌ها را در آب روان بریزید؛ البته به شرطی که ضرری نداشته باشد و به کشاورزی مردم نیز ضرر نزند.
۴. بهترین راه جمع کردن و بازگشت آن به چرخه اقتصاد و بازیافت آن‌هاست.
آیا خط زدن اسماء متبرکه کفایت نمی‌کند؟
اگر واقعاً محو شود و کلمه قبلی دیگر صدق نکند، اشکال ندارد، گاهی ما با ماژیک روی آن خط می‌کشیم ولی وقتی خط خشک می‌شود آن کلمه دوباره پیدا می‌شود که در این صورت کافی نیست.
ریختن آن‌ها در دستگاه‌هایی که کاغذها را خرد می‌کند، چه حکمی دارد؟
اگر واقعاً حروف را قطعه‌قطعه کند به صورتی که آن حروف کلمات کاملاً از بین برود که دیگر صدق آن حرف را نکند اشکالی ندارد، اما اگر حرف قطع می‌شود ولی روشن است که این حرف همان کلمه است این هنوز حکم قبلی را دارد.
ایستادن بر سجاده‌ای که روی آن آیات قرآن یا اسماء متبرکه نوشته‌اند، چه حکمی دارد؟
اگر این کلمات در محل مهر و مکان سجده باشد که پاها روی آن قرار نمی‌گیرد اشکال ندارد، ولی اگر در محل ایستادن باشد، هم حرام است و هم نماز اشکال پیدا می‌کند.
قرآن و کتاب‌های وقفی
بیرون بردن قرآن و کتاب‌هایی که وقف مکان خاصی است بستگی به نظر واقف دارد؛ اگر واقف اجازه داده باشد اشکال ندارد ولی اگر اجازه نداده باشد و هیچ دلیل عقلی هم پیدا نمی‌کنیم و در عرف هم، چنین مسئله‌ای نبوده، احتیاط در این است که خارج نکنیم.
* منبع: ماهنامه خانه‌خوبان شماره ۸۸.
