خواندن اذان و اقامه در گوش نوزاد
طبق دستورات دین مبین اسلام بعد از تولد نوزاد بایستی در گوش راست او، اذان و در گوش چپش اقامه بخوانند و از همان کودکی، گوش جان او را با نام خدا آشنا سازند.
زمان گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد، در برخی روایات، پس از بلند شدن صدای طفل و در برخی، قبل از بریدن ناف توصیه شده است.
این سنت اسلامی، حاکی از نقش‌آفرینی نخستین صداها در طبیعت کودک و تأثیر آن در تربیت و سرنوشت اوست.
از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم روایت شده است:
«کسی که برایش فرزندی متولد شود، در گوش راستش اذان نماز و در گوش چپش اقامه بگوید: که همانا این کار باعث در امان ماندن از شر شیطان رجیم است.» (۱)
چنان‌که خود حضرت امر کردند برای امام حسن و امام حسین علیهماالسلام چنین کاری را انجام دادند. (۲)
در روایتی از امام صادق علیه‌السلام نیز آمده است:
«در گوش راست او اذان و در گوش چپ او اقامه بگو. این کار را پیش از بُریدن ناف انجام بده که (در این صورت) هرگز ترسان نمی‌شود و دچار نوعی بیماری نمی‌گردد.» (۳)
در فقه الرضا علیه‌السلام نیز آمده است:
«هنگامی که نوزاد متولد شد در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگو.» (۴)
چگونگی اثر گذاشتن اذان و اقامه در فرد
اولین عضو از نوزاد که کار خود را شروع می‌کند گوش اوست. گوش در همان لحظات اول ولادت می‌شنود و مغز، شنیده را می‌گیرد و در خود حفظ می‌کند. از این رو صدا در طفل اثر می‌گذارد.
خانه‌ای که در آن نوزاد وجود دارد، باید از صداها و کلمات حرام و زشت، پاک باشد، وگرنه کودک را از نظر فکری و روانی آلوده می‌کند.
قرآن برای گوش جایگاه ویژه‌ای قائل شده است. شیوه رسول خدا و امامان معصوم صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین نیز برای اذان و اقامه گفتن در لحظات اول تولد، به همین خاطر است. آوای توحید، نبوت، امامت، و زمزمه شتاب به سوی فلاح و نماز، باید گوش کودک را نوازش بدهد، تا زندگی و حیات را با این واقعیات شروع، و با آن‌ها ختم کند، مسلمان به دنیا وارد گردد، و مسلمان از دنیا برود.
نباید فکر کرد که نوزاد، یک روزه است، نمی‌فهمد، نمی‌بیند و درک نمی‌کند، بلکه همه این توانایی‌ها را به صورتی نو، فعال، قوی، پرقدرت دارا میباشد.
داستان دختری بیست و سه ساله، اهل امریکا، می‌تواند به بیان اهمیت این موضوع اشاره کند:
این دختر جوان، دچار بیماری مغزی شده بود. پزشکان او را عمل کردند و به اتاق ریکاوری بردند. دختر جوان، در هنگام به‌هوش آمدن، سرودی مذهبی ولی با لهجه فرانسوی را زمزمه می‌کرد. پدر و مادر او غرق تعجب شدند. پزشکان علت تعجب را جویا شدند. والدین دختر گفتند: دختر ما یک کلمه فرانسه بلد نیست، کتابی نیز به زبان فرانسه ندارد و دوست فرانسوی در زندگی او نیست!
ناگهان مادر، چیزی به خاطرش آمد. زبان گشود که:
«دخترم سه ماهه بود، تعدادی از فراریان فرانسوی جنگ دوم جهانی به امریکا آمدند، در میان آنان خانمی بود دارای شغل پرستاری، و متعصب در آئین کلیسا، در همسایگی ما منزل گرفت. گاهی به خانه ما می‌آمد، کودک را به آغوش می‌کشید، و برای آرام کردن او از گریه، برایش زمزمه می‌کرد. معلوم بود آن‌چه را زمزمه می‌کند، رنگ مذهبی دارد. از آن روز، نقش این سرود در مغز بچه ماند، در ۲۳ سالگی به وقت به‌هوش آمدن نقش سرود از مغز به زبان آمد، و بدون اختیار بر زبان جاری شد!»
گوش اولین عضوی است که به کار می‌افتد، و آخرین عضوی است که از کار می‌افتد! پس اذان و اقامه در لحظات اول تولد، و تلقین هنگام مرگ تأثیر بسزایی دارد. سخن زیبای امیرالمؤمنین علیه‌السلام در مورد ضمیر سپید کودکانه و تأثیرپذیری آن می‌تواند سرمشق والدین برای تربیت نوزاد باشد. حضرت فرمودند:
«قلب کودک هم‌چون زمین آماده برای کشت و زرع است که هر چه در آن بیفشانند، می‌پذیرد.» (۵)
۱-«مَنْ وُلِدَ لَهُ مَوْلُودٌ، فَلْیُؤَذِّنْ فِی أُذُنِهِ الْیُمْنی بِأَذَانِ الصَّلَاهِ، وَ لْیُقِمْ فِی الْیُسْری؛ فَإِنَّهَا عِصْمَهٌ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیم»؛ الکافی (چاپ دارالحدیث)، ج ۱۱، ص ۳۸۳.
۲- بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۱۲۶.
۳- «وَ أَذِّنْ فِی أُذُنِهِ الْیُمْنَی وَ أَقِمْ فِی الْیُسْرَی تَفْعَلُ بِهِ ذَلِکَ قَبْلَ أَنْ تُقْطَعَ سُرَّتُهُ فَإِنَّهُ لَا یَفْزَعُ أَبَداً وَ لَا تُصِیبُهُ أُمُّ الصِّبْیَانِ»؛ کافی (چاپ دارالحدیث)، ج ۱۱، ص ۳۸۱.
۴- «إِذَا وُلِدَ مَوْلُودٌ فَأَذِّنْ فِی أُذُنِهِ الْأَیْمَنِ وَ أَقِمْ فِی أُذُنِهِ الْأَیْسَرِ»؛ فقه الرضا علیه‌السلام، ص ۲۳۹.
۵- «إِنَّمَا قَلْبُ الْحَدَثِ کَالْأَرْضِ الْخَالِیَهِ مَا أُلْقِیَ فِیهَا مِنْ شَیْ‌ءٍ قَبِلَتْه»؛ بحارالانوار، ج ۱، ص ۲۲۳.
