اعتیاد تهدیدی علیه بشریت

اعتیاد چیست؟ آیا اعتیاد یک بیماری است؟ آیا اعتیاد، فقط به جسم شخص معتاد آسیب می‏رساند؟ آیا فقط به معتاد و خانواده ‏اش صدمه می‏زند؟ یا این‏که مضرات آن جامعه را هم در بر می‏گیرد؟
اعتیاد یک نابهنجاری اجتماعی و ضد اخلاقی است که سال‏ های زیادی جوامع بشری را تهدید می‏کند و در شرایط مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، نه تنها از میزان آن کاسته نشده است، بلکه به رغم مبارزات گسترده علیه آن، روز به روز بر دامنه آن افزوده شده است. پدیده ‏ای که علت اصلی آن، شرایط نامساعد اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی است. اعتیاد اساس جامعه و بنیان خانواده ‏ها را تهدید می‏کند و تضمین سلامت فرزندان را زیر سؤال می‏برد. پس باید به عنوان یک معضل مهم اجتماعی مورد توجه قرار گیرد. سازمان ملل متحد طی یک گزارش جهانی در مورد مصرف مواد مخدر اعلام کرد: ۲۵۰ میلیون نفر در جهان به انواع مواد مخدر معتاد هستند. چهار درصد از افراد بالای پانزده سال در جهان را معتادان به مواد مخدر تشکیل می‏دهند و اعتیاد به مواد مخدر در جهان در حال افزایش است. بر همین اساس، متوسط عمر معتادان نه سال کم‏تر از طول عمر عموم مردم می‏باشد. (۱)
براساس نتایج ‏یک پژوهش، سن ۴۴ درصد معتادان ۲۴ سال است. بدین ترتیب، جامعه ایرانی با بیش از دو میلیون معتاد زیر ۲۴ سال مواجه است. (۲)
این آمار و ارقام نشان می‏دهد که بیش از همه قشر جوان و نوجوان در معرض این خطر جدی و خانمان‏سوز قرار دارند. پس باید ریشه ‏های اصلی روی‏آوری این قشر به سوی اعتیاد را کشف کرد و در پی رفع آن برآمد. خانواده به عنوان مهم‏ترین رکن و کوچک‏ترین نهاد، بیش‏ترین سهم را در تضمین سلامت فرزندان دارد. تحقیقات انجام شده در مورد این معضل اجتماعی; بیانگر این مهم است که محیط نامطلوب خانواده در ایجاد اعتیاد مؤثر است. بدیهی است که چگونگی سازمان خانواده و نوع روابط خانوادگی درتشکیل شخصیت کودکان و نوجوانان بی‏تاثیر نیستند. خانواده های بی‏ثبات و نامتعادل ندانسته به معتاد شدن فرزند خود کمک کرده‏ اند.
ازدواج ناهمگون جوانان و در پی آن، فقدان تفاهم اخلاقی زمینه‏ ساز روی آوری فرزندان این خانواده‏ ها به سوی اعتیاد است. در چنین خانواده هایی، که بگو و مگو و دعواهای بی‏ ثمر آرامش و آسایش فرزندان خانواده را سلب می‏کند، فرزندان به دنبال راه گریزی می‏گردند و یا در پی منبعی هستند که آنان را سرشار از آسایش و محبت‏ سازد. جدایی پدر و مادر پس از تحمل مرارت‏ های فراوان در خانواده، از دیگر عواملی هستند که می‏تواند بهانه ‏ای برای اعتیاد جوانان و نوجوانان باشند. ازدواج نادرست اغلب منجر به طلاق می‏شود و پس از جدایی، این کودکان محکوم هستند که فقط سایه مادر یا پدر را بر سر داشته باشند و یا حتی گاهی هیچ کدام هم نداشته باشند. این کودکان برای جبران کمبود محبت و عاطفه در خانواده و حل مشکلات خود، به سوی اعتیاد روی می‏آورند. فقدان سایه پر لطف و محبت پدر و مادر از یک سو، گرسنگی و بی پولی و مشکلات اقتصادی از سوی دیگر، این نوجوانان را وادار می‏کند تا از طریق روی آوردن به سوی کارهای خلاف از جمله اعتیاد نیازهای عاطفی و مالی خود را تامین سازند.
خانواده‏ای که در آن، روابط منطقی و اصولی بین افراد خانواده وجود ندارد و در آن هیچ کس وظایف خاص و مربوط به خود را نمی‏داند و رفتارهای شایسته ‏ای از خود نشان نمی‏دهد، می‏تواند سرچشمه‏ ای برای معتاد شدن فرزندان این‏گونه خانواده‏ ها باشد. خانواده‏ هایی که دارای مشکلاتی از قبیل: پدر سالاری، مادرسالاری، فرزند سالاری، محدودیت‏بیش از حد فرزندان یا آزادی مفرط فرزندان هستند، موجب گریز فرزندانشان از کانون خانواده و روی ‏آوری آنان به سوی اعتیاد می‏شوند. خانواده ‏هایی که در آن بین افراد خانواده مهر، محبت، الفت و صمیمیت وجود ندارد، می‏توانند زمینه ‏های نامطمئن برای فرزندانشان فراهم آورند و موجب شود که فرزندان در جایی دیگر و به افرادی دیگر ابراز محبت کنند. گاهی دیده شده که جوانان و نوجوانان به علت تنبیه‏ های شدیدی که در دوره کودکی و نوجوانی در مورد آنان انجام شده است و به علت مشکلاتی که با والدین خود داشته ‏اند، صرفا برای گرفتن انتقام و برای فراموشی مشکلات خانوادگی، روحی و تسکین غم به مصرف مواد مخدر روی آورده ‏اند!!
فقر نیز یکی از انگیزه‏ هایی است که به دو دلیل می‏تواند مسبب اعتیاد باشد: یکی به دلیل فراموشی و تسکین غم‏ها و دردها، که البته کاذب است و دیگری به علت وجود منبع درآمد، به این صورت که چنین افرادی ابتدا در پی مشکلات و کمبودهایی که دارند در خارج از منزل در بند رفقای ناباب اسیر می‏شوند و فریب می‏خورند. سپس معتاد می‏شوند و آن‏گاه برای تامین مخارج اعتیاد و تهیه مواد مخدر مجبور به کارهای ناشایست دیگر از قبیل دزدی و قاچاق می‏شوند. نقطه مقابل فقر، رفاه اقتصادی است. گاه همین رفاه اقتصادی خود موجب معتاد شدن افراد مرفه می‏شود. البته، ابتدا به صورت تفریح و سرگرمی شروع به مصرف مواد مخدر می‏کنند، ولی پس از مدتی در دام اعتیاد اسیر می‏شوند و قادر به ترک آن نیستند. وجود انحراف در خانواده، نظیر معتادین، قاچاق، دزدی، فساد و… نیز از دیگر عواملی است که می‏تواند موجب اعتیاد شود. افرادی که در این خانواده‏ ها زندگی می‏کنند، در معرض خطر جدی قرار دارند. همچنین زندگی در محله‏ های آلوده، کوچه، خیابان که اعتیاد در آن‏ها بیداد می‏کند، دوستان و آشنایان ناباب و منحرف نیز می‏تواند زمینه ساز معتاد شدن جوانان را فراهم آورند. تمام مواردی که ذکر شد، در واقع خطرهایی هستند که جوانان ما را وادار می‏کنند تا در جایی دیگر غیر از خانه به دنبال محبت گشته و غرایز عاطفی خود را ارضا کنند.

به راستی اگر کانون گرم و روابط درست و منطقی در هر خانواده برقرار باشد و فرزندان طعم شیرین محبت را در خانه بچشند، آیا باز هم به اعتیاد روی خواهند آورد؟

پی‏نوشت‏ ها:
۱ – روزنامه اطلاعات، ش ۲۲۱۷۵

۲ – روزنامه ایران، ش ۱۷۳۳

منبع:مجله دیدار آشنا