امروزه تحولات زیادی در آموزش‌های رسمی و غیررسمی به‌وجود آمده است؛ برای نمونه استفاده از رسانه‌ها، یکی از کاربردی‌ترین و مؤثرترین ابزار در امر یادگیری و تسهیل آن به شمار می‌رود و باعث ارتقاء سطح آموزش و یادگیری می‌شود.
رسانه‌های آموزشی ابزاری هستند برای ارائه آموزش و می‌توانند شرایطی را در محیط آموزشی به وجود آورند که فراگیران، اطلاعات، رفتارو مهارت‌های جدیدی را با درک کامل به دست آورند.
رسانه آموزشی مناسب باید مرتبط با اهداف یادگیری، قابل اجرا، جالب و سرگرم کننده باشد، همچنین توسط مخاطب درک شود و او را به بحث و مشارکت در فرایند یادگیری تشویق کند.
کتاب، نشریات و مجلات، برنامه‌های رادیو و تلویزیون، عکس‌ها، تصاویر و رایانه، نمونه‌هایی از رسانه‌های آموزشی هستند.
در کنار کتاب‌های درسی که براساس برنامه درسی خاص و با هدف معینی از سوی وزارت آموزش و پرورش تهیه و تنظیم شده است، می‌توان از کتاب‌های کمک آموزشی نیز استفاده کرد. این کتاب‌ها به منظور فراهم کردن زمینه‌های ایجاد انگیزه برای یادگیری و یا مطالعه و تمرین بیشتر، آموزش جبرانی و تکمیلی، افزایش دانش و سواد علمی، پرورش مهارت‌های ذهنی و عملی، رشد و ارتقای یادگیرنده و … تهیه شده است.
مجلات و نشریات کمک آموزشی نیز به عنوان یکی از منابع اطلاعاتی که در زمینه‌های گوناگون و برای سطوح مختلف تحصیلی دانش‌آموزان تهیه می‌شوند، در بهبود جریان یادگیری و پیشرفت تحصیلی آنها مؤثر هستند.
در این مجلات از شیوه‌های متعددی نظیر رویدادهای جالب، طنز، بازی، جدول و گزارش، گفت‌و‌گو و… برای پرداختن به موضوع و جذب مخاطب استفاده می‌شود. این امر ضمن سرگرم کردن مخاطب و جلب توجه او به مجله، مفاهیم عمیق آموزشی را نیز به او انتقال می‌دهد.
با توجه به نقش مهم والدین در آموزش فرزندان، معمولاً مجلات کمک آموزشی با گنجاندن فعالیت‌هایی در مجله، که مستلزم مشارکت کودک و والدین می‌باشند آنان را در روند آموزشی کودک سهیم می‌کنند.
برنامه‌های رادیو وتلویزیون نیز، به شکل گسترده‌اى عموم مردم و سراسر زندگى آنها را در بر مى‌گیرد. در میان رسانه های جمعی، رادیو و تلویزیون از لحاظ آموزش غیر رسمی، جایگاه ویژه‌ای دارند. این وسایل به دلیل برد وسیع‌شان، یکی از بهترین وسایل آموزشی و فرهنگی هستند. رادیو و تلویزیون مى‌تواند در کنار برنامه‌هاى درسی، برنامه‌هایى نیز براى ارتقاء سطح دانستنى‌ها و معلومات کودک داشته باشد. وسایل دیداری برای یادگیری مفاهیم مشکل و درک جزئیات و تجزیه و تحلیل نکات و مسایل انتقادی مناسب‌تر هستند در حالی که وسایل ارتباط شنیداری، در بیان مطالب ساده‌تر و قابل فهم‌تر مثل اشعار برتری دارند.
استفاده از تلویزیون و رادیو امکانات زیر را در اختیار دانش‌آموزان و معلمان قرار می‌دهد:
– دانش‌آموزان می‌توانند با تهیه و دیدن برنامه‌های تلویزیونی، به سواد دیداری (۱) خود بیفزایند و به برقراری یک ارتباط مؤثر برای انتقال ایده‌های خود دست یابند.
– دنیای خارج را به داخل کلاس آورده و علاقه‌های دانش‌آموزان را برای یادگیری بر انگیخته و قدرت تصور آنها را تحریک می‌کند.
– رادیو نوعی وسیله انتقال کلامی است و چون به وسیله آن وقایع به دقت شرح داده می‌شود، از این طریق می‌تواند به دانش آموزان نابینا هم کمک فراوانی کند.
– تلویزیون فرصت مشاهده اماکن و اشیایی را که به فاصله دوری از مدارس قرار دارند فراهم می‌کند. این گونه اماکن می‌تواند موزه‌ها، مزارع و کارخانجات و غیره باشند. همچنین به شاگردان امکان می‌دهد تا آن دسته از آزمایشات تجربی را که انجام انها مستلزم هزینه گزاف و همراه با خطرات زیادی است مشاهده کنند.
– رادیو کمک می‌کند که دانش‌آموزان و معلمان در عین گوش دادن به مطالب آن به کارهای دیگر خود بپردازند.
– رادیو – تلویزیون مى‌تواند با تهیه برنامه‌هاى آموزشی، مواد درسى خود را با برنامه‌هاى مدارس تطبیق دهد و همکارى مدیران و معلمان را جلب کند و ضمناً توضیح دهد که رادیو وتلویزیون یک وسیله کمک آموزشى است و به هیچ‌وجه قصد خارج کردن معلم از صحنه را ندارد. (۲) عکس‌ها و تصاویر آموزشی هم می‌توانند تجارب مختلفی در اختیار دانش‌آموزان قرار دهند. آنها می‌توانند به کمک عکس‌ها و ساختن داستان‌های مصور با استفاده ازآنها، سواد دیداری خود را افزایش دهند.
استفاده از تصاویر و عکس‌ها در آموزش در بردارنده امتیازاتی به شرح زیر میباشد:
– استفاده از عکس‌ها کمک قابل توجهی به مطالعه جزئیات می‌کند.
– ارائه مفاهیم جدید به دانش‌آموزان، از طریق نمایش عکس و تصویر جذاب‌تر میباشد.
– با ارائه عکس‌های زیبا از طبیعت می‌توان ذوق زیبایی شناسی را در کودکان پرورش داد.
– استفاده از تصاویر برای آموزش موضوعاتی که دارای مراحل مختلف هستند در یادگیری کودکان بسیار مفید است و این امر را برای آنها ساده و آسان می‌کند.
– عکس‌ها و تصاویر، سبب آمادگی کودکان برای کسب تجارب در آینده می‌شود. بنابراین بهتر است عکس‌هایی را انتخاب کرد که ضمن سؤال برانگیز بودن و برانگیختن حس کنجکاوی کودکان، آنان را به تعبیر و تفسیرهای خلاق سوق دهد. (۳)
رایانه و اینترنت نیز با ارائه حجم وسیعی از اطلاعات به کاربر، نقش مهمی در امر تعلیم و تعلّم دارد؛ چرا که امکان آشنایی معلمان و دانش‌آموزان با اطلاعات به‌روز علمی و مهارت‌های تدریس و یادگیری را فراهم می‌سازد.
۱- توانایی درک و پردازش اطلاعات به صورت دیداری.
۲- ر.ک: مقدمات تکنولوژی آموزشی، محمد احدیان، ص۱۵۰-۱۵۵و۱۸۳-۱۹۰.
۳- مقدمات تکنولوژی آموزشی، محمد احدیان، ص۸۸-۸۹.
