بهشت برزخی بهشت خُلد نیست چون در بهشت خلد، خلود است و کسی که در آن برود دیگر بیرون نمی آید؛ همانطور که قریباً درباره بهشت آدم گذشت که اگر بهشت خلد بود دیگر او را بیرون نمیکردند. درباره بهشت عدن آمده است که بهشت برزخی است، چون در آنجا روزی بهشتیان به صبح و شب تقسیم شده است و در بهشت قیامتی صبح و شب نیست. «جَنَـ’تِ عَدْنٍ الَتِی وَعَدَ الرَحْمَـ’نُ عِبَادَهُ و بِالْغَیْبِ إِنَهُ و کَانَ وَعْدُهُ و مَأْتِیًا * لاَ یَسْمَعُونَ فِیهَا لَغْوًا إِلاَ سَلَـ’مًا وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِیهَا بُکْرَهً وَ عَشِیًا؛ آنان دبهشت های عَدْنی هستند که خداوند رحمن به بندگان خود وعده غیبی داده است، و البته وعده خدا آمدنی است. در آن بهشت ها أبداً کلام لغو و بیهوده ای نمی شنوند مگر سلام و سلامتی که از ناحیه خدا به آنها میرسد، و از برای آنان روزر هر صبح و شبی خواهد بود» (آیه ۶۱ و ۶۲ سوره مریم).
در «تفسیر علی بن ابراهیم قمی وارد است که »میفرماید جنات عدن بهشت هائی در دنیاست قبل از قیام قیامت، و دلیل آن اینکه در این آیه لفظ بکره و عشی ـ که صبح و شب است ـ بکار برده شده و صبح و شب در آخرت و در بهشت های خلد نیست. بلکه حقاً صبح و شب متعلق به بهشت های دنیوی است که ارواح مؤمنان بدانجا انتقال می یابد و در آنجا خورشید و ماه طلوع دارند.
در أخبار مستفیضه وارد است که ارواح مؤمنان در وادی السلام و ارواح کافران و معاندان در برهوت یمن است. برهوت نام چاهی است در سرزمین حَضْرَمَوت که در جنوب یمن است؛ البته از باب تعلق و ربط عالم برزخ با عالم قبر است؛ یعنی آن صور برزخیه به آن مکان هائی از دنیا ربط و تعلق دارند که خسته کننده تر و پرآفت تر و پست تر و زننده تر و کثیف تر است. در آن چاه، مارهای سیاه، عقرب ها، جغدها و حیوانات وحشی آنقدر فراوانند که کسی قدرت عبور ندارد، از همه گذشته گرمای سوزان که دقیقه ای از آن قابل تحمل نیست.
در کافی با سند خود روایت میکند که «قَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَلاَمُ: شَرُ بِئْرٍ فِی النَارِ بَرَهُوتٌ الَذِی فِیهِ أَرْوَاحُ الْکُفَارِ؛ بدترین چاه در آتش، برهوت است که در آن ارواح کافران است.»
از حضرت صادق از پدرانش علیهم السلام روایت است که أمیرالمؤمنین صلواتُ الله عَلیه فرمودند: بدترین آبها در بسیط زمین آب برهوت است و برهوت همان است که در حَضْرَموت است، و در آنجا جغدهائی که ارواح کفار بدانها تعلق پیدا کرده است وارد میشوند. و نیز در کافی با سند خود از سَکونی از حضرت صادق علیه السلام روایت میکند که «رسول خدا فرموده است: بدترین یهود در عالم یهود بَیْسان است و بدترین نصاری، نصارای نجران و بهترین آب در روی زمین آب زمزم است و بدترین آب در روی زمین آب برهوت است؛ و برهوت نام یک وادی است در حضرموت که جغدهای ارواح کفار بدانجا وارد میشوند.
مجلسی فرموده است (نقلاً از جزری در نهایه): تعبیر به جغدها بر اساس تعبیر عامه مردم است که چنین می پندارند که روح میت بالاخص روح کشته به صورت جغدی در می آید و طلب خون قتیل میکند و چون قصاص کنند آن جغد به پرواز در می آید و اسلام این معنی را نفی کرده است. آنگاه فرموده است: در این روایت رسول خدا از ارواح کفار تعبیر به هَام و صَدَی نموده است، چون در لسان عامه مردم عرب چنین تعبیری رائج بوده است، و اگر چه چنین گمانی باطل است.
و نیز در کافی با سند خود روایت کرده است از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام که فرمود: «در پشت یمن یک وادی است که به آن وادی برهوت گفته میشود، و در آن وادی سکونت ندارد مگر مارهای سیاه و از پرندگان فقط جغد؛ در آن وادی چاهی است به نام بَلَهوت که هر صبحگاه و شامگاه ارواح مشرکین را به آنجا میبرند تا از آبی که چون فلز گداخته گرم و چون چرک مخلوط شده با خون است بیاشامند.»
در بصائرالدرجات آمده است که «یک مرد أعرابی به محضر امام محمد باقر علیه السلام آمد، حضرت فرمود: ای أعرابی از کجا آمدی؟ أعرابی گفت: از أحقاف، أحقافِ عاد آمده ام، و گفت: یک وادی سیاه و تاریکی را دیدم که در آنها بوم ها و جغدها بودند و به اندازه ای بزرگ بود که نهایت آن دیده نمی شد. حضرت فرمود: آیا میدانی آن چه وادی است؟ عرض کرد: سوگند بخدا نمیدانم. حضرت فرمود: آن وادی برهوت است که در آن روح هر کافری است.»
