ختنه نوزاد پسر
یکی از حقوقی که نوزاد بر گردن پدر و مادر دارد ختنه است.
سنت «ختان» یا «ختنه کردن» عمل جراحی کوچکی است که سابقه پنج هزار ساله دارد.
در این عمل کوچک، پوستی که سر آلت پسران را پوشانده است با روش‌های مختلف دور می‌کنند تا سر آلت آزاد و برهنه گردد (قرار دادن حلقه پلاستیکی در چند ماه اول تولد، ختنه با دستگاه یا با بریدن و دوختن در سنین بالاتر).
در این که ختنه کردن فرزند پسر واجب است، بین علمای اسلام اختلافی نیست؛ و روایات فراوان و حتی متواتر نیز بر آن دلالت دارند. در کتاب جواهر الکلام در مورد زمان ختان آمده است:
«وجوبش از ضروریات دین و مذهب است.» (۱)
زمان ختنه
علی بن یقطین از امام موسی کاظم علیه‌السلام پرسید:
ختنه پسر بچه در روز هفتم تولد از سنت است یا می‌توان آن را به تأخیر انداخت؟ و کدام برتر است؟ ایشان فرمودند:
«در روز هفتم، از سنت است و اگر به تأخیر بیفتد، اشکالی ندارد.» (۲)
از این رو، در سنت اسلامی، ختنه کردن نوزاد پسر در روز هفتم ولادت، مستحب است و تأخیر آن تا هنگام بلوغ، جایز است. احتیاط، آن است که اولیای کودک، او را قبل از بلوغ ختنه کنند؛ اما پس از بلوغ، ختنه، واجبِ فوری است و تأخیر در آن جایز نیست.
از امام صادق علیه‌السلام دعایی خاص وارد شده که خوب است در هنگام ختنه نوزادان خوانده شود:
«اللَّهُمَّ هَذِهِ سُنَّتُکَ وَ سُنَّهُ نَبِیِّکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ اتِّبَاعٌ مِنَّا لَکَ وَ لِنَبِیِّکَ، بِمَشِیَّتِکَ وَ بِإِرَادَتِکَ وَ قَضَائِکَ؛ لِأَمْرٍ أَنْتَ أَرَدْتَهُ، وَ قَضَاءٍ حَتَمْتَهُ وَ أَمْرٍ أَنْفَذْتَهُ فَأَذَقْتَهُ حَرَّ الْحَدِیدِ فِی خِتَانِهِ وَ حِجَامَتِهِ لِأَمْرٍ أَنْتَ أَعْرَفُ بِهِ مِنِّی، اللَّهُمَّ فَطَهِّرْهُ مِنَ الذُّنُوبِ، وَ زِدْ فِی عُمُرِهِ، وَ ادْفَعِ الْآفَاتِ عَنْ بَدَنِه، وَ الْأَوْجَاعَ عَنْ جِسْمِه، وَ زِدْهُ مِنَ الْغِنَی، وَ ادْفَعْ عَنْهُ الْفَقْر، فَإِنَّکَ تَعْلَمُ وَ لَا نَعْلَمُ؛ (۳)
امام در ادامه فرمودند:
«هرکس این دعا را هنگام ختنه فرزندش نخواند، باید پیش از بلوغ بر او بخواند؛ اگر آن را خوانْد، فرزندش از تیزیِ آهن در کشته شدن و دیگر بلاها، ایمن خواهد شد.» (۴)
ختنه عمل ساده و بی‌خطری است. گاهی با کمی خونریزی و به‌ندرت با عفونت و زخم همراه است. البته برای نوزاد، عملی نسبتاً دردناک است و نباید تصور کرد که نوزاد، درد را احساس نمی‌کند. بنابراین بهتر است آن را با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام داد. تجربه نشان می‌دهد که در ختنه بدون بی‌حسی موضعی، نوزاد بیشتر گریه می‌کند و طپش قلب او تندتر است، هم‌چنین غلظت اکسیژن در خون او پایین‌تر می‌رود و هورمون‌های استرس زیادتر و نوزاد عصبی‌تر است.
در هر حال، اگر ختنه در ده روز اول بعد از تولد صورت گیرد، چون سیستم اعصاب هنوز به خوبی تکامل نیافته است، نوزاد درد کمتری احساس می‌کند.
فواید ختنه
معصومین علیهم‌السلام حکمت‌هایی برای سنت ختان بیان فرموده‌اند. به طور نمونه پیامبر اکرم در این زمینه فرمودند:
«در روز هفتم، فرزندان خود را ختنه کنید که این کار برای پاکیزه بودن بهتر است و باعث می‌شود گوشت سریع‌تر بروید و همانا زمین، بول ختنه ناشده را ناخوش دارد.» (۵)
حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام نیز فرمودند:
«فرزندان خود را هفت روز پس از تولّد ختنه کنید و سرما و گرما شما را از این عمل بازندارد، زیرا ختنه کردن، عامل پاکیزگی بدن است.» (۶)
ختنه در اسلام و بعضی مذاهب دیگر از نظر شرعی واجب است اما در کشورهایی که این عمل وجوب شرعی ندارد نیز، بسیاری از پزشکان برای حفظ بهداشت و پیش‌گیری از برخی ناراحتی‌ها آن را توصیه می‌کنند. یکی از این ناراحتی‌ها «فیموزیس» است. فیموزیس؛ باعث عفونت و تنگی مجرای ادرار و در نتیجه احتباس ادرار می‌شود.
سطح درونی پوست آلت محیط مساعدی برای نمو میکروب‌ها است و این آلودگی‌ها به‌ویژه در کودکان و خردسالان که توجه لازم برای شست‌وشوی این محل ندارند بیشتر مشاهده می‌شود، که تنها با ختنه کردن می‌توان پاکیزگی این محل را رعایت نموده و از پاکی آن مطمئن شد.
در مردهای ختنه نشده نیز پوست آلت، پناه‌گاه مناسبی برای میکروب سوزاک است.
از دیگر فواید ختان، آرامش در دوران بلوغ است.
در پسران همین که نشانه‌های بلوغ ظاهر گردد، نیروی آمیزش بیدار و حساسیت حشفه آشکار می‌شود. وجود پوست آلت (به‌ویژه اگر آلوده باشد) مدام، حشفه را تحریک کرده و موجب هیجان جنسی می‌شود. به همین جهت این قبیل نوجوانان از راه‌های غیرطبیعی و نامشروع هیجان جنسی خود را تسکین می‌دهند. با ختنه کردن تا حدی می‌توان از این کار ناپسند و زیان‌آور جلوگیری کرد.
۱- جواهر الکلام، ج ۳۱، ص ۲۶۱.
۲- الکافی (چاپ دارالاسلامیه)، ج ۶، ص ۳۶.
۳- «بارالها! این سنت تو و سنت پیامبر توست -که درودت بر او و خاندان او باد-، و این پیروی ما از تو و پیامبر توست، به جهت خواست تو و اراده تو و حکم تو به کاری که آن را خواسته‌ای و حکمی که قطعی‌اش کرده‌ای و فرمانی که آن را نافذ دانسته‌ای. از این رو، به‌خاطر چیزی که تو از من بدان آگاه‌تری، در ختنه و حجامت، سوزش آهن را به او چشاندم. بار الها! پس او را از گناهان، پاک و عمرش را طولانی و آسیب‌ها و دردها را از بدن و جسمش بگردان و بر دارایی او بیفزا و فقر را از او دفع کن. بی‌گمان، تو می‌دانی و ما نمی‌دانیم.»؛ من لایحضره الفقیه، ج ۳، ص ۴۸۸.
۴- «أَیُّ رَجُلٍ لَمْ یَقُلْهَا عِنْدَ خِتَانِ وَلَدِهِ فَلْیَقُلْهَا عَلَیْهِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَحْتَلِمَ فَإِنْ قَالَهَا کُفِیَ حَرَّ الْحَدِیدِ مِنْ قَتْلٍ أَوْ غَیْرِهِ»؛ من لایحضره الفقیه، ج ۳، ص ۴۸۸.
۵- «اخْتِنُوا أَوْلَادَکُمْ لِسَبْعَهِ أَیَّامٍ؛ فَإِنَّهُ أَطْهَرُ، وَ أَسْرَعُ لِنَبَاتِ اللَّحْمِ؛ وَ إِنَّ الْأَرْضَ لَتَکْرَهُ بَوْلَ الْأَغْلَفِ»؛ الکافی (ط – دارالحدیث)، ج ۱۱، ص ۴۰۹.
۶- «اخْتِنُوا أَوْلَادَکُمْ یَوْمَ السَّابِعِ- لَا یَمْنَعْکُمْ حَرٌّ وَ لَا بَرْدٌ فَإِنَّهُ طَهُورٌ لِلْجَسَد»؛ وسائل الشیعه، ج ۲۱، ص ۴۲۴-۴۲۵.
