ریشه های ترس کودکان
سرمنشاء ترس کودک، اعم از اینکه معقول یا نامعقول باشد، باید در تجارب او جستجو شود. برخی از مهم‌ترین علل اساسی ایجاد ترس در کودکان از این قرارند:
√ پرورش نیافتن کافی قدرت درک کودک در مورد ارتباط زمان و مکان، علت و معلول√ گاهی والدین می‌توانند الگوهای ویژه‌ای از ترس را به کودکان خود آموزش و انتقال دهند (والدین ترسو، کودک ترسو).√ تهدید کردن کودک برای برقراری نظم و انضباط در خانه نیز ممکن است باعث ترس کودک از مراکز بهداشتی و فرآیند درمان شود. مثلا به کودک گفته شود: «باید قرصت را بخوری و گرنه می‌میری» یا «اگر غذا نخوری، می‌گم دکتر آمپولت بزنه».√ انتظارات و توقعات افراطی و نامتناسب والدین از کودک
√ گاهی تجربه‌ها و خاطرات ناگوار و وحشتناک کودک باعث ایجاد ترس در او می‌شود.√ ویژگی‌های شخصیتی خود کودک، عوامل زیستی، سرشتی و آمادگی‌های فطری اولیه و داشتن بدنی آسیب‌پذیر و نحیف√رشد ناکافی عاطفی و مغزی کودک√ داشتن والدین بیش از حد حمایت‌کننده، محافظه‌کار و محتاط√ سخت‌گیر بودن والدین و اعمال تنبیه‌های شدید√ نداشتن برنامه‌ریزی قبلی و آماده کردن کودک بیمار برای انجام فرآیند درمان
√ دادن پاسخ‌های اشتباه به سوالات کودک√ مواجهه با افراد بیگانه، اشیای جدید، صداهای غیرعادی، ناگهانی و بلند و موقعیت‌ها و مکان‌های ناآشنا√ جدایی از مادر، خانه، سایر اعضای خانواده و دوستان√ وقتی کودک احساس کند والدین نمی‌توانند تمام پیشامدهای زندگی را کنترل کنند.√ تاثیر نامطلوب بعضی فیلم‌ها، کتاب‌ها√ ندانسته‌ها در مورد بیماری و روند درمان√ ترس از گم شدن در مدرسه یا بیمارستان√ نگفتن حقایق به کودک درخصوص مکان‌هایی که می‌خواهیم او را ببریم (مدرسه_بیمارستان)
۲ روش برخورد با ترس کودکان
نمی‌توان انتظار داشت ترس کودکان خودبه‌خود برطرف شود، پس باید به مقابله با آن برخاست. برای برخورد با ترس کودک ۲ شیوه وجود دارد:الف – شیوه پیشگیری
ب – شیوه کاهش ترس
الف – شیوه پیشگیری از ترس کودکان
در این روش، اصل بر این است که قبل از آنکه کودک در موقعیت ترسناک قرار بگیرد، او را آگاه کنیم:۱. اگر احتمال می‌دهید که کودک از رعد و برق می‌ترسد، در یک روز توفانی به او لباس بپوشانید و او را به حیاط یا بالکن ببرید و بگویید: اگر آسمان برق زد، بعد صدای بلندی خواهی شنید و ترسی هم ندارد.۲. اگر کودک قرار است در بیمارستان بستری شود و می‌ترسد، حتما از قبل به او بگویید و برای این جدایی آماده‌اش کنید تا یکباره با این موقعیت مواجه و دچار ترس نشود.۳. ترس فرزندانمان از بیماری و مرگ نیز نباید باعث شود که واقعیت‌ها را از آنها مخفی کنیم. باید به سوالات کودک مطابق با سطح درک و بر پایه اعتقادات مذهبی پاسخ داده شود. با کودکتان درباره بیماری صحبت کنید و مطابق با سن و شخصیتش تا حدی او را در جریان بگذارید و اجازه بدهید احساساتش را بیان کند.۴. وقتی کودک از بیماری یا مرگ شخصی خبردار می‌شود، احساسات زیادی بروز خواهد داد، ممکن است احساس انکار، ناراحتی، ناامیدی، تقصیر یا ترس داشته باشد. به‌ویژه ممکن است بترسد که مبادا چنین اتفاقی برای خودش یا کسانی که دوستشان دارد، بیفتد. بگذارید درباره احساساتش با شما گفت‌وگو کند. شما نیز به جای انکار احساساتش، به او اطمینان دهید و حمایتش کنید.۵. درباره اینکه کودک را به مراسم تشییع جنازه یا تدفین ببرید، خودتان براساس سن و شخصیت کودک و موقعیت او تصمیم بگیرید. بسیاری از روان‌شناسان بر این باورند که حضور در مراسم تدفین برای کودکان زیر ۵ تا ۶ سال و همین‌طور برای کودکان بزرگ‌تری که حساس هستند، مناسب نیست.۶. اگر کودک تمایل دارد در مراسم ختم یا تشییع شرکت نکند، به خواست او احترام بگذارید و ناراحت نشوید. اما برنامه‌های مراسم را برای کودک تشریح کنید. درباره برنامه‌هایی که در قبرستان، مجلس ختم و در نهایت در خانه متوفی انجام می‌شود، از پیش به کودکتان توضیح دهید و بگویید مردم در این مراسم چگونه عمل می‌کنند و او با چه صحنه‌هایی روبرو خواهد شد.
ب) شیوه کاهش ترس:
چگونه باید با کودک ترسو برخورد کرد؟ چگونه می توان ترس از او را از بین برد یا حداقل کاهش داد؟ برای یافتن پاسخ این سئوالات باید به نکات زیر توجه کرد :
– هرگز کودک را به خاطر ترسش ، مسخره نکنید.
– او را مورد تهدید و سرزنش قرار ندهید.
– نزد او از افراد ترسو انتقاد کنید و رفتار آنها را زشت بشمارید.
– از گفتن جملاتی نظیر: خجالت آور است، تو دیگر بزرگ شده ای یا ببین، مگر من می ترسم؟ جدا بپرهیزید.
– تا جایی که می توانید او را به مهر و علاقه خودتان نسبت به او مطمئن سازید.
– با او درباره افراد شجاع صحبت کنید و برایش قصه هایی تعریف کنید که قهرمان آنها کودکانی شجاع هستند.
– او را از نظر بدنی و مزاجی تقویت کنید، زیرا عدم قدرت بدنی، توانایی و مقاومت فرد را کاهش می دهد.
– هرگاه عملی شجاعانه، هر قدر هم کوچک، از او سر زد، وی را تشویق کنید.
– هرگز از او توقع انجام کاری را که بیش از حد تواناییش است نداشته باشید.
– برای غلبه بر ترس، چاره ای جز روبه رو شدن با آن نیست. بنابراین کودک را با چیزی که از آن می ترسد، روبه رو کنید و کوشش نکنید او را از آن دور نگاه دارید، مثلا اگر از تاریکی می ترسد، سعی نکنید با روشن گذاشتن چراغ اتاقش مشکل را حل کنید.
– برای از بین بردن ترس کودک هرگز او را ناگهان با چیزی که از آن می ترسد روبرو نکنید، مثلا اگر کودک از آب می ترسد، هیچ گاه او را ناگهان در حوض یا استخر یا دریا رها نسازید، بلکه همیشه او را کم کم با موقعیت ترسناک آشنا سازید، به طور مثال ابتدا با او به کنار حوض استخر یا دریا بروید و غذا بخورید و بازی کنید، بعد وارد قسمت کم عمق آب شوید و پاهایتان را بشویید و با او آب بازی کنید. سپس همراه او شنها یا سنگاهای ریز و براق دریا را بیرون بیاورید و همین طور ادامه دهید. زمانی متوجه خواهید شد که او بدون وحشت در آب شنا می کند.
– همیشه او را زمانی که شرایط مطلوبی دارد و سالم و سرحال است با چیزی که از آن می ترسد روبرو کنید.
– علت ترس را بیابید. گاهی اوقات شناخت علت می تواند کمک بزرگی در تخفیف ترس بکند، ولی همیشه کافی نیست.
– در مقابل کودک ترسو، صبور باشید و عجله ای برای از بین بردن ترسش نداشته باشید.
– از بین بردن یا کاهش ترس کودک به زمان احتیاج دارد. این را باید قدم به قدم طی کرد، یعنی، تماس کودک را با چیزی که از آن می ترسد، به تدریج بیشتر کرد. توجه داشته باشید که تا کودک به مرحله ای عادت نکرده است، وارد مرحله بعدی نشوید. هرچه ترس کودک شدیدتر باشد، زمان بیشتری را باید برای کاهش و از بین بردن ترس صرف کنید.
– رفتار عاقلانه و خونسردانه پدر و مادر در برخورد با شرایط خطرناک نمونه ای از رفتار صحیح در موقعیت های خطرناک را به کودک نشان می دهد. بنابر این سعی کنید برای کودک خود الگوی مناسب باشید.
