رفتار عادلانه با فرزندان بسیار پر اهمیت است. در صورت رعایت نکردن این امر میان فرزندان، انواع کینه ها و عقده ها در آنان نسبت به یکدیگر پدید می آید. با زیاد بودن تعداد فرزندان، وظیفه پدر و مادر درباره این مسئله حساس تر و سنگین تر است.
پدر و مادر باید رفتار عادلانه ای با کودکان داشته باشند و در نقش یک قاضی عادل و عاقل با آنها برخورد کنند. هیچ کدام را بر دیگری ترجیح ندهند و در رفتار و گفتار، در محبت و خشم، تنبیه و تشویق، یکسان عمل کنند.
فردی نزد پیامبر(صلی الله علیه و آله) آمد و گفت: پدر و مادری دارم که با آن ها رابطه خوبی دارم، ولی آن ها مرا با حرف و طرز برخوردشان می آزارند. پاسخ آنان را نمی دهم، ولی می خواهم آنان را ترک کنم و مدتی نزدشان نروم. حضرت فرمود: در این صورت خداوند تو را رها خواهد کرد. مرد عرض کرد: پس چه کنم؟ حضرت فرمود: به کسی که تو را محروم ساخت، ببخشای. با کسی که با تو قطع رابطه کرد، پیوند برقرار کن. از کسی که به تو ستم کرد، درگذر. اگر چنین کنی، خداوند پشتیبان تو خواهد بود.(علامه مجلسى، بحار الأنوار، موسسه الوفاء بیروت ، ۱۴۰۴)
یکى از مباحث مهم تربیتى ، عدالت ورزى والدین در اظهار محبّت به فرزندان و واگذارى امکانات مادّى به آنهاست. این مسأله از دو نگاه ، قابل بحث و بررسى است: فقهى ـ حقوقى و تربیتى.
آنچه در این جا مورد نظر است، عدالت ورزى نسبت به فرزندان از نگاه دوم است
عدالت ورزى نسبت به فرزندان، مى تواند آثار تربیتى مهمّى را بدین شرح به دنبال داشته باشد:
1 . فرزندان نیز متقابلاً به والدین لطف و نیکى مى کنند و حقوق آنان را رعایت خواهند کرد.
2 . آنان نیز نسبت به فرزندان خود، از مرز عدالت تجاوز نخواهند کرد.
3 . عدالت ورزى میان فرزندان، مانع از حسادت و کینه ورزى آنان نسبت به هم خواهد شد.
4 . مهم تر این که کودک، از آغاز زندگى با روح عدالت ورزى پرورش خواهد یافت و رفتار عادلانه خانواده، زمینه را براى تأمین عدالت اجتماعى فراهم خواهد ساخت.
بر عکس، بى عدالتى و رفتار تبعیض آمیز نسبت به فرزندان، نه تنها والدین را از محبّت آنان محروم مى کند؛ بلکه آینده فرزندان را نیز با خطر مواجه مى نماید. از این رو، دانشمندان تعلیم و تربیت در عصر حاضر، رعایت عدالت در برخورد با فرزندان را براى پرورش انسان هاى شایسته، ضرور مى دانند؛ امّا اسلام از چهارده قرن پیش بر این امر تأکید نموده است و پیامبر خدا به مسلمانان توصیه مى فرمود که نه تنها در واگذارى امکانات مادّى ، بلکه در بوسیدن فرزندان نیز عدالت را رعایت کنند.
بدیهى است که رفتار عادلانه، به معناى برخورد مساوى و یکسان نیست. چه بسا رعایت عدالت ایجاب مى نماید که پدر براى برخى از فرزندان خود، به دلیل استعداد بیشتر و یا کمتر، یا به دلیل بیمارى و یا جهات دیگر، هزینه بیشترى را متحمّل گردد. این، به معناى بى عدالتى نیست. البته در این گونه موارد نیز باید سایر فرزندان را نسبت به اقدام خود، توجیه نمایند.
همچنین، در صورتى که پدر احساس کرد رعایت حقّ یکى از فرزندان، پیامدهاى منفى و خطرناکى را به دنبال خواهد داشت، از آن صرف نظر نماید، چنان که امام صادق علیه السلام مى فرماید:
قالَ والِدی علیه السلام: وَاللّه ِ إنِّی لاَصانِعُ بَعضَ وُلدِی واُجلِسُهُ عَلى فَخِذِی واُکثِرُ لَهُ المَحَبَّهَ، واُکثِرُ لَهُ الشُّکرَ، وإنَّ الحَقَّ لِغَیرِهِ مِن وُلدِی، ولکِن مُحافَظَهً عَلَیهِ مِنهُ ومِن غَیرِهِ ؛ لِئَلاّ یَصنَعوا بِهِ ما فَعَلَ بِیوسُفَ إخوَتُهُ ؛
پدرم علیه السلام فرمود: «به خدا سوگند، من نسبت به یکى از فرزندانم تظاهر مى کنم و او را بر زانویم مى نشانم و بسیار به او محبّت مى کنم و بسیار از او تشکّر مى کنم. هر چند حق با فرزند دیگر من است؛ لیکن به خاطر حفاظت کردن وى از او و دیگران، چنین مى کنم تاکارى را که برادران یوسف با او کردند، اینان با وى نکنند.( مستدرک الوسائل، ج ۱۲، ص ۶۲۶)
همان طور که در این حدیث آمده است، امام باقر علیه السلام براى پیشگیرى از حسادت برخى از فرزندان خود و تبعات سوء آن، نه تنها نسبت به فرزندى که باید بیش از دیگران مورد محبّت او قرار گیرد، اظهار محبّت نمى کند؛ بلکه فرزند دیگرى را که در معرض بیمارى حسادت است، مورد لطف و محبّت قرار مى دهد تا بدین وسیله، فرزند برتر را از خطر حسادت برادر، حفظ نماید و این، درس تربیتى مهمّى است براى مربّیان، بویژه پدران و مادران.
منابع:
سایت پرسمان
سایت سازمان تبلیغ اسلامیسایت حوزه
