افتادگی پلک چشم عارضه‌ای است که در آن یکی یا هر دو پلک بالایی پایین می‌افتد. این اتفاق میتواند هم برای زنان و هم برای مردان و در هر سنی بیفتد، اما در میان سنین بالاتر شایع‌تر است. ضمنا پتوزیس میتواند بسیار خفیف باشد و به چشم نیاید یا اینکه بسیار شدید و چشمگیر باشد. به طور کلی افتادگی پلک زمانی روی می‌دهد که عضلات پلک شروع به ضعیف شدن می‌کنند. این عارضه میتواند نتیجه‌ی آسیب کانالهای عصبی یا از دست دادن قابلیت کشسانی پوست هم باشد که موجب تاخوردگی پلک میشود.
هر چند شما نمی‌توانید جلوی این عارضه را بگیرید اما اقدام پزشکی به موقع میتواند جلوی بدتر شدن و عوارض بعدی را بگیرد.
علت‌ها و ریسک‌فاکتورهای افتادگی پلک چشم
چند عارضه می‌توانند سبب افتادگی پلک چشم شوند. مطالعات نشان می‌دهند ریشه‌ی افتادگی پلک چشم میتواند ژنتیکی یا اکتسابی باشد. ضمنا افزایش سن، شایع‌ترین دلیل افتادگی پلک چشم است. پتوزیس میتواند نتیجه‌ی موارد زیر هم باشد:. اپونوروتیک: این اتفاق با کشش‌های مداوم و ضعیف شدن عضلات پلک رخ می‌دهد. این یکی از معمول‌ترین علت‌های افتادگی پلک مرتبط با افزایش سن، مصرف طولانی مدت لنزهای تماسی سخت و مدام مالیدن چشم‌هاست.. نوروژنیک: افتادگی پلک با منشاء نوروژنیک، نتیجه‌ی آسیب به کانالهای عصبی است که حرکات پلک چشم را کنترل می‌کنند. این عارضه در سطح عصب سوم جمجمه‌ای یا عصب اکولوموتور روی می‌دهد. بعلاوه افتادگی چشم نورولوژیکی میتواند از عوارض سندرم هُرنر، فلج صورت و یا میاستنی گراویس باشد.. میوژنیک: میوژنیک با عوارض سیستمیک مرتبط است که موجب دیستروفی و ضعف عضلات می‌شوند. به همین دلیل عضله‌ی پلک چشم نمی‌تواند عملکرد مناسب خود را داشته باشد.. مکانیکال: این وضعیت نیز نتیجه‌ی افزایش حجم پلک چشم به دلیل توده، کیست و یا تومور است.. تروماتیک یا ناشی از ضایعه: دلیل تراماتیک افتادگی پلک نتیجه‌ی یک آسیب بیرونی در سطح کره‌ی چشم است. ضایعه یا ضربه میتواند مستقیما بر عضله، کانالهای عصبی، فاشیا و یا ترکیبی از همه‌ی آن‌ها اثر بگذارد.
در نوزادان، افتادگی پلک چشم میتواند حاصل یک نقص مادرزادی یا یک اختلال رشد داخل رحمی باشد. در این موارد، بسیار لازم است که اقدام درمانی فورا صورت بگیرد تا از عوارض بلندمدت مانند تنبلی چشم یا تاری چشم پیشگیری شود.
چه کسانی ممکن است دچار افتادگی پلک چشم شوند؟
به طور کلی، وقوع افتادگی پلک چشم در زنان و مردان احتمال یکسانی دارد. همچنین این اتفاق میتواند در هر زمانی از زندگی رخ دهد، اما در سنین بالاتر متداول‌تر است.
همچنین افتادگی پلک چشم با عوارض زیر نیز مرتبط میباشد:
. گل مژه. تومور پلک
. عمل جراحی قبلی چشم
. دیابت شیرین
. دیستروفی عضله. بیماری مغزی عروقی
. فلج بِل
علائم و نشانه‌های مرتبط با افتادگی پلک چشم
بارزترین علامت بالینی افتادگی پلک، افتادگی پلک بالایی چشم است. در نتیجه پلک میتواند چشم را تا حدودی یا کاملا بپوشاند. میزان افتادگی پلک در طیف خفیف تا شدید قرار می‌گیرد و میتواند برای هر دو چشم روی دهد. برخی از مطالعات نشان می‌دهند افتادگی یکی از پلک‌ها خصوصا پلک چپ شایع تر است. ضمنا علائم زیر نیز متداول‌اند:
. احساس سنگینی یا فشار روی کره چشم
. اشک ریزی مداوم
. خشکی چشم‌‌ها
. کاهش بینایی
. مکررا بالا بردن سر برای بهتر دیدن
گاهی نشانه‌های افتادگی پلک با درماتوکالاسیس اشتباه گرفته میشود که اختلال بافت همبند بوده و در آن، پوست پلک بالایی تاخوردگی زیادی دارد.
پیامدهای احتمالی
اصلی‌ترین پیامد پتوزیس، کاهش بینایی در یک یا هر دو چشم است. در افراد بزرگسال این عارضه میتواند جلوی بینایی را گرفته و بر توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزمره اثر بگذارد.
از سویی دیگر، آمبلیوپیا یا همان تنبلی چشم یک نوع اختلال بینایی است که معمولا بچه‌هایی سنین دبستان دچارش می‌شوند. در این عارضه نور نمی‌تواند از طریق مردمک چشم وارد شود. ضمنا مطالعات نشان می‌دهند دیگر عوارض درمان نشدنی مانند استرابیسموس یا انحراف چشم و آستیگماتیسم نیز منجر به تنبلی چشم ناشی از افتادگی پلک می‌شوند.
اصلی‌ترین پیامد پتوزیس، کاهش بینایی در یک یا هر دو چشم است. در افراد بزرگسال این عارضه میتواند جلوی بینایی را گرفته و بر توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزمره اثر بگذارد
چه زمانی باید اقدام پزشکی کرد؟
به طور کلی افتادگی پلک چشم که هیچ دلیل خارجی بارزی نمی‌توان برایش پیدا کرد، معمولا علامتی از عوارضی پنهان است. به همین دلیل لازم است هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید چون در غیر این صورت، افتادگی پلک شما میتواند موجب ناراحتی چشم و اشک‌ریزی مداوم شود. همچنین، کاهش ظرفیت بینایی اغلب یک علامت هشداردهنده است که نیاز به اقدام فوری پزشکی دارد.
همچنین در صورتی که افتادگی پلک چشمتان بعد از یک ضربه ایجاد شده باید فورا به پزشک مراجعه نمایید. به طور کلی، ضربه‌ها می‌توانند به ساختارهای عصبی بسیار ظریف آسیب بزنند.
تست‌های تشخیصی
در مورد آسیب‌ها و بیماری‌های چشمی باید به چشم پزشک مراجعه کنید. پزشک معاینه‌‌ای از چشم‌هایتان به عمل می‌آورد و سوابق پزشکی‌تان را جویا میشود تا بهتر بتواند علت اصلی افتادگی پلکتان را تشخیص دهد.
معاینه نورولوژیکی عصب‌های جمجمه‌ای و ارزیابی فیزیک جمجمه برای تشخیص یا تائید آسیب‌های عصبی یا اختلالات عضلانی ضروریست. همچنین پزشک طی معاینه‌ی فیزیکی یک معاینه‌ی فوندوس نیز انجام می‌دهد. این تست هرگونه تغییر در سطح عصب بینایی و شبکیه را نشان خواهد داد.
همچنین ممکن است پزشک دستور آزمایش خون و تست‌های تصویری بدهد؛ زیرا این تست‌ها می‌توانند نمای گسترده‌تری از عارضه را نشان دهند. در این تست‌ها، ام آر آی و توموگرافی کامپیوتری به پزشک کمک می‌کنند رخدادهای مغزی و تومورهای مغزی را شناسایی نماید.
تست تنسیلون نیز ابزار مفید دیگری برای تشخیص پتوزیس پلک چشم است. این تست شامل تزریق ادروفونیوم میشود؛ دارویی که با مهار آنزیم استیل کولین استراز، انقباض عضله را بهبود می‌دهد. پزشک خواهد فهمید که آیا این دارو، افتادگی پلک چشم و ضعف عضله را بهتر کرده است یا نه.
درمان پتوزیس یا افتادگی پلک چشم
درمان افتادگی پلک بستگی به دلیل اصلی و شدت آن دارد. برخی موارد ممکن است برای اصلاح مشکل، نیاز به روش‌های معمول یا عمل جراحی باشد. البته بیشتر بیماران به عمل جراحی نیاز دارند.روش غیر جراحی
در حال حاضر استفاده از پایه در قاب عینک (ptosis crutches)، یکی از موثرترین روش‌های غیرتهاجمی برای کنترل افتادگی پلک‌هاست. این پایه‌ها معمولا به عینک بیمار متصل می‌شوند و از پلک‌ها حمایت می‌کنند و میدان دید را افزایش می‌دهند. همچنین ممکن است پزشک متخصص برای افرادی که دچار اختلالات عصبی عضلانی هستند، ویتامین B12 تجویز کند. این ویتامین به ریکاوری عصب‌ها کمک کرده و میتواند موارد اکتسابی پتوزیس نوروژنیک را بهبود بخشد.روش جراحی
اگر درگیر مراحل پیشرفته‌ی پتوزیس باشید یا بینایی‌تان کاهش یافته باشد، نیاز به عمل جراحی دارید. این رویکرد شامل ترمیم پلک و بالا بردن آن و قرار دادنش در وضعیت مناسب میشود. همچنین پزشک متخصص میتواند برای بچه‌هایی که دچار پتوزیس مادرزادی‌اند، عمل جراحی را برای پیشگیری از تنبلی چشم توصیه نماید؛ اما این شیوه میتواند عوارض جانبی هم داشته باشد، مانند عدم تقارن در پلک‌ها، بی‌حرکت شدن پلک و خشکی چشم.
سبک زندگی با پتوزیس یا افتادگی پلک‌ها
به طور کلی، پتوزیس پلک بر سلامت عمومی فرد اثری نمی‌گذارد و بیشتر یک مسئله‌ی مربوط به زیبایی است، اما پیشرفت سریع این عارضه بدون درمان میتواند بینایی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. در این موارد، پیش آگهی بستگی به علت اصلی و شدت آن دارد.
جراحی اصلاحی معمولا نتایج رضایت‌بخشی برای بیشتر افراد دارد. لازم به یادآوری است که این شیوه به دلیل پیچیدگی‌هایی که دارد برای سنین بالا توصیه نمی‌شود. همچنین روش‌های سنتی دیگری هم وجود دارند که می‌توانند علائم افتادگی پلک را کاهش دهند؛ مثلا طب سوزنی و تمرین‌های تقویت چشم.در نهایت این که:افتادگی پلک چشم معمولا به صورت تدریجی ایجاد میشود و کم‌کم تغییرات قابل‌توجه کوچکی در غشای چشم و قابلیت بینایی ایجاد می‌کند. به همین دلیل میتواند چندان مورد توجه قرار نگیرد، خصوصا در افراد سنین بالا. اما به هر حال پتوزیس پلک چشم میتواند در اثر آسیب نورولوژیکی یا سکته مغزی نیز رخ بدهد.
