والدین و افراد خانواده
کودک مهارت و عادت خواندن را همانند سایر مهارتها و عادتها از اطرافیانش در خانواده، به خصوص والدین، یاد میگیرد بنابراین، والدینی که به خواندن علاقه ندارند و اوقات فراغت خود را در خانه با سرگرمیهای دیگر صرف میکنند نباید از فرزندان خود انتظار داشته باشند که به «خواندن» (مطالعه آزاد) علاقهمند باشند و در آن مهارت پیدا کنند.
معلم و مدرسه
روش تدریس معلم و محیط آموزشی مدرسه، عامل دیگری است که در ایجاد و تکمیل و پرورش مهارت و عادت خواندن دانش آموزان اثر میگذارد. معلمی که:
– جز کتاب درسی، کتاب دیگری نمیشناسد
– مطالعه آزاد ندارد
– کتاب درسی را برای دانش آموزان کافی میداند
– طرح درس ندارد
– از ایجاد فرصتهای مطالعه و بحث در کلاس ناتوان است یا کلاً به این امر اعتقاد ندارد
– تدریس خود را بر مبنای «موضوع محوری» انجام میدهد
– فلسفه تربیتی روشنی ندارد
– با هدفهای کلی و رفتاری مواد و موضوعهای درسی آشنا نیست
– خلاصه، معلمی که معتادانه (از روی عادت) و کلیشهوار تدریس میکند و به ارزشیابی (امتحان) مرسوم و متداول اکتفا میکند و تغییر ساعات زندگی برایش بیش از تغییر محتوا و کیفیت بهرهبرداری از این ساعات، مطرح است و اهمیت دارد هرگز نخواهد توانست دانش آموزان را به مطالعه و خواندن برانگیزد و عادت خواندن را در آنها ایجاد کند. البته یادآوری این نکته لازم است که معلمان تنها مسئول آموزش خواندن نیستند بلکه باید محیطی ایجاد کرد که کودکان را به خواندن برانگیزد.
وجود و غنی بودن کتابخانه در منزل و مدرسه
خانهای که کتابخانه – هر چند کوچک – دارد و قسمتی هر چند کوچک از آن را به کودک اختصاص داده است، به انگیزش میل خواندن در او کمک خواهد کرد. همچنین، کتابخانه مدرسه و کلاس عامل بسیار مؤثری در پیدایش و تقویت عادت خواندن در دانشآموزان به شمار میرود.
