قرآن مایه آرامش دلها

آدمی به عنوان پیچیده ‏ترین موجود، دارای نیازهای متعدد و متنوعی است. او سراپا نیازمند آفریده شده و همه‏ ی زندگی او را نیاز دربرگرفته، و دین گل سرسبد نیازهای اوست. ریشه‏ ی احساس به دین، ژرف و عمیق است واین احساس یک وابستگی مطلق است. به دیگر سخن، انسان گرایش و کشش‏های دائمی به سوی آفریدگار خویش دارد و زمزمه‏ها، طلب‏ها، راز و نیازهایش نیز برخاسته از آن کشش‏هاست. عبادت تجلی خواست روحی بشر است و منظومه‏ی عبادات نیز شکل دادن و قالب ساختن برای آن حقیقت و تجلی فطری است که در عمق فطرت انسان وجود دارد. آدمی قادر نیست از قلمرو راز و نیاز بگریزد، انسان ممکن نیست که خود را نیازمند خداوند احساس نکند. اگر احساس کرد که در زندگی او خدایی نیست، مثل مگس‏های خشک پاییزی می‏شود که به محض این که به شیشه می‏خورد، بی‏صدا می‏میرد. یکی از نیازهای بشر، گوش دادن به کلام خداوند است. حتی آوای دل‏نشین قرآن نیز دردهای او را تسکین می‏دهد و نیازش را برمی‏آورد.
مقاله‏ ی حاضر، از چکیده‏ی سه تحقیق پزشکی سخن می‏رود که در هر یک از آن‏ها، تأثیر آوای قرآن کریم در کاهش استرس و اضطراب بیماران مورد مطالعه قرار گرفته است.
1 – بررسی میزان تأثیر آوای قرآن کریم بر کاهش سطح اضطراب قبل و بعد از انجام اقدامات تشخیصی و درمانی.
در چکیده‏ی تحقیق فوق که در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و به سال هزارو سی صدو هفتادو شش صورت گرفت، آمده است: اضطراب، پدیده‏ی شایع عصر ماست، امّا پیشینه‏ای به طول تمامی تاریخ دارد، و از این رو، همواره مورد توجه بوده است. با این وصف، اضطراب کم، برای حیات و زندگی روزمره لازم است، ولی قطعا اضطراب زیاد، آثار و زیان‏های جدی بر جسم و روان و روابط اجتماعی می‏گذارد، و در نتیجه، کنترل و مهار آن همیشه توصیه شده است. شاید به این علت در سال‏های اخیر، پژوهش گران تأکید و توجه زیادی بر روش‏های غیر دارویی کاهش اضطراب دارند، و در این راستا، در تحقیقات فراوان، تأثیر انواع موسیقی بر کاهش اضطراب، مورد ارزیابی قرار گرفته است. یکی از اقسام موسیقی، موسیقی ناشی از تلاوت آیات قرآن کریم است، این موسیقی عرفانی و دلپذیر، یکی از باشکوه‏ترین ابعاد اعجاز بیانی قرآن مجید است.
هدف تحقیق، بررسی تأثیر آوای قرآن بر وضعیت استرس بیماران، قبل و بعد از اقدامات درمانی است. فرضیه‏ی تحقیق عبارت بود از این‏که آوای قرآن بر کاهش شدت اضطراب قبل و بعد از انجام اقدامات تشخیصی و درمانی، مؤثر است. این طرح تحقیقاتی، یک مطالعه نیمه تجربی به شمار می‏رفت که جامعه‏ی آماری آن را کلیه بیماران بخش‏های داخلی و جراحی بیمارستان امام حسین ( علیه‏السلام ) و امام خمینی ( رحمه‏الله ) اصفهان تشکیل می‏داد. این بیماران قرار بود تحت یک نوع پروسه تهاجمی قرار گیرند. حجم نمونه در این مطالعه هشتاد نفر بوده‏اند که به طور تصادفی در دو گروه آزمون و شاهد قرار داده شدند. در این تحقیق، برای کاهش اضطراب گروه آزمون، از بیست دقیقه آوای قرآن کریم با صدای اساتید بزرگ مصری و ایرانی که از بین آیات و سوره‏های مختلف انتخاب شده بود، استفاده گردید، و از طریق هدفون به استماع واحدهای بیمارستانی رسانده شد. اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم‏افزار EPL6 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، و نتایج زیر به دست آمد:
در مرحله‏ی اول، کاهش اضطراب در دو گروه شاهد و آزمون محسوس نبود، در حالی که در گروه آزمون در مراحل دوم و سوم ـ قبل و بعد از انجام پروسیجرـ میزان اضطراب کاهش یافته، امّا این کاهش در گروه شاهد مشاهده نشد و نیز، در بررسی علائم حیاتی در گروه آزمون، میزان فشار خون سیستول و تنفس تعدیل یافته، ولی تعداد نبض، و میزان فشار خون دیاستول در مقایسه با گروه شاهد، تغییر معنا داری نداشته است. هم‏چنین، عوامل دیگری مثل سابقه‏ی انجام پروسیجر، نوع عمل، سن، جنبش، سابقه‏ی استماع به موسیقی یا تلاوت آیات قرآن، تشخیص پزشکی و… بررسی گردید، که هیچ کدام ارتباط معنی‏داری با کاهش سطح اضطراب نشان ندارند. بنابراین، نتایج تحقیق نشان داد که فرضیه‏ی تحقیق درست و قابل اثبات است، یعنی این که آوای قرآن کریم بر کاهش سطح اضطراب بیماران قبل و بعد از انجام تشخیصی و درمانی تأثیر دارد.
2 – میزان تأثیر آوای قرآن کریم بر کاهش میزان اضطراب بیماران، قبل از عمل جراحی در بیمارستان‏های منتخب تهران در سال هزارو سی‏صد و هفتادو شش.
تحقیق مذکور نیمه تجربی بود که به منظور بررسی میزان تأثیر آوای قرآن کریم بر اضطراب بیماران، قبل از عمل جراحی قلب صورت گرفت. این پژوهش، در بخش جراحی قلب بیمارستان امام خمینی( رحمه‏الله ) تهران انجام یافت. هدف کلی پژوهش، تعیین میزان تأثیر آوای قرآن کریم بر اضطراب بیماران قبل از عمل جراحی قلب بود. تعداد هشتاد نفر از بیماران با توجه به مشخصات نمونه انتخاب شدند. از این تعداد، پنجاه نفر در گروه آزمون تحت تأثیر متغیر مستقل گوش کردن به آوای قرآن کریم، از بعد از ظهر روز قبل، دو بار و هر بار پانزده دقیقه به آوای قرآن کریم گوش کردند، و سی نفر در گروه شاهد قرار گرفتند، که تحت تأثیر دخالت و مداخله‏ی پژوهشگر قرار نداشتند، و تنها از مراقبت‏های معمول بخش جراحی استفاده می‏کردند. اضطراب بیماران در دو گروه با بعد از ظهر روز قبل از عمل و صبح عمل با پرسش نامه‏ی اضطراب اسپیل برگر و چک لیست ثبت علائم حیاتی سنجیده شد، و در پایان نمونه‏گیری، میزان کاهش اضطراب گروه آزمون و شاهد مقایسه گردید. تجزیه و تحلیل یافته‏ های آزمون آماری نشان از آن داشت که میزان اضطراب بیماران قبل از عمل جراحی به تأثیر از آوای قرآن کاهش یافته است.
3 – بررسی تاثیر آوای قرآن کریم بر کاهش میزان اضطراب بیماران بستری در بخش‏های مراقبت ویژه‏ی قلبی یکی از بیمارستان‏های منتخب شهر تهران در سال هزارو سی‏صد و هفتادو شش.
پژوهش مذکور، یک مطالعه‏ی نیمه‏تجربی بود که با هدف مطالعه‏ی تأثیر آوای قرآن کریم بر میزان اضطراب بیماران بستری در بخش‏های مراقبت ویژه‏ی قلبی یکی از بیمارستان‏های منتخب شهر تهران انجام شده است. تعداد نمونه‏های این پژوهش شصت نفر بوده‏اند که به صورتی تصادفی و با استفاده از قرعه کشی در دو گروه آزمایش کنترل قرار گرفتند. جهت گرد آوری داده‏ها، از پرسش نامه‏ی دو قسمتی استفاده شد. قسمت اول پرسش نامه مربوط به اطلاعات فردی و سؤالاتی در مورد موسیقی‏های مذهبی بود، و بخش دوم، شامل پرسش نامه‏ی استاندارد اسپیل برگر بود. در این پژوهش برای گروه آزمایش با صدای استاد عبدالباسط، آیات ده تا بیست‏و سه سوره‏ی یوسف با استفاده از ضبط صوت مجهز به هدفون به مدت بیست دقیقه پخش شد. قبل و بعد از پخش آوای قرآن کریم، در دو گروه آزمایش و کنترل فرم اضطراب اسپیل برگر توسط واحدها تکمیل و جهت تعیین میزان اثر بخش آوای قرآن کریم، اختلاف نمرات اضطراب قبل و بعد از مداخله، محاسبه گردید. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که استماع آوای قرآن کریم باعث کاهش اضطراب بیماران می‏شود.نتیجه
در سال‏های آغازین قرن بیست و یکم نیز توجه و گرایش به معنویت مهم‏ترین پدیده زمان ماست، و دیگر همانند گذشته جدال با معنویت و خداوند، جدالی ترقی‏خواهانه به نظر نمی‏رسد. از یک سو، علم در پاسخ به سئوالات انسان اظهار عجز و ناتوانی می‏کند و به قول سارتر (۱۹۷۱) علم مرده است، و از سوی دیگر، احساس تنهایی، ناامنی، پوچی و وانهادگی او را سخت می‏آزرد. راه نجات از این بحران در آمیختن معنویت و عقلانیت است که یک پای آن وحی و پای دیگر عقل است.
مرتضی شیرودی