اسلام برای تحقق ازدواج و شکل گیری کانون خانواده که به یقین بهترین وسیله حفظ عفت عمومی و سالم سازی جامعه انسانی است، دختر و پسر جوان را موظف نموده است که در شرایط خاصی ازدواج کنند و یک سلسله آداب و شرایط را مراعات نمایند تا نخستین روز زندگی خود را به دور از هر گونه پلشتی و نابهنجاری رفتاری شروع کرده باشند.
متأسفانه در عصر حاضر پیرایه ها و وصله های ناهمگونی بر دامن پاک و زیبای این انتخاب نیک و خدا پسندانه یعنی ازدواج، زده شده است، از جمله ولخرجیها و تشریفات عقد و عروسی و …که گاه سرسام آور و تکان دهنده است.
بهترین الگوی ما در زمینه مجلس عقد و عروسی ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ است. از این رو با بیان چگونگی و کیفیت برگزاری مراسم عروسی دختر پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ و توصیه های پیشوایان دین ـ علیهم السلام ـ در این زمینه را به اختصار پی می گیریم:
پیامبر(ص) با ازدواج امام علی(ع) و حضرت زهرا (س) خط بطلان بر عقاید خرافی زمان خود کشید و سنّت خویش را بر سهولت و آسانی ازدواج قرار داد.
۱. آن حضرت اتاق ام سلمه را برای شب عروسی علی و زهرا ـ علیهما السلام ـ برگزید.
۲. رسول اکرم (ص) به همسرانش دستور داد تا زهرا (س) را مناسب شأنش آرایش کنند.
۳. رسول اکرم (ص) دامادش را موظف فرمود، غذای نیکویی برای اهل خود فراهم کند. البته پدر عروس تهیه گوشت و نان این عروسی را عهده دار شد و تهیه روغن و خرما را به علی (ع) وانهاد.
۴. با فراهم شدن مقدمات پذیرایی، پیامبر (ص) آستین بالا زد و خرما را در میان روغن می آمیخت، آنگاه به علی (ع) فرمود: هر که را می خواهی دعوت کن.[۱]
۵. به دستور پیامبر، مراسم عقد و عروسی زهرا و علی در مسجد برگزار شد.[۲] و به دستور و سفارش ایشان بلال مردم را به سمت مسجد فراخواند،[۳] تا مردم به صورت عملی شاهد شکل گیری ازدواج برترین زن جهان و برترین مرد ـ پس از پیامبر (ص) باشند و از این شیوه الگو برداری کنند.
با چنین نگرشی مسجد تنها جای روضه خوانی و مجالس عزا نخواهد بود، از پی آمدهای نیک این سنّت، تشویق مردم به استقبال از مساجد است. برگزاری مراسم ازدواج در چنین مکان های مقدسی افزون بر این که گویای تقدس امر ازدواج می باشد، سبب جذب مردم به مکان های مقدس است. البته باید حفظ حرمت و شأن مساجد نیز مورد توجّه قرار گیرد.
۶. برگزاری مراسم ازدواج به صورت آشکار[۴] مورد سفارش قرار گرفته است.
۷. ولیمه دادن در عروسی امری مستحب و پسندیده است. چنان که از حضرت رسول اکرم (ص) نقل شده است که: «از سنّت پیغمبران اطعام دادن در وقت ازدواج است.»
۸. پذیرایی ولیمه از میهمانان در روز.[۵]
سفارش شده ولیمه عروسی در روز داده شود تا آسایش کسی در معرض خطر قرار نگیرد، واقعاً انسان از این دقت و ظرافتی که در دستورات اسلامی به کار گرفته شده، لذت می برد، رفتار ناشایستی که بعضی از مسلمان ها در نیمه شب به راه میاندازند و آسایش و آرامش دیگران را نادیده می گیرند، چگونه قابل توجیه است؟!!
۹. به عروسی در شب سفارش شده است . امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: «عروس های خود را شبانه به خانه شوهر ببرید و هنگام ظهر طعام دهید.»[۶]
۱۰. همراهی بدرقه عروس تا خانه داماد، در مراسم عروسی علی ـ علیه السلام ـ و زهرا ـ علیها السلام ـ داماد پیش از عروس، فاطمه ـ علیها السلام ـ به دنبالش و پیامبر (ص) در پی فاطمه روان بودند و مهار مرکب زهرا ـ علیها السلام ـ به دست سلمان فارسی بود. عدّه ای از زنان بنی هاشم، همسران پیامبر، زنان مهاجر و انصار همراه زهرا ـ علیها السلام ـ بودند.
۱۱. رسول اکرم (ص) در شب عروسی حضرت زهرا ـ علیها السلام ـ به دختران عبد المطلب و زنان مهاجرین و انصار سفارش کردند که همراه فاطمه ـ علیها السلام ـ باشند و خوشحال بوده و بخوانند و تکبیر گویند و ستایش خداوند به جای آورند و از گفتن آن چه خوشنودی خداوند در آن نیست، بپرهیزند. طبق نقل تاریخ در این جشن ام سلمه، عایشه، حفصه، معازه خدمت حضرت زهرا (س) اشعاری خواندند، بنابر این جشن باشکوه و به یاد ماندنی برپا شد، و مؤمنین در شادی رسول خدا (ص) سهیم شدند.[۷]
توصیه های دیگر
۱ـ دختر و پسر جوانی که پیش از ازدواج با هم به توافق رسیده اند و افق فکری و فرهنگی خویش را نزدیک به هم یافتند، می توانند در نحوه برگزاری مراسم نیز به توافق برسند و در صورتی که اطرافیان در صدد برگزاری نامطلوب مراسم بر آمدند، آنان را از هدف و برنامه خویش آگاه سازند و به آنان بفهمانند که حاضر نیستند به خاطر خوش گذرانی عدّه ای انگشت شمار اولین برگ زرین از عمر مشترکشان را با گناه آلوده نمایند.
۲ـ عروس و داماد سعی کنند مجلس زنانه را از مردانه کاملاً جدا کنند تا از اختلاط مرد و زن در منازل خصوصی، تالار و سالن های عمومی جلوگیری نمایند. از پخش آواز، غنا و موسیقی های مطرب و غیر مشروع و رقاصی و بی عفتی ها دوری کنند. در فیلمبرداری و عکاسی مراعات حدود شرع شده، هرگز والدین عروس و داماد و خود زوجین شقاوت خویش را با برانگیختن خشم خداوند در نخستین روز شکل گیری زندگی خود سبب نشوند.
۳ـ پیشنهاد می شود در برگزاری این مراسم از مداحان و مولودی خوان ها دعوت شود، تا با خواندن اشعار نغز، پربار و عبرت آموز در مقام و منزلت اهل بیت ـ علیهم السلام ـ فضای معنوی و شادی بخش ایجاد کنند. دعوت از سخنرانانی که در این زمینه می توانند جمع حاضر را شاد و خندان نگاه دارند، اجرای نمایش کمدی، گفتن جوک و لطیفه های خنده دار و …. نیز از جمله راه کارهای دیگر نشاط در مجالس عقد و عروسی است.
۴ـ مستحب است، مراسم عروسی روز جمعه باشد. چنان که از حضرت علی ـ علیه السلام ـ نقل شده که روز جمعه روز خواستگاری و نکاح است.
۵ـ از گرفتن مراسم عروسی در روز های مکروه پرهیز کنید، از جمله:
الف ـ هنگامی که قمر در عقرب است، امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: «کسی که هنگام قمر در عقرب ازدواج کند، نیکی نمی بیند». سه شب آخر ماه قمری که ماه دیده نمی شود، طبق بعضی روایات، ازدواج و آمیزش در چنین وقتی، موجب سقط جنین خواهد شد.[۸]
——————————————————————————–
[۱] . ر.ک: شیخ عباس قمی، بیت الاحزان فی ذکر احوالات سیده نساء العالمین فاطمه زهرا (س) ، (قم: انتشارات سید الشهداء، ۱۴۰۴ق)، صص ۳۵ـ ۳۳، محمدی اشتهاردی، ترجمه بیت الاحزان، صص ۵۹ـ ۵۸.
[۲] . همان، ص۵.
[۳] . ر.ک: محمد مهدی اشتهاردی، ازدواج و شیوه همسرداری از دیدگاه اسلام، (تهران، انتشارات کتاب یوسف، ۱۳۷۸)، ص ۵.
[۴] . النوری الطبرسی، مستدرک الوسائل، ج۱۴، ب ۴۳، ح ۱۶۵۲۳ و ح ۱۶۵۰۰، ص ۲۱۳.
[۵] . الحر العاملی، وسائل الشیعه، ج۲۰، ب ۳۷، ح ۲۵۱۱۴، ص ۹۱.
[۶] . محمد مهدی اشتهاردی، ازدواج آسان، قم، انتشارات نبوی، ۱۳۷۱، ص ۲۴۲.
[۷] . بابایی آملی، ابراهیم، داستان ازدواج معصومین ـ علیهم السلام ـ ، بنیاد پژوهش های علمی و فرهنگی نور الأصفیاء، چ سوم، صص ۱۱۲ـ ۱۰۸.
[۸] . ازدواج آسان، صص ۲۵۰ـ ۲۴۱.
علی بهرامی
