مسائل اجتماعی خانواده

مسائل اجتماعی خانواده‏
یک. احکام پوشش‏
اختصاراً باید گفت رعایت احکام پوشش و حجاب ریشه‏های عقیدتی و زمینه‏های اخلاقی دارد.
آنان که «ا&» رامحبوب و معبود خویش برگزیده‏اند و به سوی او درحال حرکتند و به این شناخت وآگاهی دست یافته‏اندکه درحرکتهای خود نه سنگ راه دیگران باشند و نه دیگران سنگ راه آنان، احکام پوشش و حجاب را «محدودیت» نمی‏دانند، بلکه آن را «مصونیت» در برابر راهزنان طریق محبوب می‏بینند. و آنان که می‏خواهند در راه محبوب حرکت کنند، باید افزون بر سعی و تلاش، در حرکتهایشان «سرعت»۵۷۹ نیز داشته باشند، و در سرعت باید خود را از کوچکترین لغزشها مصون بدارند. و این «مصونیت» با چنین ریشه‏ها و زمینه‏هاست که رعایت هر چه بیشتر احکام پوشش و حجاب را ایجاب می‏کند.
سخنی از حضرت امام خمینی(ره)
آنها که قیام کردند همین زنهای محجوبه جنوب شهر بودند. و آنها که تربیت آریامهری داشتند ابداً در این مورد دخالت نداشتند … تجربه کنونی نشان داده که زنان بیش از پیش، آزادی خود را در پوششی که اسلام می‏گوید یافته‏اند (۱۰/۸/۱۳۵۷).۵۸۰
أ. مقدار پوشش در نماز
1. مرد باید در حال نماز – اگر چه کسی او را نمی‏بیند – عَورَتین خود را بپوشاند، و بهتر است از ناف تا زانو را هم بپوشاند.۵۸۱
2. زن باید در موقع نماز تمام بدن حتی سر و موی خود را بپوشاند، ولی پوشاندن صورت به مقداری که در وضو شسته می‏شود و دستها تا مچ و پاها تا مچ لازم نیست. اما برای آنکه یقین کند که مقدار واجب را پوشانده است، باید مقداری از اطراف صورت و قدری پایین‏تر از مچ را هم بپوشاند.۵۸۲
پوشاندن پا در نماز برای بانوان‏
3. پوشاندن پاها تا مچ در نماز برای بانوان – اگر در معرض دید نامحرم نباشند – واجب نیست اما مستحب است. و در صورتی که در معرض دید نامحرم باشند، بر بانوان واجب است پاها تا مچ را نیز بپوشانند. و چنانچه این مقدار را در برابر نامحرم نپوشانند نمازشان صحیح است، ولی گناهی را انجام داده‏اند.۵۸۳
پوشاندن گردن و زیر چانه در نماز برای بانوان‏
4. بر زن واجب است گردن و زیر چانه خود و حتی بنابراحتیاط واجب آن مقداری را که پس از بستن روسری‏[ و مقنعه و چادر] از زیر چانه دیده می‏شود بپوشاند.۵۸۴
استفتاء
اگر زنی در نماز حد واجب حجاب را رعایت نکرده باشد، مثلاً موی سرش پیدا باشد، آیا بر ما واجب است که به او اطلاع دهیم؟
باسمه تعالی؛ واجب نیست.۵۸۵
آمدن نامحرم هنگام نماز خواندن بانوان‏
سؤال: اگر زنی در حال خواندن نماز باشد و مرد نامحرمی وارد شود، وظیفه این زن چیست؟
جواب: چنانچه مرد نامحرم صدای این زن را می‏شنود، بنابر احتیاط واجب باید حمد و سوره نمازش‏۵۸۶ را آهسته بخواند. و اگر در معرض دید نامحرم باشد، باید پاها تا مچ خود را بپوشاند.۵۸۷
ب. مقدار پوشش در غیر نماز
مقدار پوشش انسان در غیر نماز و در برابر دیگران عبارت است از:
1. در برابر همجنس‏
واجب است انسان عَورت خود را از کسانی که مکلّفند، و همچنین از دیوانه ممیّز و بچه‏های ممیّز که خوب و بد را می‏فهمند۵۸۸، بپوشاند.۵۸۹
2. در برابر غیر همجنس‏
مرد باید در برابر زن نامحرم یا محرم – به جز همسرش – عورت خود را بپوشاند. و در صورتی که بداند، زنها به او – غیر از موارد استثنا شده – عمداً نگاه می‏کنند، احتیاط مستحب آن است که خود را از زنان بپوشاند، ولی بنابر اقوا این کار بر وی واجب نیست. و بر زن واجب است در برابر هر مردی – غیر از همسرش – در صورتی که با قصد لذت و شهوت به او نگاه می‏کند، همه بدن و موهای خود را بپوشاند. در غیر این صورت بر زن واجب است در برابر محارمش – بجز همسر – و همچنین در برابر دیوانه ممیّز محرم و بچه ممیّز محرم که خوب و بد را می‏فهمد، فقط عورت خود را بپوشاند؛ ولی در برابر نامحرمِ بالغ، باید همه موها و بدن خود – به جز گِردی صورت‏۵۹۰ و دستها تا مچ – را بپوشاند۵۹۱. و اگر آن نامحرم، بالغ نباشد، یا ممیّز است و به حدی رسیده که مورد نظر شهوانی است، در این صورت احتیاط واجب آن است که زن همه موها و بدن خود – بجز گردی صورت و دستها تا مچ – را از او نیز بپوشاند. و یا ممیّز نیست که در این صورت بر زن هیچ مقدار پوششی در برابر وی واجب نیست.۵۹۲
استفتائات‏
پوشاندن زیر چانه‏
آیا استفاده از مقنعه یا روسری که زیر چانه را نمایان می‏کند، از نظر رعایت حجاب بلامانع است؟
باسمه تعالی؛ لازم است زیر چانه را از نامحرم بپوشاند.۵۹۳
پوشاندن پا
نمایان بودن روی پا، کف پا، پاشنه پا در زنها آیا شرعاً جایز است؟
باسمه تعالی؛ جایز نیست.۵۹۴
حدود حجاب اسلامی برای بانوان چیست و برای این منظور پوشیدن لباس بلند آزاد و شلوار و روسری کفایت می‏کند، و اصولاً چه کیفیتی در لباس و پوشش زن در برابر افراد نامحرم باید رعایت شود؟
باسمه تعالی؛ واجب است تمام بدن زن به جز قرص صورت و دستها تا مچ از نامحرم پوشیده شود، و لباس مذکور اگر مقدار واجب را بپوشاند مانع ندارد، ولی پوشیدن چادر بهتر است، و از «لباسهایی که توجه نامحرم را جلب کند» باید اجتناب شود.۵۹۵
دو. احکام نگاه و تماس‏
أ. احکام نگاه کردن‏
1. نگاه کردن به عَورت دیگری‏۵۹۶ حرام است، اگر چه از پشت شیشه یا در آینه یا آب مضاف و مانند اینها باشد. و احتیاط واجب آن است که به عورت بچه ممیّز۵۹۷ هم نگاه نکنند؛ ولی زن و شوهر می‏توانند به تمام بدن یکدیگر نگاه کنند.۵۹۸
نگاه کردن مرد به دیگران‏
2. نگاه کردن مرد به تمام بدن غیر از عورتِ مرد دیگر و یا زنی که محرم اوست اگر قصد لذت نداشته باشد، جایز است و با قصد لذت حرام است.۵۹۹
3. نگاه کردن مرد به بدن زن نامحرم چه با قصد لذت و چه بدونِ آن حرام است. و نگاه کردن به صورت و دستها اگر به قصد لذت باشد حرام است، ولی اگر بدون قصد لذت باشد مانعی ندارد … و نگاه کردن به صورت و بدن و موی دختر نابالغ اگر به قصد لذت نباشد و به واسطه نگاه کردن هم انسان نترسد که به حرام بیفتد اشکال ندارد، ولی بنابر احتیاط باید جاهائی را که مثل ران و شکم معمولاً می‏پوشانند نگاه نکند.۶۰۰
نگاه کردن زن به دیگران‏
4. نگاه کردن زن به تمام بدن غیر از عورتِ زن دیگر و یا مردی که محرم اوست، بدون قصد لذت جایز و با قصد لذت حرام است.۶۰۱
5. نگاه کردن زن به بدن مرد نامحرم حرام است.۶۰۲
6. نگاه کردن زن به پسر بچه ممیّزی که هنوز بالغ نشده، جایز است.۶۰۳
نگاه کردن زن به شخص نابینا
7. در مواردی که نگاه کردن زن به شخص دیگری حرام است، تفاوتی نمی‏کند که آن شخص، بینا و یا نابینا باشد.۶۰۴
عکس‏برداری مرد از زن نامحرم‏
8. عکس برداشتن مرد از زن نامحرم حرام نیست، ولی اگر برای عکس برداشتن مجبور شود که حرام دیگری انجام دهد، مثلاً دست به بدن او بزند یا نظرش به صورت زینت شده او یا به سایر بدن او بیفتد، نباید عکس او را بردارد. و اگر زن نامحرمی را بشناسد در صورتی که آن زن مُتَهَتِّک‏۶۰۵ نباشد نباید به عکس او نگاه کند.۶۰۶
پاورقی :
.۵۷۹ ساعٍ سَریعٌ نجی‏:آنان که درتلاششان سرعت دارند نجات می‏یابند. (نهج البلاغْه، خطبه ۱۶.)
.۵۸۰ رساله نوین، ج ۳، ص ۲۷.
.۵۸۱ توضیح المسائل، م ۷۸۸.
.۵۸۲ توضیح المسائل، م ۷۸۹.
.۵۸۳ توضیح المسائل، م ۷۸۹؛ العروْه الوثقی، ج ۱، ص ۵۵۰، پیش از مسأله ۱ و ص ۵۵۱، م ۵ و ص ۵۷۴،
584- فصل یی، التاسع.
.۵۸۴ تحریر الوسیلْه، ج ۱، ص ۱۴۲، م ۴.
.۵۸۵ دفتر امام خمینی: بخش استفتاء .
.۵۸۶ بنابر احتیاط واجب در حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشاء.
.۵۸۷ توضیح المسائل، م ۹۹۴؛ العروْهالوثقی، ج ۱، ص ۵۵۰، پیش از مسأله ۱ و ص ۵۵۱، م ۵.
.۵۸۸ بر انسان پوشاندن عَورت در مکانهائی از قبیل حمامهای عمومی که در معرض دید همجنس است واجب است.
.۵۸۹ توضیح المسائل، م ۵۷.
.۵۹۰ به مقداری که در وضو شسته می‏شود. (توضیح المسائل، م ۷۸۹)
.۵۹۱ برای آنکه یقین کند که مقدار واجب را پوشانده است، باید مقداری از اطراف صورت و قدری پایین‏تر از مچ را هم بپوشاند. (توضیح المسائل، م ۷۸۹)
.۵۹۲ توضیح المسائل، م ۵۷ و ۲۴۳۵ و ۲۴۳۷؛ تحریرالوسیلْه، ج ۲، ص ۲۴۴، م ۲؛ العروْهالوثقی، ج ۱، ص ۵۵۰، پیش از مسأله ۱.
.۵۹۳ دفتر امام خمینی: بخش استفتاء.
.۵۹۴ دفتر امام خمینی: بخش استفتاء.
.۵۹۵ استفتاء.
.۵۹۶ چه مرد باشد و چه زن.
.۵۹۷ نگاه‏کردن به‏عورت بچه غیر ممیّز – چه پسر باشد وچه‏دختر – جایزاست. (تحریرالوسیلْه، ج‏۱، ص‏۱۷، م‏۱.)
.۵۹۸ توضیح المسائل، م ۲۴۳۶.
.۵۹۹ توضیح المسائل، م ۲۴۳۷ و ۲۴۳۸.
.۶۰۰ توضیح المسائل، م ۲۴۳۳.
.۶۰۱ توضیح المسائل، م ۲۴۳۷ و ۲۴۳۸.
.۶۰۲ توضیح المسائل، م ۲۴۳۳.
.۶۰۳ تحریر الوسیلْ، ج ۲، ص ۲۴۴، م ۲۶.
.۶۰۴ العروْهالوثقی، ج ۲، ص ۸۰۴، م ۳۸.
.۶۰۵ زن بی‏پروا و بی‏باک از رسوا شدن، زن بی‏آبرو و غیر محترم.
.۶۰۶ توضیح المسائل، م ۲۴۳۹.
استفتائات‏
نگاه کردن به عکس نامحرم‏
9. . آیا نگاه کردن به عکس شخص نامحرمی – چه مرد و چه زن – که حد واجب پوشش را در عکس رعایت ننموده، در کدام یک از صورتهای زیر جایز است:
أ. صاحب عکس را نشناسد؟
ب. صاحب عکس را بشناسد؟
باسمه تعالی؛ در صورت نشناختن و نبود مفسده جایز است.۶۰۷
ظاهر کردن عکسهای خانوادگی‏
10. . آیا ظاهر کردن عکسهای خانوادگی توسط مرد نامحرم جایز است؟
باسمه تعالی؛ اگر صاحب عکس را نشناسد و موجب مفسده نشود، اشکال ندارد.۶۰۸
نگاه کردن به عکس و فیلم‏
11. . آیا نگاه کردن به تصاویر بانوان اعم از تلویزیون و یا روزنامه و غیره چه صورت دارد؟
باسمه تعالی؛ نظر به عکس و فیلم در حکم نظر به شخص نیست. اگر مفسده بر آن مترتب نباشد، بدون قصد ریبه مانع ندارد.۶۰۹
نگاه کردن به کتابهای مُصَوَّر
12. . در رابطه با انقلاب فرهنگی، جهاد دانشگاهی اقدام به ترجمه تعداد زیادی کتب علمی نموده است. در بعضی از این کتب برای توضیح بیشتر مطالب عکسهایی چه به صورت نقاشی و چه به صورت عکس واقعی وجود دارد که در آنها تصویر زنان بی‏حجاب دیده می‏شود. با توجه به اینکه حذف چنین تصاویری، گویایی مطالب کتاب را تا حدی کاهش می‏دهد، خواهشمند است تکلیف شرعی را در مورد قرار دادن یا قرار ندادن این عکسها و یا نقاشیها در کتبِ ترجمه شده بیان فرمایید؟
باسمه تعالی؛ وجود عکسها و نقاشیها اگر موجب مفسده نباشد، حذف آن لازم نیست.۶۱۰
ب. احکام تماس‏
1. هر کس نگاه کردن به او حرام است تماس بدنی با او نیز حرام است، پس تماس بدنی زن نامحرم با مرد نامحرم و به عکس جایز نیست.۶۱۱
2. دست دادن مرد نامحرم با زن نامحرم جایز نیست، و اگر از زیر پارچه و لباس باشد اشکالی ندارد؛ ولی بنابر احتیاط دست زن را فشار ندهد.۶۱۲
نگاه کردن وتماس بدنی دارای موارد استثنا نیز است. برخی از آنها عبارتند از:
1. نگاه کردن و لمس نمودن پسر بچه و دختر بچه غیر ممیّز، اگر از روی شهوت نباشد، اشکالی ندارد؛ ولی برای مرد احتیاط آن است که دختر بچه شش ساله نامحرم را نبوسد و در دامان خود نگذارد، ولی کمتر از سنّ مزبور و بدون شهوت اشکالی ندارد.۶۱۳
2. اگر در حال ناچاری، زن بخواهد زن دیگر یا مردی غیر از شوهر خود را تنقیه کند یا عَورت او را آب بکشد، باید چیزی در دست کند که دست او به عورت نرسد. و همچنین است اگر مرد بخواهد مرد دیگر یا زنی غیر زن خود را تنقیه کند یا عورت او را آب بکشد.۶۱۴
3. اگر مرد برای معالجه زن نامحرم ناچار باشد که او را نگاه کند و دست به بدن او بزند اشکال ندارد؛ ولی اگر با نگاه کردن بتواند معالجه کند، نباید دست به بدن او بزند. و اگر با دست زدن بتواند معالجه کند، نباید او را نگاه کند.۶۱۵
4. اگر انسان بدون قصد لذت به صورت و دستهای زنهای اهل کتاب مثل زنهای یهود و نصارا نگاه کند، در صورتی که نترسد که به حرام بیفتد، اشکال ندارد.۶۱۶
5. نگاه به نامحرم و تماس بدنی با وی در مقام ضرورت حرام نیست، مانند اینکه بخواهد کسی را از غرق شدن و یا سوختن نجات دهد و چاره‏ای نیست جز آنکه او را نگاه و لمس کند. و در مقام ضرورت باید به مورد اضطرار و در مورد اضطرار باید به مقدار ضرورت اکتفا نماید؛ یعنی اگر با نگاه – نه تماس بدنی – اضطرار او برطرف می‏شود باید به همین اکتفا کند و به عکس. و برای نگاه و یا تماس بدنی هم فقط به مقدار ضرورت هر یک از آنها را انجام دهد. پس جایز نیست به جای یکی، دیگری را انجام دهد و یا بیشتر از مقدار ضرورت را مرتکب شود.۶۱۷
6. در هر موردی که رعایت چیزی در نظر شارع اهمیت بیشتری از رعایت حرمت نگاه و لمس دارد و با آن معارضه کند، می‏توان آن مورد را انجام داد.۶۱۸
7. نگاه کردن به پیرزنانی که از حد ازدواج گذشته‏اند جایز است؛ البته به مواضعی که به طور عادی پیداست، مانند قسمتی از موها و یا دستها و نظیر آن؛ ولی به جاهایی که معمولاً آن را می‏پوشانند نباید نگاه کرد.۶۱۹
سه. احکام گفت و گو با نامحرم‏
اَقوا آن است که شنیدن صدای زن بیگانه‏[ برای مرد] جایز است در صورتی که قصد لذت و رَیْبه در
آن نباشد. و همچنین برای زن جایز است که صدایش را به مردان بیگانه بشنواند در صورتی که ترس فتنه نباشد، اگر چه اَحوَط در غیر مقام ضرورت، ترک آن است بویژه اگر زن، جوان باشد. و گروهی شنیدن و شنواندن صدا را حرام دانسته‏اند ولی این، نظریه ضعیفی است، البته بر زن حرام است که با مردان با کیفیت مُهیِّج و به صورت نازک کردن گفتار و نرم کردن سخن و زیبا کردن صدا گفت و گو کند، زیرا کسی که در قلبش مرض است طمع می‏کند.۶۲۰
سخنرانی بانوان در حضور نامحرم‏
. قرآن خواندن زن با صدای بلند یا سخنرانی خواهران در حضور نامحرمان و شرکت مردان در این‏گونه مجالس و نظایر آن، مشروع است؟
باسمه تعالی؛ میزان در مشروع بودن و نبودن، نداشتن مفسده و داشتن آن است.۶۲۱
قرآن خواندن بانوان در برابر نامحرم‏
. هنگامی که در مراسم صبحگاهی مدرسه یکی از خواهران، قرآن را با صوت تلاوت می‏کند، دبیران مرد صدای وی را می‏شنوند. آیا به طور کلی تلاوت قرآن در صورت شنیدن نامحرم توسط خواهران گناه است؟
باسمه تعالی؛ اشکال ندارد، مگر آنکه موجب تحریک و مفسده باشد۶۲۲.
چهار. احکام زینت و آرایش‏
1. در صورتی که شوهر خواستار تمیزی و آرایش کردن زن خود باشد، بر زن واجب است که این کار را انجام دهد، به شرط آنکه در برابر مردان نامحرم آنها را بپوشاند.۶۲۳
2. عطر زدن زن در صورتی که مرد نامحرم بوی آن را استشمام کند اشکال ندارد، ولی اگر موجب مفسده و تحریک غریزه جنسی باشد، جایز نیست.۶۲۴
3. زینت کردن به طلا مثل آویختن زنجیر طلا به سینه و انگشتر طلا به دست کردن و بستن ساعت مچی طلا به دست برای مرد حرام و نماز خواندن با آنها باطل است. و احتیاط واجب آن است که از استعمال عینک طلا هم خودداری کند، ولی زینت کردن به طلا برای زن در نماز و غیر نماز اشکال ندارد.۶۲۵
4. سؤال: آیا استفاده از لوازم زینتی و مواد آرایشی در نماز اشکال دارد؟
جواب: برای زن در نماز مستحب است که خود را با زیور آلات زینت کند. و استفاده از مواد آرایشی اشکال ندارد، ولی برای وضو باید چیزهایی مانند لاک ناخن که مانع رسیدن آب به اعضای وضوست و یا موادی که مانع بین پیشانی و مُهر نماز است برطرف شوند.۶۲۶
5. سؤال: اگر گردنبند و یا لباسی عکس حیوان کامل یا عکس صورت انسان داشته باشد، نماز خواندن با آن چه حکمی دارد؟
جواب: نماز باطل نمی‏شود، ولی پوشیدن لباس و یا به دست کردن انگشتری که نقش صورت دارد، در نماز مکروه است.۶۲۷
6. به دست کردن انگشتر عقیق برای زن و مرد و گذاشتن گردنبند برای زن در هنگام نماز مستحب است.۶۲۸
7. سؤال: آیا استفاده از انگشتر، گردنبند و لوازم زینتی دیگری که نام خداوند بر آنها نوشته شده است، اشکال دارد؟
جواب: اشکالی ندارد، ولی رساندن جایی از بدن به نام خداوند متعال، به هر زبانی که نوشته شده باشد، بدون وضو حرام است.۶۲۹
8. . اگر گردنبندی منقّش به آرم جمهوری اسلامی باشد، در این صورت می‏توان از آن استفاده نموده، به گردن آویخت و به آن دست زد؟
باسمه تعالی؛ استفاده از آن مانع ندارد، ولی بنابر احتیاط بدون طهارت آن را مَسّ نکنند.۶۳۰
.۶۰۷ دفتر امام خمینی: بخش استفتاء .
.۶۰۸ استفتاء .
.۶۰۹ رساله نوین، ج ۳، ص ۲۰۲.
.۶۱۰ رساله نوین، ج ۳، ص ۲۰۵.
.۶۱۱ تحریر الوسیله، ج ۲، ص ۲۴۳، م ۲۰.
.۶۱۲ تحریر الوسیله، ج ۲، ص ۲۴۳، م ۲۰.
.۶۱۳ تحریر الوسیله، ج ۲، ص ۲۴۴، م ۲۴ و ۲۵؛ العروْ الوثقی، ج ۲، ص ۸۰۴، م ۳۶.
.۶۱۴ توضیح المسائل، م ۲۴۴۰.
.۶۱۵ توضیح المسائل، م ۲۴۴۱.
.۶۱۶ توضیح المسائل، م ۲۴۳۴.
.۶۱۷ تحریر الوسیله، ج ۲، ص ۲۴۳، م ۲۲.
.۶۱۸ العروه الوثقی، ج ۲، ص ۸۰۳، م ۳۵.
.۶۱۹ العروه الوثقی، ج ۲، ص ۸۰۳، م ۳۵.
.۶۲۰ تحریر الوسیله، ج ۲، ص ۲۴۵، م ۲۹.
.۶۲۱ استفتاء .
.۶۲۲ رساله نوین، عبدالکریم بی‏آزار شیرازی، ج ۳، ص ۴۶.
.۶۲۳ تحریر الوسیله، ج ۲، ص ۳۰۵، پیش از مسأله ۱؛ العروه الوثقی، ج ۱، ص ۵۵۱، م ۴ و ۵.
.۶۲۴ دفتر امام خمینی: بخش استفتاء.
.۶۲۵ توضیح المسائل، م ۸۲۳.
.۶۲۶ توضیح المسائل، م ۱۰۶۰ و پس از مسأله ۲۸۹؛ تحریر الوسیله، ج ۱، ص ۱۷۶، م ۱۰.
.۶۲۷ توضیح المسائل، م ۸۶۵.
.۶۲۸ توضیح المسائل، م ۸۶۴؛ العروه الوثقی، ج ۱، ص ۵۷۴، فصل ۱۱، الرابع عشر.
.۶۲۹ توضیح المسائل، م ۳۱۹.
.۶۳۰ استفتاآت، ج ۱، ص ۴۷، س ۸۱.
زیورآلات ساخته شده به دست کفار
9. زیورآلاتی که شخص کافر می‏سازد، اگر یقین به تماس رطوبت کافر با آنها نباشد، محکوم به طهارت هستند. و در صورت یقین به تماس، شستن و تطهیر آنها واجب است و در نتیجه ظاهرشان پاک می‏شوند، ولی باطنشان بر نجاست خود باقی می‏مانند؛ البته چنانچه قبل از ذوب شدن، نجس شده باشند.۶۳۱
10. . آیا الکل صنعتی که در انواع ادکلنها و عطرها و برخی رنگها و داروها و امثال آن به کار می‏رود، پاک است یا خیر؟
باسمه تعالی؛ الکل صنعتی پاک است، مگر آنکه یقین به نجاست آن پیدا شود.۶۳۲
11. . عطرها و ادکلنهایی که از خارجه می‏آورند، اگر انسان یقین به نجاست آنها نداشته باشد پاک است. و خرید و فروش ادکلنها و عطرهایی که از ممالک غیر اسلامی می‏آورند، اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد، اشکال ندارد … .۶۳۳
پنج. محارم‏
چون در احکام پیشین از محرم و نامحرم سخن به میان آمد، و از سوی دیگر ازدواج و پیوند
زناشوئی موجب مَحرمیّت «سببی» زن و شوهر نسبت به برخی از خویشاوندان و فامیلهای یکدیگر می‏شود، از این رو احکام و مسائل «محارم» در اینجا ذکر می‏شود:
أ. تعریف محارم‏
محارم کسانی هستند که ازدواج آنان با یکدیگر حرام است و صحیح نیست و زناشوئی میان آنها واقع نمی‏شود.۶۳۴
ب. انواع محارم‏
کسانی‏که با هم مَحرَم هستند وحرام است که با یکدیگر ازدواج کنند، عبارتنداز:
1. محارم نَسَبی‏
نَسَب و خویشاوندی انسان موجب محرمیّت با افراد زیر می‏شود:
محارم نسبی برای مردان‏
1. مادر و مادر بزرگ (چه مادرِ پدر و چه مادرِ مادر) که شامل همه مادربزرگها چه از طرف بالا و چه از طرف پایین نیز می‏شود؛ پس مثلاً مادر بر پسرش و بر پسر پسرش و بر پسر پسر پسرش و بر پسرِ دخترش و بر پسرِ دخترِ دخترش و بر پسرِ دختر پسرش محرم است.
2. دختر و نوه‏ها و نتیجه‏های دختری مانند دخترِ دختر، دخترِ دخترِ دختر، دخترِ پسر، دخترِ پسرِ پسر، دخترِ پسرِ دختر.
3. خواهر (از طرف پدر باشد یا مادر و یا هر دو).
4. دخترِ برادر (چه از طرف پدر یا مادر و یا هر دو باشد.) و نواده‏های او و دخترِ پسر و نواده‏های او مانند دخترِ پسرِ او، دخترِ پسرِ پسرِ او، دخترِ دخترِ او، دخترِ دخترِ دخترِ او، دخترِ پسرِ دخترِ او.
5. دختر خواهر و مانند آنچه در دختر برادر گفته شد.
6. عمه که شامل عمه پدر و عمه مادر و عمه پدربزرگ و عمه مادربزرگ و عمه‏های بالاتر نیز می‏شود.
7. خاله که شامل خاله پدر و خاله مادر و خاله پدربزرگ و خاله مادربزرگ و خاله‏های بالاتر نیز می‏شود.۶۳۵
محارم نسبی برای زنان‏
1. پدر و پدربزرگ (چه پدرِ پدر و چه پدرِ مادر) هر چه بالا روند.
2. پسر و نوه‏ها و نتیجه‏های پسری مانند پسرِ پسر، پسرِ پسرِ پسر، پسرِ دختر، پسرِ دخترِ دختر، پسرِ دخترِ پسر.
3. برادر (از طرف پدر باشد یا مادر و یا هر دو.)
4. پسرِ برادر (چه از طرف پدر یا مادر و یا هر دو باشد.) و نواده‏های او و پسرِ دختر و نواده‏های او مانند پسرِ دخترِ او، پسرِ دخترِ دخترِ او، پسرِ پسرِ او، پسرِ پسرِ پسرِ او، پسرِ دخترِ پسرِ او.
5. پسر خواهر و مانند آنچه در پسر برادر گفته شد.
6. عمو که شامل عموی پدر و عموی مادر و عموهای پدربزرگ و عموی مادربزرگ و عموهای بالاتر نیز می‏شود.
7. دائی که شامل دائی پدر و دائی مادر و دائی پدربزرگ و دائی مادربزرگ و دائیهای بالاتر نیز می‏شود.۶۳۶
محارم رضاعی‏
افرادی از راه رضاع و شیرخوارگی و طبق شرائطی با یکدیگر محرم می‏شوند. برای شناخت محارم رضاعی و شرایط آن به صفحه ۲۶۵ از جلد دوم کتاب تحریرالوسیله حضرت امام خمینی(ره) یا ترجمه آن و یا به مسائل ۲۴۶۴ تا ۲۴۹۷ رساله توضیح المسائل رجوع کنید.
2. محارم سَبَبی‏
ازدواج زن و مرد با یکدیگر سبب محرمیّت با افراد زیر می‏شود:
محارم سببی برای مردان‏
1. مادر زن و مادربزرگ زن (مادرِ مادرِ زن، مادرِ پدر زن) هر چه بالا روند، اگر چه مرد با آن زن آمیزش نکند.
2. دختر زن و نوه دختری و پسری آن زن هر چه پایین روند، چه در وقت عقد باشند یا بعداً به دنیا بیایند؛ در صورتی که مرد با همسر خود آمیزش کرده باشد.۶۳۷
3. زن پدر (نامادری).
4. زن پسر (عروس).۶۳۸
محارم سببی برای زنان‏
1. پدر شوهر و پدربزرگ شوهر هر چه بالا روند.
2. پسر شوهر و نوه پسری و دختری شوهر هر چه پایین آیند، چه در موقع عقد باشند یا بعداً به دنیا بیایند.
3. شوهر مادر (ناپدری).
4. شوهر دختر (داماد).۶۳۹
نامحرم بودن شوهر خواهر، برادر شوهر و خواهر زن‏
با توجه به محارمی که گفته شد، پس «شوهر خواهر» و «برادر شوهر» بر زن، و «خواهر زن»۶۴۰ بر مرد، مَحْرَم نیستند، و باید همچون نامحرمهای دیگر احکام پوشش، نگاه، تماس بدنی و مانند آن را در برابرشان مراعات کرد.
استفتاء
خواهر زن محرم نیست‏
در بعضی کتابها در مورد محرمیت خواهر زن مسأله‏ای اشتباه چاپ شده است، لطفاً حکم صحیح آن را بیان فرمایید؟
باسمه تعالی؛ خواهر زن محرم نیست.۶۴۱
.۶۳۱ العروه الوثقی، ج ۱، ص ۱۲۰، م ۳۲.
.۶۳۲ استفتاآت، ج ۱، ص ۱۰۰، س ۲۶۱.
.۶۳۳ توضیح المسائل، م ۹۴ و ۲۰۵۹.
.۶۳۴ تحریر الوسیله، ج ۲، ص ۲۶۲، پس از مسأله ۳۰.
.۶۳۵ توضیح المسائل، م ۲۳۸۴ و ۲۳۸۸؛ تحریر الوسیله، ج ۲، ص ۲۶۳ و ۲۶۴، پیش از مسأله ۱.
.۶۳۶ تحریر الوسیله، ج ۲، ص ۲۶۳ و ۲۶۴، پیش از مسأله ۱.
.۶۳۷ اگر با زنی که برای خود عقد کرده نزدیکی هم نکرده باشد، تا وقتی که آن زن در عقد اوست نمی‏تواند با دختر او ازدواج کند. (توضیح المسائل، م ۲۳۸۷.)
.۶۳۸ توضیح المسائل، م ۲۳۸۵ و ۲۳۸۶؛ تحریر الوسیله، ج ۲، ص ۲۷۷، م ۱.
.۶۳۹ توضیح المسائل، م ۲۳۸۹؛ تحریر الوسیله، ج ۲، ص ۲۷۷ ،م ۲.
.۶۴۰ گرچه خواهر زن، محرم نیست، ولی مرد تا وقتی که زنش در عقد اوست، نمی‏تواند با خواهر زنش ازدواج کند. (توضیح المسائل، م ۲۳۹۰.)
.۶۴۱ استفتاء.
.۶۴۲ توضیح المسائل، م ۲۶۹۴.