معالجه و مداواى زن توسط مرد

قبلاً گذشت که تمام بدن زن نسبت به مرد، عورت مى باشد. اگر چه نگاه کردن به بعضى از مواضع (مثل عورت ) از نظر مفسده و شدت زشتى نسبت به نگاه کردن به بعضى مواضع دیگر مثل دستان زن بیشتر مى باشد. و به همین دلیل منحصراً زنان باید زنان را معالجه نمایند. پس جایز است که زن یک زن دیگر را معالجه نماید. لکن نگاه کردن به عورت زن مورد معالجه حرام مى باشد، مگر در موارد ضرورت . پس اکتفا مى شود به مواردى که آن ضرورت از بین برود. پس اگر امکان دارد که از طریق آیینه نگاه کرد، جایز نیست مستقیماً به عورت نگاه کرد. (همچنانکه در روایت نگاه کردن به خنثى خواهد آمد) و اگر ممکن نیست مگر نگاه مستقیم ، فقط به تعداد و به مقدار ضرورت از نظر زمان و کیفیت آن باید اکتفا کرد. و با وجود مماثل ، رجوع به مرد جایز نیست . به خاطر همین ضرورت بود که امیر مؤ منان (علیه السلام ) از دایه کوفه خواست به یک کنیزى نگاه کند تا ببیند که آن کنیز باکره است یا غیر باکره .(۳۷۹) و مانند این از پیامبر (صلى الله علیه و آله ) روایت شده است .(۳۸۰) مگر اینکه گفته شود چنین کارى با لمس کردن انجام مى شود و لازم به نگاه کردن نیست .
امّا مواردى وجود دارد که دلالت مى کند بر قبول شهادت زنان در جاهایى که براى مردان نگاه کردن به آن جایز نیست مثل ولادت و نکاح پس مراجعه کن به باب شهادات در کتابهاى حدیث و روایت … .(۳۸۱)
همچنانکه اگر ممکن باشد اکتفا به نگاه کردن ، جایز نیست لمس کردن عضو، حتى از روى لباس یا مثل آن . و غیر این موارد و مثالها که قبلاً به آن اشاره شد .
و بر عدم جواز معالجه کردن زن توسط مرد در صورتى که زنان بتوانند او را معالجه نمایند روایاتى دلالت دارند:
۱ – روایتى از على بن جعفر که از برادرش (علیه السلام ) سؤ ال کرد در باره زنى که زخمى در رانش یا دستش ایجاد شده ، آیا مرد مى تواند به آن نگاه کند و آن را معالجه نماید؟ فرمود: ((نه )).(۳۸۲) ۲ – على بن جعفر از برادرش (علیه السلام ) نقل مى کند که فرمود : در باره زنى سؤ ال کردم که آیا مرد مى تواند او را حجامت کند؟ فرمود : ((نه )).(۳۸۳)
۳ – بلکه از امیر مؤ منان (علیه السلام ) در باره پسر بچه اى سؤ ال شد که آیا مى تواند زنى را حجامت کند؟ فرمود: ((اگر خوب و بد را مى فهمد جایز نیست )).(۳۸۴)
شاید نظر امام على (علیه السلام ) این باشد بچه اى که بلوغ وى نزدیک است و خوب و بد را تشخیص مى دهد مکروه است به مواضع پنهان زن نگاه کند. و یا ناظر حجامت موضعى از زن باشد که براى بچه نگاه کردن به آن موضع ، ممنوع است .
۴ – و اخبارى که دلالت مى کند بر جواز در حال اضطرار چنانچه به زودى خواهیم دید. بله ، اگر زن ناچار شود که مردى معالجه اش را عهده دار شود، این کار جایز است ، ولى فقط به آن اندازه که رفع ضرورت شود . روایت شده :
۱ – از على (علیه السلام ) در باره زنى که بچه در شکمش مرده و خوف هلاکت آن زن مى رود، حضرت فرمود : ((در صورتى که زنان نتوانند به او کمک کنند، اشکال ندارد که مردى دستش را [در رحم زن ] داخل کند و آن [جنین مرده ] را تکه تکه و خارج کند)).(۳۸۵)
۲ – از امام باقر (علیه السلام ) در باره زنى که بدنش امراضى دارد، سؤ ال کردند که آیا جایز است مرد او را معالجه کند؟ فرمود : ((در صورتى که مجبور شود، اشکالى ندارد)).(۳۸۶)
و در روایت دیگر آمده است راوى مى گوید درباره زن مسلمانى سؤ ال کردم که یک بلا و دردى در بدنش پدید آمده و این درد یا شکستگى است و یا جراحت مى باشد و در جایى پدید آمده که براى پزشک مرد جایز نیست به آنجا نگاه کند، وچون پزشک مرد بهتر از پزشک زن مى تواند معالجه کند، آیا جایز است براى پزشک مرد که نگاه کند به این زن مریض ؟ حضرت فرمودند : ((هرگاه اضطرار به این کار پیدا شود، مرد مى تواند زن را در صورتى که زن بخواهد معالجه کند)).(۳۸۷)
۳ – و گفته مى شود که همانا ((شمردل )) به پیغمبر (صلى الله علیه و آله ) گفت : من طبابت مى کنم در آنچه براى من جایز است و زنان جوان نزد من براى طبابت مى آیند، تکلیف من چیست ؟ حضرت فرمودند : ((اگر نسبت به آنان اضطرار پیدا کردى ، مى توانى از آنان به قصد معالجه خون بگیرى و مرض ها را معالجه کنى )).(۳۸۸)
و ابن ادریس در سرائر گفته است : ((اگر در بدن زنى ، مرضى پدید آید و آن زن اضطرار پیدا کند به اینکه به وسیله پزشکان مرد مداوا کند، جایز است )). و علامه در منتهى گفته است : ((جایز است (پزشک مرد) طلب اجرت کند براى ختنه کردن و معالجه کردن جاریه و کنیزها …)).(۳۸۹)
ولى در عروه الوثقى گفته است نگاه کردن به نامحرم در مواردى استثنا شده که از آن موارد مى باشد مداواى نامحرم و شناختن نبض رگها و عروق و شکستگى و جراحت بدن و رگ زدن و حجامت کردن و مثل این موارد اگر همجنس ‍ بیمار نباشد، بلکه جایز است مس و لمس کند مریض را، هنگامى که پزشکى از جنس خودش نباشد.(۳۹۰)
و فرموده : اگر معالجه منوط باشد به نگاه کردن نه لمس کردن یا معالجه بستگى داشته باشد بر لمس کردن نه نگاه کردن ، واجب است اکتفا کند به مقدار ضرورت و در غیر آن جایز نیست.(۳۹۱)
حضرت امام خمینى (ره ) فرموده : ((در مقام معالجه استثنا شده است نگاه حرام و لمس کردن در اجنبى و اجنبیه هرگاه معالجه آن با همجنس ممکن نباشد؛ مثل شناختن نبض اگر با وسیله اى مثل درجه (مانند فشارسنج ) و غیره ممکن نباشد؛ و زدن رگ و حجامت و شکسته بندى و مثل این موارد و مقام ضرورت ، همانطور که اگر شخصى غرق شده است نجات دادن او بستگى به نگاه کردن و لمس کردن باشد، جایز است و اگر ضرورت اقتضا کند یامعالجه به نگاه کردن بستگى داشته باشد و نه بر لمس کردن یا بالعکس ، اکتفا مى شود برمقدار ضرورت و در صورت ضرورت ، فقط به مقدار آن جایز است و تعدى از آن جایز نیست .(۳۹۲)
و اما نگاه کردن به عورت غیر مسلمان که معمولاً اهمیت نمى دهند که عورتشان را بپوشانند و در حمامها بدون شلوار و لنگ حاضر مى شوند – همچنانکه اجمالاً فهمیده مى شود یا اینکه قدر متیقن است – در این نگاه کردن اشکال شرعى وجود ندارد همانطور که روایت معتبر به این مطلب تصریح دارد.(۳۹۳)نگاه کردن به خنثى  
شایسته است مرد و زن از نگاه کردن به ((خنثى )) احتیاطاً دورى کنند. اگر ممکن است به وسیله آیینه معالجه شود تنها راه مى باشد. و نگاه کردن به عورت خنثى در صورتى که پزشکى مثل خوداو موجودنباشد -تا مفسده کمترباشد ازروایت چنین استفاده مى شود:
یحیى بن اکثم از امام هادى (علیه السلام ) سؤ ال کرد در مورد فرمایش حضرت على (علیه السلام ) که فرموده اند : ((خنثى دچار بیمارى مى شود)). گفت : پس وقتى بیمار شد چه کسى به او نگاه کند در حالى که شاید خنثى زن باشد و مردها به او نگاه کنند و یا اینکه مرد باشد و زنان به او نگاه کنند و این جایز نیست .
حضرت جواب دادند : ((فرمایش على (علیه السلام ) درست است ، در این صورت مردمانى عادل هر کدام آیینه اى در دست مى گیرند و خنثى برهنه پشت آنان مى ایستد، آنان به آیینه مى نگرند و برابر صورت دیده شده در آینه نظر مى دهند)).(۳۹۴)