نطفه حرام

پرسش ـ در باب نطفه حرام گفته می‏شود شخصی که از نطفه حرام درست شده بهشت بر وی حرام و سرانجامش جهنم است. علی‏رغم اختیاری که برای انسان هست ولی گویا این‏چنین شخصی بالاجبار مرتکب گناه می‏شود تا بهشت بر وی حرام گردد. اگر این نظریه صحیح و منتسب به روایات است پس تکلیف بچه غیر مکلف که از نطفه حرام نشأت گرفته و مرده چیست؟

پاسخ ـ اولاً چنین نیست که بهشت بر ولدالزنا حرام باشد؛ زیرا با عدل الهی سازگار نیست و امکان چنین چیزی مصداق داستان مشهور است که در شعر زیر نمایان شده است:
گنه کرد در بلخ آهنگری
 به شوشتر زدند گردن مسگری
 
ثانیاً این تصور که انسان پدید آمده از نطفه حرام، مجبور به ارتکاب گناه باشد نیز خلاف عدل و حکمت الهی می‏باشد و از اساس باطل است؛زیرا در صورت اجبار به گناه، تکلیف و کیفر و مؤاخذه بعدی، فاقد مبنای شرعی و عقلی است.

البته فرزندان نامشروع به‏ دلیل قانون وراثت که زیربنای روحی، فکری و اخلاقی انسان‏ها را تشکیل می‏دهد و شخصیت انسانی را می‏سازد و زمینه را برای نیل به سعادت یا شقاوت مهیا می‏کند، استعداد و زمینه آلودگی و گناه بیشتری از دیگر افراد دارند؛ زیرا پدر و مادری بزهکار داشته‏اند و در نتیجه در معرض خطر آلودگی و بزهکاری بیشتری قرار دارند. از این رو، باید بیشتر از دیگران مواظب باشند تا به گناه و زشتی آلوده نگردند.
بنابراین، چنین نیست که «فرزند نامشروع بودن» علّت تامّه برای انحراف و شقاوت باشد، به گونه‏ای که اراده و اختیار را از او سلب کند، و در نتیجه قادر نباشد با به کار بستن دستورات دینی و کسب اعمال نیک و فضایل اخلاقی به سعادت برسد.
فرزندان نامشروع، مانند فرزندان مشروع در انتخاب راه سعادت و یا شقاوت آزادند؛ آنها نیز می‏توانند با اراده و اختیار خود راه تقوا و فضیلت را برگزیده، جزو رستگاران و اهل بهشت گردند. امام‏ صادق(ع) در حدیثی می‏فرماید:     اِنَّ وَلَدَ الزِّنا یُستَعْمَلُ، اِنْ عَمِلَ خیراً جُزِیَ بِه و اِنْ عَمِلَ شَرّاً جُزِیَ بِه    (بحارالانوار، ج ۵، ص ۲۸۷.)      
فرزند نامشروع آزموده می‏شود. اگر کار نیک کند، پاداش می‏بیند و اگر کار زشت مرتکب شود، به کیفر می‏رسد.
علاّمه مجلسی پس ازنقل این حدیث می‏گوید: «مشهور میان امامیه این است که فرزند نامشروع نیز مانند دیگر مردم مکلّف به اصول و فروع دین است و مانند دیگر مسلمانان در صورت اظهار اسلام با او برخورد می‏گردد و پاداش و کیفر داده می‏شود.»    (همان، ص ۲۸۷ ـ ۲۸۸.)  
بنابراین، نکوهش و توبیخی که اسلام از فرزندان نامشروع نموده، برای این است که به آنها هشدار دهد در موقعیت خطرناکی قرار دارند. جالب اینکه، اگر این گونه فرزندان نامشروع در برابر گناه پایداری کنند و خود را پاک نگه دارند، نزد خداوند مقامی بالاتر و ارجمندتر از افراد هم ردیف خود خواهند داشت؛ چرا که در معرض خطر بیشتری بوده و مجاهدت بیشتری کرده‏اند.    (ناصر مکارم شیرازی و جعفر سبحانی، پاسخ به پرسش‏های مذهبی بی‏جا: مدرسه امام علی، ۱۳۷۷ ص ۳۱۹ ـ ۳۲۳.)