پازل ها از تصویرهای سه یا چهار قطعه ای درست می شود تا عکس های پیچیده تری که بیست و چهار یا سی و شش قطعه را در بر می گیرد، درست می شود.
در عرضه ی پازل ها باید توجه داشته باشیم که با میزان سن و درک و فهم کودک تناسب داشته باشد. پازل نباید آن قدر سخت باشد که کودک از حل آن عاجز شود و احساس شکست و نومیدی کند. به تعبیری، پازل باید کودک را به مبارزطلبی و تفکر و تأمل وادارد تا کودک از توانایی های ذهنی و روانی خویش برای حل معما استفاده کند. ولی این مبارزطلبی و زورآزمایی فکری و روانی نباید خیلی ادامه یابد، وگرنه کودک احساس شکست و حقارت می کند و از اعتماد به نفس او کاسته می شود.
شکست های کودک در بازی با هر اسباب بازی نباید از سه یا چهار بار بیشتر شود، وگرنه برای رشد شخصیت و سلامت روانی کودک مضر است.
اسباب بازی (پازل) نباید آن قدر ساده و آسان باشد که علاقه کودک را از بین ببرد و در او ایجاد خستگی کند، بلکه باید کودک را به مبارزه فراخواند و او، پس از مقداری تلاش و کوشش فکری، بتواند بر آن فایق آید تا برایش جذاب و شیرین باشد.
درجه سختی و آسانی پازل به اندازه پازل یا موضوع آن بستگی دارد که ریز یا درشت و تعداد آن کم و یا زیاد باشد (از ۳ تا ۳۶ قطعه). هر اندازه موضوع پازل پیچیده تر باشد، پازل مشکل تر است.
بهتر آن است که کودک را با انواع پازل، از ساده به مشکل، آشنا کنیم تا از نتایج و بازخورد مثبتی که از بازی می گیرد، انگیزه اش برای بازی بیشتر شود.
ابتدا می توان از پازل جا گذاردنی برای آموزش کودکان استفاده کرد، چون حتی زمانی که کودک قادر به درک قسمت های مختلف نیست به وسیله ی آزمایش و خطا به راحتی می تواند جای واقعی آنها را پیدا کند.
هر چند، نتیجه ی مطلوب وقتی عاید می شود که کودک از روی نظم و قاعده منطقی بتواند پازلی را تکمیل کند، نه آن که صرفاً از طریق آزمایش و خطا (کاملاً تصادفی) به این کار دست زند. زیرا در این حالت کودک به سختی خواهد توانست مسئله را حل کند و وقت زیادی را تلف خواهد کرد. بنابراین، برای جلوگیری از فوت وقت، کودک باید نظم منطقی را که در هر پازل وجود دارد درک کند.
یکی دیگر از شیوه های تکمیل کردن این وسیله، روش زنجیره ای برعکس است. بدین ترتیب که ابتدا تصویر کامل را به کودک نشان می دهیم و سپس آخرین قطعه ای که تصویر را کامل می کند از آن جدا می سازیم و از وی می خواهیم تا آن قطعه را در جای خود قرار دهد . در مرحله ی بعد، دو قطعه ی آخر را جدا می کنیم و از وی می خواهیم تا آن قطعه ها را در جای خود قرار دهد. به هیمن ترتیب پیش می رویم تا کودک مستقلاً بتواند همه ی قطعات را به هم وصل کند و تصویر کامل را به وجود آورد البته، اگر کودک قادر به تکمیل تصویر باشد، می توان از همان ابتدا از وی خواست تا تمام قطعات را در جای خود قرار دهد و تصویر را تکمیل کند.
تصاویر پازل ها بهتر است درباره ی موضوع هایی باشد که در محدوده ی تجربیات کودک قرار دارد و کودک پیشتر با آن آشنا شده است. تصاویر قهرمانان کارتون مثل پینوکیو، پسر شجاع و سندباد همیشه مورد علاقه ی کودکان هستند و آنان با آنها آشنایی قبلی دارند (این نمونه ها به فرهنگ جامعه و طبقه اجتماعی کودکان ارتباط دارد، به طور مثال، برای کودک روستایی تصویر پینوکیو و … شاید معنایی نداشته باشد).
لازم و ضروری است که در مراکز تهیه و تولید اسباب بازی ها، از وجود کارشناسان روان شناسی، علوم تربیتی و جامعه شناسی بهره گرفته شود و به جای تقلید و الگوگیری از قهرمانان بیگانگان، از وجود قهرمانان ملی و مذهبی و مکان هایی مثل مساجد، زیارتگاه ها و قبور ائمه اطهار(ع) و … به عمل آید.
اهداف و فواید پازل ها
موجب پرورش دقت در بینایی و حس بساوایی کودک می شود.
* تشخیص فرم، رنگ، اندازه و شکل.
* پرورش قوه ی تکلم و افزایش دامنه واژگان جدید.
* موجب پرورش دقت و حافظه کودک می گردد.
* کودک یاد می گیرد اجزا هستند که شکل اصلی را تشکیل می دهند.
* کودک ضمن بازی یاد می گیرد که هر یک از قطعات پازل جزئی از تصویر است و با نبودن هر قطعه تصویر ناقص خواهد بود.
* کودک، برای کامل کردن طرح، مجبور است رنگ ها و طرح اصلی پازل را در خاطر داشته باشد و جهت خطوط را دنبال کند. مهارت در این کار به یادگیری خواندن و نوشتن کمک می کند.
*مهارت در این مرحله به قوای ذهنی کودک برای ارتباط اجزای یک موضوع و پروراندن آن برای یافتن کل موضوع کمک می کند.
* برای یادگیری مفاهیم مکان، اندازه و اشکال هندسی مؤثر و مفید است.
* تقویت حرکات ظریف و تطابق چشم و دست.
* تقویت و پروش حافظه و استدلال دیداری.
* ذوق هنری کودک با دیدن پازل های فصول مختلف رشد و پرورش می یابد.
* کودک از طریق تفاوت و تشابه اشکال هندسی و غیرهندسی، آنها را به همدیگر مقایسه می کند و قعطات مناسب را در کنار یکدیگر قرار می دهد.
* توجه کودک را جلب می کند و باعث رشد مهارت های شناختی او می شود.
* اعتماد به نفس و احساس رضایت درونی کودک پس از تکمیل یک پازل (به شرطی که پازل متناسب با سن کودک باشد) پرورش داده می شود.
* به وسیله این بازی، کودک مفهوم نظم را درک می کند و تفکر منطقی در او ایجاد می شود.
* حس کنجکاوی کودک را تحریک می کند و او را وادار می سازد تا قوای ذهنی خود را در جهت رسیدن به هدف به کار گیرد.
* این بازی به کودک می آموزد که چگونه از راه منطقی به حل مسایل بپردازد.
* کودک، با استفاده از پازل های مکعبی، مفهوم سطح و حجم و ارتفاع را یاد می گیرد.
