مغز انسان اغلب مثل یک کامپیوتر فکر می‌کند. بنابراین زمانی که مغز به درستی کار می‌کند فرد را قادر می‌سازد تا توابع شناختی و فعالیتی را بهتر، نرم‌تر و روان‌تر انجام دهد.
متأسفانه قدرت مغز انسان‌ها با افزایش سن به سمت کاهش میل می‌کند و همچنین، همان‌طور که از مشاهده گزارشات و اخبار رسانه‌ها می‌توان متوجه شد، از دست دادن حافظه و زوال عقل امروزه به یک نگرانی رو به رشد برای انسان‌ها تبدیل شده است؛ بنابراین اگر احساس می‌کنید که بیش از حد معمول دچار فراموشی می‌شوید، باید این موضوع را جدی و به عنوان یک هشدار در نظر بگیرید. اما جای نگرانی نیست چون راه‌های متعددی برای تمرین و تقویت مغز و حافظه وجود دارد که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.
طبق یک تحقیق منتشر شده در سال ۲۰۱۵ در یک مجله نورولوژی (عصب شناسی) افراد بزرگسالی که به‌طور منظم یک فعالیت بدنی مثل پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری انجام می‌دهند، کمتر در معرض بیماری‌هایی هستند که حافظه و تحرک را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند و نکته جالب‌تر اینکه، افرادی که مشخصاً تمرینات هدفمند بر روی مغز و ذهن خود انجام می‌دهند، مغزی سالم‌تر و تواناتر دارند که باعث کاهش نقص حافظه می‌شود.
نکته جالب دیگر این است که انجام تمرینات مغزی تأثیر بسیار خوبی روی میزان خلاقیت افراد می‌گذارد. ما امروز می‌خواهیم به چند نمونه از این تمرین‌ها اشاره کنیم که شاید ساده به نظر برسند اما باید باور داشته باشید که بسیار مؤثر و کارآمد هستند.
۱- راه جدیدی برای برگشت به خانه انتخاب کنید
یکی از ساده‌ترین روش‌هایی که پیشنهاد می‌شود این است که برای برگشت به خانه یک مسیر جدید را انتخاب کنید. این کار باعث تحریک مغز و حواس می‌شود و ذهن را تحت فشار قرار می‌دهد تا مسیرهای اطراف خود را بشناسد. همان‌طور که پیداست این روش مغز انسان را هنگام رفتن به خانه یا محل کار در حالت هوشیار نگه می‌دارد. پروفسور ایگلمن (عصب‌شناس و نویسنده) می‌گوید: دوری کردن از رفتار عادات گونه مثل رفتن به خانه از یک مسیر همیشگی که تبدیل به عادت شده است، در قوی نگه داشتن مغز بسیار حائز اهمیت است.
۲- بلند تکرار کردن
چیزهایی که خوانده‌اید یا شنیده‌اید و می‌خواهید آن‌ها را به حافظه بسپارید با صدای بلند تکرار کنید. برای مثال، نام شخصی که به تازگی با وی آشنا شده‌اید و می‌خواهید اسمش را به خاطر بسپارید را با صدای بلند تکرار کنید.
۳- گوش کنید وقتی که می‌خوانید
طی یک تحقیق در دانشگاه پورتو ریکو، به ۱۳۷ دانشجوی اسپانیایی زبان کتابی انگلیسی برای مطالعه داده شد و سپس امتحانی از آن کتاب از دانشجویان به عمل آمد. نتیجه به دست آمده به این شکل بود: آن گروه از دانشجویان که همزمان با خواندن کتاب به یک نسخه صوتی کتاب انگلیسی گوش کرده بودند، از گروهی که فقط کتاب را خوانده بودند نتایج بهتری کسب کردند. بنابراین باید بدانیم که گوش کردن به صدای چیزی که می‌خوانیم یا نگاه می‌کنیم (به‌طور همزمان) باعث مشغول کردن حواس بیشتری از ما خواهد شد که باعث تحریک بیشتر مغز و رشد حافظه می‌شود.
۴- جدول کلمات حل کنید
جدول کلمات متقاطع یا سایر بازی‌های فکری کلماتی که در آن می‌توان با جابه‌جا کردن و تغییر حروف، کلمات دیگری ساخت بسیار مؤثر هستند. این بازی‌ها باعث تحریک مغز و ارتقای حافظه می‌شوند. این روش نیز یکی از ساده‌ترین روش‌هاست که جنبه تفریح و بازی هم دارد.
۵- شطرنج بازی کنید
همان‌طور که در مورد قبلی اشاره شد؛ بسیاری از بازی‌ها می‌توانند به ارتقای توان مغز و ذهن کمک کنند. بازی‌های استراتژیک مثل شطرنج از انواع این بازی‌ها هستند. بازی‌های شماره‌ای منطق محور مثل سودوکو نیز می‌توانند مغز را آماده و سرحال نگه دارند.
۶- ترسیم نقشه از روی حافظه
فرض کنید به مکانی مثل یک نمایشگاه، یک گالری، کتابخانه، فروشگاه یا هر جای دیگر رفته‌اید. بعد از برگشتن به خانه می‌توانید فضای آن مکان را از روی حافظه خود ترسیم کنید. به طور مثال سعی کنید ردیف‌های فروشگاه، قفسه‌ها، ردیف خوراکی‌ها و از این قبیل موارد را از روی حافظه خود روی کاغذ رسم کنید. این کار را در مورد محله و خیابان خود نیز می‌توانید انجام دهید و نقشه خانه‌های همسایه‌های خود، کوچه‌ها و فروشگاه‌های محل خود را از روی حافظه ترسیم کنید. این تمرین بسیار مؤثر و کاربردی است.
۷- شماره تلفن‌ها را حفظ کنید
سعی کنید شماره تلفن و نام افراد را حفظ کنید. با این عمل اتصال بین سلول‌های مغز تقویت می‌شود که می‌تواند تغییر بسیار بزرگ و خوبی برای حافظه افراد باشد. برای حفظ کردن اعداد سعی کنید ارقام را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید. به‌طور مثال عدد ۹۰۱۷۷۵۱۳ را به شکل ۱۳ ۷۷۵ ۹۰۱ بنویسید و حفظ کنید.
راه‌های بسیاری برای تقویت حافظه وجود دارد که در بالا به چند نمونه از آن‌ها اشاره کردیم. همان‌طور که پیداست این راه‌ها بسیار ساده و بی‌هزینه هستند و گاهی شکل تفریح و بازی نیز به خود می‌گیرند. البته نباید این روش‌های ساده را ساده انگاشت چراکه تأثیر بسیار مثبتی روی عملکرد مغز و حافظه خواهند گذاشت. بنابراین خوب است به یاد داشته باشیم که تمریناتی که مغز و حافظه را به چالش‌های نوآورانه و پیچیده می‌کشند، برای جلوگیری از زوال حافظه و مغز بسیار ضروری هستند.
