نغمه های شادی در دینداری

این مسئله که همه مردم به دنبال دستیابی به شادمانی هستند نیازی به اثبات ندارد و اگرچه اغلب گفته میشود که مفهوم شادمانی مبهم است و به آسانی تعریف نمیشود، اغلب افراد به خوبی میدانند که منظور از شادمانی چیست. شادمانی را میتوان چنین تعریف کرد: هیجان مرتبط با احساساتی که در گسترهای از رضایت و خشنودی تا لذت و شادی عمیق تغییر میکنند. رویدادهای متعددی موجب شادمانی میشوند که برخی از آنها عبارتند از: اتفاقات خوشایند، رسیدن به اهداف، مورد محبت قرار گرفتن و تجارب لذتبخش. در نقطه مقابل این رویدادها اتفاقاتی قرار دارند که باعث غم میشوند. به طور کلی، میتوان دو وظیفه را برای شادمانی در نظر گرفت: ایجاد اشتیاق و انگیزه برای انجام دادن کار و تسهیل فعالیتهای اجتماعی؛ و ایجاد آرامش و حفظ سلامت روانی.
مؤلفه های شادمانی
شناسایی کلیه عوامل مؤثر در تجربه کردن شادمانی اگر غیر ممکن نباشد، بسیار دشوار است. در واقع، شما میتوانید در حوزههای گوناگون ـ از عوامل فیزیولوژیک و ویژگیهای شخصیتی گرفته تا مسائل شناختی، ویژگیهای محیطی و روابط بین فردی ـ عواملی را پیدا کنید که در ایجاد و تداوم احساس شادمانی دخالت دارند. با توجه به اینکه در بحث حاضر، صحبت از تمامی این عوامل میسر نیست، اجازه دهید بعضی از مهمترین مؤلفه ها را بررسی کنیم.
صفات شخصیتی
مطالعات در این زمینه نشان میدهد که نیمرخ شخصیتی افراد شاد و ناشاد متفاوت با یکدیگر است. برای مثال، ویژگیهایی مانند عزت نفس بالا، مرکز کنترل درونی، برونگرایی و خوشبینی از جمله مشخصههای افراد شاد است. به علاوه، افراد شاد توانایی بیشتری در برقراری روابط بین فردی، تعامل با محیط اجتماعی، معاشرت با افراد و در نتیجه تأمین نیازهایشان دارند. این موضوع به آن معنا نیست که مثلا افراد درون گرا شاد نیستند بلکه معمولا آنها در ابراز شادی ضعیف تر عمل می کنند .
عوامل فرهنگی
تأثیر عوامل فرهنگی غالباً غیرمستقیم است. این عوامل به طور نسبی تعیینکننده ویژگیهای شخصیتی مؤثر بر سلامت ذهنی افراد و در نتیجه، احساس شادمانی آنها هستند. برای مثال، در فرهنگهای فردگرا دستیابی به اهداف، عزت نفس بالا و جسارت داشتن از جمله ویژگیهای شخصیتی مورد تأیید است که نه تنها با سلامت ذهنی افراد، بلکه با احساس شادمانی، رضایت و کفایت آنها هم ارتباط دارد.
پایههای ارثی
در اینجا نیز نقش عوامل ارثی غیرمستقیم است. در واقع، تأثیر عوامل ژنتیکی بر صفات شخصیتی است که بر احساس شادمانی اثرگذار است. همچنین، نقطه تثبیت شادمانی ـ یعنی نقطه ثابتی که خلق افراد طی دورههایی، مثلاً یک دهه، نوسان پیدا میکنند ـ نیز ارثی است.
عوامل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی
همواره بین سلامت روانی و زندگی در محیطی عاری از ظلم و ستم، فقر و تبعیض اجتماعی ـ نژادی رابطه مثبتی وجود داشته است. تحقیقات نشان داده در کشورهایی که سیاست آنها مبتنی بر دموکراسی است و علاوه بر تولید ناخالص ملی و داخلی بالا، نیازهای اولیه انسانی مانند نیاز به امنیت، عدالت، برابری اجتماعی و تحصیلات نیز تأمین میشوند افراد، شادمانی و رضایت بیشتری را تجربه میکنند.
آنهایی که گرفتار ازدواجی نامناسب شدهاند کمترین میزان شادمانی را تجربه میکنند
زمینه کاری
اغلب ما برای کسب درآمد بیشتر در زمینههایی به کار و فعالیت میپردازیم که به آنها علاقهای نداریم یا در آنها بیاستعداد هستیم و همین میتواند موجبات ناخشنودی ما را فراهم کند. با توجه به اینکه ما بخش اعظمی از عمر خود را در محل کار میگذرانیم، بهتر است تا حد امکان در انتخاب شغل خود دقت کنیم. موفقیت در زمینه فعالیت روزمره و شغل و پرداختن به اموری که در آن زمینه استعداد، علاقه و بهره وری داریم ما راشادتر می نماید.
زمینه تحصیلی
در مورد رشته تحصیلی نیز مانند موقعیت شغلی، دقت در انتخاب رشته و اینکه اصولاً علاقهای به ادامه تحصیل داریم یا خیر بسیار مهم است.
ازدواج
بیان ارتباط بین ازدواج و احساس شادمانی چندان آسان نیست. از یک طرف ازدواج مثل شمشیر دو لبه است ـ افراد متأهل از اشخاص مجرد، جدا شده شادترند و در عین حال، آنهایی که گرفتار ازدواجی نامناسب شدهاند کمترین میزان شادمانی را تجربه میکنند ـ و از طرف دیگر خود شادمانی و اینکه افراد تا چه اندازه احساس شادمانی میکنند در افزایش رضایت زناشویی اثرگذار است. دقیقاً نمیتوان گفت که کدام اول است: «زندگی شاد و در نتیجه ازدواج شاد» یا «ازدواج شاد و در نتیجه زندگی شاد». اما مسلم است که افرادی که راه شاد زیستن را بلدند به احتمال زیاد زندگی زناشویی شادتری دارند. لذا لازم است انتخابی مناسب داشته باشیم تا شادی را ابدی کنیم.
خویشاوندان
از دیدگاه تکاملی، انسانها برای کسب شادی نیازمند برقراری رابطه با شبکه خویشاوندان هستند. روابط حمایتی نزدیک بین اعضای خانواده حمایت اجتماعی را برای آنان افزایش میدهد. این حمایت اجتماعی موجب ارتقای سلامت ذهنی و در نتیجه، افزایش شادمانی میشود.
اعتقادات دینی باعث میشوند که این افراد به آینده خوشبین باشند و از قدرت تحمل بالاتری در رویارویی با مشکلات برخوردار باشند.
دوستان
شواهد نشان داده که برقراری روابط نزدیک با دیگران با سلامت ذهنی و در نتیجه شادابی همبستگی دارد، چرا که احتمال انتخاب افراد شاد به عنوان دوست و فردی معتمد بیشتر شده و همین خود نیاز به محبت و حمایت اجتماعی را تأمین میکند و موجب شادمانی میشود.
باورهای دینی
افراد مذهبی و معتقد به باورهای دینی احتمالاً به سه دلیل از سایر افراد شادترند:
الف) اعتقادات دینی باعث میشوند که این افراد به آینده خوشبین باشند و از قدرت تحمل بالاتری در رویارویی با مشکلات برخوردار باشند.
ب) پرداختن به امور دینی و حضور در مساجد، کلیساها، کنیسهها، معابد و اجتماعات مذهبی برای افراد حمایت اجتماعی به همراه میآورد.
پ) باورهای مذهبی افراد باعث میشود تا آنها سبک زندگی متعادل و سالمی را انتخاب کنند و از زندگی خود رضایت بیشتری داشته باشند.
سلامت
در افرادی که به نوعی از بیماریهای روانی یا جسمانی رنج میبرند اشتغال فکری دائم در مورد بیماری و نیز مختل شدن زندگی اجتماعی، خانوادگی یا شغلی باعث تضعیف هرچه بیشتر سلامت ذهنی و در نتیجه، افزایش ناخشنودی میشود. البته همه ما موظفیم یاد بگیریم که در هر شرایطی خود را وفق دهیم تا عوامل مختلف از شادی و آرامش ما کم نکند.
ورزش
ورزش در کوتاهمدت حالات خلقی مثبت و در بلندمدت شادمانی به وجود میآورد. این اثرگذاری از دو طریق است:
الف) بر اثر ترشح اندروفینها که میزان ترشح آنها با ورزش افزایش مییابد.
ب) رفع نیاز افراد به حمایت اجتماعی و در نتیجه، پرداختن به ورزش گروهی.
رسیدن به هدف
هنگامی که افراد به اهداف خود دست مییابند، احساس شادمانی بیشتری دارند. البته نباید این نکته را فراموش کرد که هرچه اهداف و آرزوهای افراد با هم و نیز با تلاشها و تواناییهای آنها همسوتر باشد، احتمال تحقق اهداف و رسیدن به شادمانی نیز بیشتر است.
تفریح
استراحت، آرامش، غذای خوب، پرداختن به فعالیتهای مورد علاقه و… همگی بر شادمانی اثر کوتاهمدت دارند. تحقیقات نشان دادهاند که اکثر افراد در ایام تعطیل خلق مثبتتر و تحریکپذیری کمتری دارند.  لذا بهانه نیاورید که وقت نداریم اگر با برنامه زندگی کنیم می توانیم تفریح مناسب را در برنامه های روزمره زندگی بگنجانیم.
 
سپیده دانایی