حق حضانت برای مادر

طرفداران تشابه کامل حقوق زن و مرد، تفکر رایج در غرب و سازمان‏هاى بین المللى دفاع از حقوق زنان، خواهان برخوردارى یکسان زن و مرد از حضانت و گاه انحصارى کردن آن براى زنان بوده‏اند. و اما در اسلام حضانت در اصطلاح فقهى عبارت است از  : 
ولایت و سلطه بر تربیت طفل و امور متعلق به آن مانند نگهدارى، خوابانیدن، سرمه به چشم او کشیدن، نظافت، شستن لباس و غیره . 
همان طور که از تعریف آن پیدا است «حضانت» با «ولایت بر کودک» که مربوط به اموال و حقوق مالى است، فرق دارد.
حضانت، شامل شیردادن به طفل توسط مادر نیست . مصالح کودک و تربیت و حفظ او در جامعه ملاک است.
 این توجه به امور کودک منحصر در حقوق اسلامى نیست، بلکه دانشمندان غیر مسلمان نیز بدان اذعان دارند. «کانت» کودک را فقط صاحب حق مى‏داند: کودک انسانى است که بدون اراده ی خود به دنیا مى‏آید، پس در برابر تمام کسانى که زندگى را بر وى تحمیل کرده‏اند، حق دارد. 
در فقه شیعه احکام حضانت در راستاى مصالح کودک است. و حق حضانت مادر از کودک ، اختیارى است نه الزامى و او مى‏تواند از پدر کودک تقاضاى اجرت نماید لیکن این حق درباره ی پدر الزامى و غیر قابل اسقاط و زوال است.
 شیخ مفید و سلار، حق حضانت مادر را تا نه سالگى مى‏دانند و شیخ مفید مى‏گوید مادر نسبت به دختر اولویت دارد تا وقتى ازدواج نکرده است.
 و نظر دیگر دیدگاه شیخ صدوق (ره) است مبنى بر اینکه مادر تا ازدواج نکرده حق حضانت دارد ولى دو نظر در جمع بین روایات مشهور فقها و قانون مدنى ایران این است که:
 «حضانت پسر بعد از دو سال و حضانت دختر بعد از هفت سال را به عهده پدر قرار داده‏اند» .
 در صورتى که صحت جسمانى یا روحى یا اخلاقى طفل بر اثر حضانت هر یک از ابوین به خطر افتد ، دادگاه به هر ترتیب که بتواند تصمیم مقتضى اتخاذ خواهد کرد . 
اسلام با توجه به مصالح مختلف و توان افراد و پیوستگى قواعد خود احکامى را بیان مى‏کند .
 
در حضانت آنچه از دوش زنان برداشته شده وظایف و مشقات اداره ی معاش کودک، تعلیم و تربیت و حفاظت و مسئولیتهاى ناشى از آن است. و الا از جهت عاطفى همه ی فقها معتقدند که فرزند حق ملاقات و در کنار مادر بودن را دارا است.
 این ضابطه فقهى با سایر احکام نیز همخوانى دارد که یکى از آنها طلاق است. در شرایط عادى اختیار طلاق در نهایت به دست زوج است لذا دادن حضانت فرزندان و مسئولیت سنگین حفظ و نگهدارى آنان بر دوش مرد، یکى از راههاى محدود کردن طلاق است تا مردان به سادگى زنان را طلاق ندهند.