وظایف بانوان

وظایف بانوان نسبت به احکام الهى‏
احکام و دستورهاى الهى را در زمان رسول خدا(ص) باید از آن حضرت سؤال کرد و پس از ایشان از اوصیا و جانشینان معصوم او و در زمان غیبت صغرى از نوّابِ خاصّه امام زمان (عج) و اما در زمان غیبت کبرى، «یا باید شخص مجتهد باشد که بتواند احکام را از روى دلیل به دست آورد، یا از مجتهد تقلید کند، یا از راه احتیاط طورى به وظیفه خود عمل نماید که یقین کند تکلیف خود را انجام داده است، مثلاً اگر عدّه‏اى از مجتهدین عملى را حرام مى‏دانند و عدّه‏اى دیگر مى‏گویند حرام نیست، آن عمل را انجام ندهد، و اگر عملى را بعضى واجب و بعضى مستحب مى‏دانند، آن را به جا آورد؛ پس کسانى که مجتهد نیستند و نمى‏توانند به احتیاط عمل کنند، واجب است از مجتهد تقلید نمایند(۱)».
 
عَنْ اَبى‏بَصیرٍ قالَ: دَخَلَتْ اُمّ خالِدِ العَبْدِیّه عَلى اَبى‏ عَبْدِاللّهِ (ع) وَ اَناَ عِنْدَهُ فَقالَتْ: جُعِلْتُ فِداکَ اِنّهُ یَعْتَرینى‏ قَراقِرٌ فى‏ بَطْنى‏ وَ قَدْ وَصَفَ لى‏ اَطِبّأُ الْعَراقِ النّبیذَ بِالسّویقِ فَقالَ: ما یَمْنَعُکَ مِنْ شُرْبِهِ؟ فَقالَتْ: قَدْ قَلّدْتُکَ دینى‏. فَقالَ: فَلا تَذُوقى‏ مِنْهُ قَطْرَه لا وَاللّهِ لاآذُنُ لَکِ فى‏ قَطْرَه مِنْهُ فَاًِّنّما تَنْدَمینَ اِذا بَلَغَتْ نَفْسُکِ ههُنا وَ اَوْ مَئَ‏بِیَدِهِ اِلى‏ حَنْجِرَتِهِ – یَقُولُها ثَلاثاً – اَفَهْمِتِ؟ فَقالَتْ: نَعَمْ.(۲)
 
ابوبصیر مى‏گوید: نزد حضرت صادق (ع) بودم که زنى به نام امّ‏خالد وارد شد و عرض کرد: جانم به فدایتان، گرفتار مرضى شده ‏ام که پزشکان، خوردن شراب را برایم نسخه کرده ‏اند (چه مى‏فرمایید؟) حضرت فرمود: چرا نخوردى؟ عرض کرد: من در دینم مقلّدِ شما هستم (نه مقلّد دیگران) حضرت فرمود: نه به ‏خدا قسم، یک قطره از آن را هم اجازه چشیدن ندارى. سپس سه مرتبه فرمود: همانا زمانى که جانت به گلویت برسد پشیمان خواهى شد، آیا فهمیدى؟ عرض کرد: بلى. (ظاهراً معالجه او از طریق دیگرى هم امکان‏پذیر بوده است که امام(ع) به او اجازه نداده ‏اند.)
 
مسأله: مسایلى که انسان غالباً به آنها احتیاج دارد، واجب است یاد بگیرد.(۳) (تا در هنگام عمل بر خلاف وظیفه شرعىِ خود رفتار نکند.)
 
سؤال: آیا زن مى‏تواند به مقام اجتهاد برسد یا خیر؟ لطفاً توضیح دهید؟
 
جواب : امکان رسیدن به رتبه اجتهاد براى زن هم هست، ولى نمى‏توان مرجع تقلید براى دیگران باشد.(۴)
 
سؤال: آیا کسى که به مقام اجتهاد نایل شده جایز است از مجتهد دیگرى تقلید نماید؟
 
جواب: طبق نظر علماى امامیّه جایز نیست.(۵)
 
سؤال: بفرمایید زنِ شوهردار چگونه باید تقلید کند و مى‏تواند مجتهد دیگرى داشته باشد و اگر مى‏تواند منافاتى بالزوم اطاعت زن از شوهر دارد یا نه؟
 
جواب: زن، در تقلید مستقل است، ولى در امور زناشویى باید از شوهر اطاعت کند و بدون اجازه شوهر نمى‏تواند از منزل خارج شود.(۶)
 
سؤال: آیا درست است که تقلیدِ افرادِ خانواده (همسر و فرزند) تابع سرپرست خانواده مى‏باشد؟
 
جواب: در تقلید تبعیّت نیست.(۷)
 
سؤال: اگر زن از مجتهدى تقلید مى‏کند که کارى را واجب یا حرام دانسته و شوهر از مجتهدى تقلید مى‏کند که آن کار را واجب یا حرام نمى‏داند، آیا شوهر در این مورد مى‏تواند همسر خود را وادار به مخالفت با فتواى مرجع تقلیدش کند؟
 
جواب: خیر، بلکه بر زن واجب است طبق فتواى مرجع خود عمل کند.(۸)
 
وظیفه مرد در مقابل همسر و فرزندان‏
یا اَیّهَا الّذینَ امَنُوا قُوا اَنْفُسَکُمْ وَ اَهْلیکُمْ ناراً وَ قُودُهَا النّاسُ وَ الْحِجارَه عَلَیْها مَلائِکَه غِلاظٌ شِدادٌ لایَعْصُونَ اللّهَ ما اَمَرَهُمْ وَ یَفْعَلُونَ مایُؤْمَروُنَ.(۹)
 
اى کسانى که ایمان آورده‏ اید! خود و خانواده خویش را از آتشى که هیزمِ آن انسانها و سنگ‏ها است نگاه‏دارید، آتشى که فرشتگانى برآن گمارده شده که خشن و سخت‏گیرند، و هرگز مخالفت فرمان خدا نمى‏کنند و دستورهاى او را دقیقاً اجرا مى‏نمایند.
 
نگه‏دارى خویشتن، به ترک معاصى و عدم تسلیم در برابر شهواتِ سرکش است، و نگه‏دارى خانواده، به تعلیم و تربیت و امر به معروف و نهى از منکر، و فراهم ساختن محیطى پاک و خالى از هرگونه آلودگى، در فضاى خانه و خانواده است.
 
از این آیه شریفه استفاده مى‏شود که حقِ زن و فرزند تنها به تأمین هزینه زندگى و مسکن و تغذیه آنها خلاصه نمى‏شود، بلکه مهم‏تر از آن، تغذیه روح و جان آنها و به کار گرفتن اصول تعلیم و تربیت صحیح است.(۱۰)
 
سؤال: آیا بر شوهر واجب است که مسایل مورد ابتلا و نیاز همسرش را به او بیاموزد؟
 
ج: واجب است به او تعلیم دهد و اگر خودش نمى‏تواند باید وسایل فراگیرى او را آماده سازد.(۱۱)
 
سؤال: آیا زن مى‏تواند بدون اجازه شوهر براى فراگیرى مسایلِ شرعى یا مسجد یا نماز جمعه یا مجالس مذهبى از خانه خارج شود؟
 
ج: اگر فراگیرىِ مسایل شرعى، از واجباتِ زن باشد و راهى براى فراگیرى ندارد جز به خروج از منزل، و مفسده‏اى نداشته باشد، به قدرِ ضرورت و به اندازه واجب مى‏تواند خارج شود، ولى براى مسجد و غیره بدون اجازه نمى‏تواند خارج شود.(۱۲)
۱- توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱.
۲- وسائل الشیعه، ج ۱۷، ص ۲۷۵.
۳- توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۱.
۴- استفتاآت امام، ج ۱، ص ۲۱، سؤال ۵۴؛ استفتائات جدید حضرت آیه‏الله مکارم، ج ۱، ص ۲۲، سؤال ۲۴.
۵- تفصیل الشریعه فى شرح تحریر الوسیله «الاًّ جتهاد و التقلید» نوشته آیه الله فاضل لنکرانى، ص ۱۴.
۶- استفتاآت امام، ج ۱، ص ۱۳، سؤال ۲۵؛ جامع المسائل حضرت آیه‏الله فاضل، ج ۲، ص ۶۴، سؤال ۲۲.
۷- استفتاآت امام، ج ۱، ص ۱۳، سؤال ۲۴.
۸- جامع المسائل حضرت آیه الله فاضل، ج ۱، ص ۶۴، سؤال ۲۳.
۹- تحریم، ۶.
۱۰- تفسیر نمونه، ج ۲۴، ص ۲۸۶.
۱۱- صراط النجاه، ج ۳، ص ۲۵۸، سؤال ۷۷۲، مطابق با فتواى حضرت آیه الله خوئى‏۱ و آیه الله تبریزى.
۱۲- جامع المسائل حضرت آیه‏الله فاضل، ج ۱، ص ۴۶۴، سؤال ۱۶۳۴.