دانه کولا از درختانی با بلندی بیست متر که برگ‌های بیضی شکل و گل‌هایی زردرنگ دارد به دست می آید. دانه های کولا درون میوه و در پوششی کمرنگ قرار دارند. بوی دانه ها شبیه بوی رز و طعم اولیه آنها کمی تلخ است اما با جویدن شیرین می شود. دانه کولا از ۱/۵_۲ درصد کافیین، کولانین، تئوفیلین و تئوبرومین تشکیل یافته است. پس دانه ای محرک است و گردش خون مغز را افزایش می دهد. تئوبرومین ماده ای آلکالوئیدی است که در شکلات، قهوه و چای به فراوانی وجود دارد و باعث احساس هشیاری در افراد می شود. وجود کافیین و تئوبرومین در این ترکیب علت اصلی احساس سرخوشی پس از جویدن دانه های کولا می باشد.
تاریخچه کولا
مصرف دانه های کولا مانند قهوه و چای تاریخچه ای قدیمی دارد. در غرب آفریقا به صورت سنتی افراد برای از بین بردن میل به غذا و نیز ایجاد احساس سرزندگی این دانه ها را می جویدند. در دهه ۱۸۰۰ داروشناسی اهل جورجیا عصاره دانه های کولا و دانه های کوکا را استخراج نمود و آنها را با هم مخلوط کرد. سپس به آن شکر، آب کربناته گازدار و برخی ترکیبات دیگر اضافه و اولین نوشیدنی کولا دار را تولید نمود و نام آن را کولا کولا نهاد. استخراج کوکائین که از برگ‌های گیاه کوکا یا همان کاکائو به دست می آید در سال ۱۹۰۴ در آمریکا ممنوع شد. و کوکاکولایی که از آن سال تولید شد کولای زیادی ندارد و از کوکائین هم تشکیل نشده است.
اثرات سلامتی بخش دانه کولا
درختانی که از آنها کولا را استخراج می کنند جزء قدیمی ترین درختان کره زمین هستند. این درختان در کشور نیجریه وجود دارند و مردم کشورهای گرمسیری از فواید سلامتی بخش متعدد این گیاه بهره می برند. دانه های کولا برای تأمین انرژی، سرکوب اشتها، بهبود مشکلات گوارشی، برطرف کردن میگرن، بیماری صبحگاهی، درمان عفونت ها و …. کاربرد دارد. در زیر تعدادی از اثرات سلامتی بخش این دانه ها و نیز اثرات جانبی مصرف بیش از حد آن را برای شما بیان می کنیم.
مواد مؤثر موجود در دانههای کولا
دانه کولا سرشار از تئوفیلین، تئوبرومین و کافئین است. تئوفیلین به ماهیچه ها برای انبساط و شل شدن و در نتیجه برای آرامش کمک می کند. همچنین باعث باز شدن برونش‌ها در افرادی که از برونشیت و آسم رنج می برند، می شود. تئوبرومین موجود در دانه های کولا باعث شل شدن رگ‌های خونی و کاهش فشارخون می شود. کافئین هم انرژی مورد نیاز در افرادی که احساس خستگی مزمن دارند را برطرف می کند.
دانه کولا بر ضد باکتریها
دانه کولا برای مبارزه با عفونت های باکتریایی مؤثر است. تحقیقی که در سال ۲۰۰۴ در مجله تحقیقات گیاه درمانی به چاپ رسید نشان می دهد که دانه های کولا می توانند رشد و تولیدمثل باکتری های مایکوباکتریوم را متوقف کنند. این باکتری ها مولد مننژیت و توبرکلوسیس هستند. و اولین استفاده های درمانی از دانه کولا برای سرماخوردگی بوده است. تحقیقات اخیر تأثیر این دانه ها برای افزایش حجم کیسه های هوایی شش ها را اثبات کرده است. در نتیجه میزان اکسیژن دریافتی بدن و دی اکسید کربنی که بدن خارج می کند نیز افزایش می یابد. زیرا کیسه های هوایی شش ها جایی است که اکسیژن و دی اکسید کربن مابین سلول‌های بدن و هوای آزاد تبادل می شوند. و با افزایش سطح این سلول ها، سطح تبادل افزوده می شود.
افزایش گردش خون با کولا
با افزایش فعالیت قلب و گردش خون اکسیژن رسانی به بافت ها افزایش می یابد. این خونرسانی به تمام بافت ها و ارگان‌ها مانند پوست، کبد، مغز و … صورت می گیرد. شاید به همین علت این گیاه را به عنوان گیاهی هوش افزا می شناسند چون هم عملکردهای شناختی و تمرکز و هم سطح هشیاری را در مغز افزایش می دهد. همچنین باعث بهبود سریع‌تر زخم ها می شود؛ چون اکسیژن رسانی و غذا رسانی به بافت های آسیب دیده بیشتر شده است.
کولا و بهبود هضم و جذب
مصرف دانه های کولا پس از غذا باعث افزایش جذب مواد مغذی می شود. همچنین مشکلات گوارشی مانند نفخ، دل درد، مشکلات روده و معده را کاهش می دهد.
دانه کولا و سرطان پروستات
تعداد کمی از فیتواستروژن ها این توانایی را دارند که رشد سلول‌های سرطانی را متوقف کنند. از آن جمله می توان فیتوآندروژن های موجود در دانه های کولا را نام برد. این فیتوآندروژن ها در حقیقت هورمون های جنسی موجود در گیاهان هستند که می توانند آپوپتوز را در سلول‌های سرطانی پروستات تحریک نمایند. آپوپتوز که در حقیقت مرگ برنامه ریزی شده سلول می باشد، می تواند باعث از بین رفتن سلول‌های سرطانی و توقف رشد این سلول‌ها گردد.
دانه کولا؛ تقویت سیستم ایمنی
ریشه و برگ‌های درخت کولا دارای ترکیبات فراری است که از عفونت باکتریایی در بدن پیشگیری می کند. بالأخص عفونت هایی که با بیماری های تنفسی در ارتباط است مانند مننژیت، برونشیت و توبرکلوسیس با کمک این گیاه تقلیل می یابد.
افزایش متابولیسم توسط دانه کولا
کولا به دلیل دارا بودن کافیین بدن را تحریک می کند تا میزان فعالیت قلب را افزایش دهد. این وضعیت برای افرادی که مشکلات قلبی دارند خطرناک است. اما برای افرادی که متابولیسم آهسته ای دارند مانند افراد مبتلا به کم کاری تیروئید ایده آل می باشد.
کاهش وزن با کمک کولا
دانه های کولا به دلیل دارا بودن کافیین گرسنگی را کنترل می کنند. همچنین باعث سوختن چربی ها می شوند. این دانه ها برای کسانی که علاوه بر کاهش وزن به دنبال بهتر کردن رژیم غذایی خود هستند مناسب است.
کاهش فشارخون بالا
کولا فشارخون بالا را کاهش می دهد و با سموم مخرب متعددی مبارزه می کند. پس درمان مؤثری برای روماتیسم، عفونت مجاری ادراری، هپاتیت، نارسایی احتقانی قلب و بیماری های مقاربتی است.
اثرات جانبی دانههای کولا:
۱. دانه کولا ممکن است باعث بی خوابی، اضطراب، عصبی شدن، لرزش و سایر مشکلات عصبی شود.
۲. در صورت استفاده بیش از اندازه، دانه کولا باعث مشکلات گوارشی، اسهال، استفراغ، کرامپ شکمی و … می شود.
۳. مصرف بیش از حد دانه های کولا یا نوشیدنی های کولا دار باعث کاهش تراکم استخوان در بزرگسالان و کاهش رشد استخوانی در نوجوانان می شود. بسیاری از محققان بر این باورند که نوجوانان به منظور کاهش احتمال استئوپروز در دوران بعدی زندگی خود باید از مصرف نوشیدنی های کولا دار اجتناب کنند.
۴. دانه های کولا نباید به همراه شل کننده های عضلانی، داروهای قلبی، داروهای فشارخون بالا و داروهای نیترات دار مانند بلاک کننده های کانال کلسیم مصرف شوند.
۵. تحقیقات نشان می دهد که مصرف نوشیدنی های کولا دار جذب داروی کاربامازپین را افزایش می دهد. این دارو برای درمان صرع و برخی از انواع اختلالات دوقطبی تجویز می شود.
۶. بیمارانی که از داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی مصرف می کنند باید در رابطه با مصرف دانه های کولا با پزشک خود مشورت کنند. گزارش شده است که کولا با داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و داروهای بازدارنده مونو آمین اکسیداز تداخل دارد.
۷. به علت مقادیر فراوان کافئین و تئوبرومین موجود در کولا این دانه ها برای زنان باردار و شیرده مناسب نمی باشند. لازم به ذکر است که مصرف کافئین توسط مادر باردار باعث کاهش وزن جنین می شود.
