اندرزها و حکمتها از پیغمبر(ص)
« وصیت آن حضرت به امام علی (ع)»
۱. ای علی! قسمتی از یقین عبارت از آنست که کسی را در مقابل خشم خدا راضی نگه نداری و بخاطر آنچه خدا بتو داده است دیگری را مدح نگوئی، و بدان جهت که خدا چیزی بتو نداده است کسی را نکوهش نکنی، زیرا نه حرص آزمندان جلب کننده ی روزی است و نه ناخشنودی کسان جلوگیرنده ی آن. خداوند بحکمت و فضل خود انبساط و شادمانی را در یقین و رضا قرار داده است و حزن و اندوه را درشک و ناخشنودی.
۲. ای علی! هیچ فقری بدتر از نادانی، هیچ مالی سودمندتر از عقل و هیچ تنهائی وحشتناکتر از خود پسندی نیست. هیچ کمک خواهی بهتر از مشورت و هیچ عقلی همچون تدبیر(کاردانی) و هیچ حسبی مانند حسن خلق و هیچ عبادتی مانند تفکر نمی باشد.
۳. ای علی! آفت سخن گفتن، دروغ است؛ آفت دانش، فراموشی؛ آفت عبادت، سستی؛ آفت گذشت و بزرگواری، منت گذاشتن؛ آفت شجاعت، ستم پیشگی است؛ آفت زیبائی، خودپسندی و آفت حسب افتخار بدان.
۴. ای علی! برتو باد بدینکه راستی پیشه کنی و هیچ نوع دروغی از دهانت خارج نشود، هیچگاه بخود جرأت خیانت مده. چنان خوف خدا را در دل داشته باش که گوئی او را می بینی، مال و جان خود را پای دینت بذل کن، و بر تو باد بداشتن اخلاق حسنه و حفظ کامل آن، بپرهیز از اخلاق بد و از آن اجتناب کن.
۵. ای علی! محبوبترین کارها نزد خدا سه خصلت است: کسیکه هرچه خدا بر او واجب کرده است ادا کند، از عابدترین مردم است، کسیکه از محرمات خدا بپرهیزد، از پارساترین مردم است و شخصی که بروزی خدادادیش قناعت کند، از بی نیازترین مردم می باشد.
۶. ای علی! سه چیز از اخلاق کریمه است: به پیوندی به کسی که از تو بریده باشد، اعطا کنی به کسی که ترا محروم کرده است و در گذری از کسی که نسبت به تو ستمی روا داشته است.
۷. ای علی! سه چیز باعث نجات است: زبانت را نگهداری، بر اشتباه و خطایت بگریی و وسعت خانه ات در خور زندگیت باشد.
۸. ای علی! سرور اعمال سه خصلت است؟ از خود نسبت به مردم انصاف روا داری، برابری کنی با برادرت در راه خدا و در هر حال خدا را بیاد داشته باشی.
۹. ای علی! سه چیز از زیورهای الهی هستند: مردی که بخاطر خدا برادر مؤمنش را زیارت کند، خدا را زیارت کرده است و برخدا لازم است که زیارت کننده اش را ارجمند دارد و هرچه بخواهد باو عطا فرماید. مردی که نماز گزارد و تعقیب بخواند تا نماز دیگر مهمان خدا است و بر خدا است که مهمانش را گرامی دارد. حج و عمره بجا آورنده مهمان خدا است و برخدا است که مهمان خود را اکرام کند.
۱۰. ای علی! سه چیز است که هم در دنیا و هم در آخرت پاداش دارد: حج، فقر را از بین میبرد؛ صدقه، بلا را رفع میکند و صله رحم، عمر را زیاد میگرداند.
۱۱. ای علی! سه چیز است که چون در کسی نباشد عملش استوار نخواهد گشت: پارسائی و ورعی که او را از معصیت خدای عزوجل باز دارد، علمی که نادانی سفیه را از بین ببرد و عقلی که بوسیله آن با مردم خوشرفتاری کند.
۱۲. ای علی! سه کس روز قیامت زیر سایه ی عرش هستند؟ مردی که آنچه برای خودش میخواهد برای برادرش میخواهد و مردی که چون کاری بدو رسد نه بدان اقدام کند و نه در آن تأخیری روا دارد تا بداند که آن کار مورد رضایت خدا است یا خشم او، و مردی که از برادرش عیبی نگیرد مگر اینکه آن عیب را در خود اصلاح کند؛ زیرا هر عیبی را در خود اصلاح کند عیب دیگری بر او آشکار میشود و کافی است برای مرد که بخود مشغول باشد.
۱۳. ای علی! سه چیز از درهای نیکوکاری است: سخاوت نفس، خوش گفتار و تحمل در برابر آزار.
۱۴. ای علی! در تورات چهار چیز در جنب چهار چیز دیگر است: کسیکه شب را بروز میآورد در حالیکه بدنیا حریص است، نسبت به خدا نیز خشمناک است. کسیکه از پیش آمده و ابتلائی که برایش رخ داده شکایت کند، از پروردگار خویش شکایت کرده است. کسیکه به پروتمندی روی آورد و در برابر او خود را ببازد و سر فرود آورد، دو ثلث دین خود را از دست داده است. کسانی از این امت وارد آتش خواهند شد که آیات خدا را ببازی و مسخره گیرند.
۱۵. ای علی! چهار چیز در کنار چهار چیز است: کسیکه مالک چیزی شد خودکامه میشود. کسیکه با دیگری مشورت نکند پشیمان میشود، آنطور که پاداش میدهی پاداش میگیری. فقر، بزرگترین مرگ است. بدو گفته شد: فقر از دینار و درهم!؟ نه، فقر دینی!
۱۶. ای علی! در روز قیامت هر چشمی گریان است جز سه چشم: چشمی که در راه خدا بیدار مانده باشد، چشمی که از محرمات خدا پوشیده باشد و چشمی که از ترس خدا اشکش بریزد.
۱۷. ای علی! خوشا بصورتی که خدا بدان نگریست، چهره ای گریان از گناه، که جز خدا کسی از آن گناه آگاه نباشد.
۱۸. ای علی! سه چیز باعث هلاک است و سه چیز باعث نجات. « هلاک کنندگان عبارتند از: هوای نفسی که از آن اطاعت شود، بخل نفسی که از آن پیروی شود، و خود پسندی مرد». « نجات دهندگان عبارتند از: دادگری در حالت خشنودی و غضب. میانه روی در حالت غنی و فقر. ترس از خدا در آشکار و نهان، چنان که او را می بینی، زیرا اگر تو او را نبینی او ترا می بیند.
۱۹. ای علی! درسه مورد دروغ گفتن خوب مینماید: حیله در جنگ، وعده ی بهمسرت و اصلاح بین مردم.
۲۰. ای علی! درسه جا راست گفتن بد مینماید: سخن چینی، چیز ناخوش آیندی را درباره خانواده کسی بدو گفتن، تکذیب مردی که از کار خیر خبر میدهد.
۲۱. ای علی! چهارچیز است که بجائی نمیرسد: خوردن پس از سیری، چراغ در ماهتاب، زراعت در زمین شوره زار و احسان نزد نا اهلش.
۲۲. ای علی! چهارکس بسرعت بیشتری عقوبت را بدنبال دارند: مردی که تو بدو نیکی کنی و او نیکی را با بدی مکافات دهد. مردی که بر او ظلم نکنی و او بر تو ستم روا دارد. مردی که با او پیمان بسته باشی، کار تو وفای باو و کار او خیانت بتو باشد. مردی که بدوصله رحم کنی و او قطع رحم کند.
۲۳. ای علی! چهارچیز است که هرکس آنها را داشته باشد اسلامش کامل شده است: راستی، سپاسگزاری، شرم و نیکخوئی.
۲۴. ای علی! از مردم کم حاجت خواستن خود بی نیازی و ثروت موجود است، و حاجت زیاد از مردم خواستن ذلت و فقری است موجود.
