نفخ صور در قرآن (۱)

از مهمترین وقایعی که در جریان وقوع قیامت واقع می شود و به نوعی پایان اشراط الساعه (نشانه های قیامت) و آغاز قیامت محسوب می شود دوگانه ی نفخ صور است.
این عبارت که در لغت به معنای دمیدن در شیپور است در واقع بر گرفته از آیات قرآن کریم است.
در قرآن رویدادهایی که در آستانه قیامت واقع و به تحقق قیامت منجر می شود با تعابیر مختلف یاد شده که مشهورترین آن ها نفخ صور است و این مورد در قرآن ۱۰ بار ذکر شده است. (سوره کهف/ آیه ۹۹، مؤمنون/ ۱۰۱، سوره یس/ ۵۱، زمر/ ۶۸، ق/ ۲۰، الحاقه/ ۱۳، انعام/ ۷۳، طه/ ۱۰۲، نمل/ ۸۷، نبا/ ۱۸)
به بیان بسیاری از مفسران این وقایع همان وقایعی است که طی نفخ صور به وقوع می پیوندد.
البته برخی از مفسرین و اندیشمندان این تعابیر را غیر از نفخ صور دانسته و آن را مقدمه ی نفخ صور اول به حساب آورده اند همچنان که برخی دیگر به بیش از دو نفخه قائل شده اند، در نتیجه برخی به سه نفخه و برخی چهار نفخه معتقد شده اند ولی همان گونه که اشاره شد غالب مفسرین به وقوع دو نفخه معتقدند و تعابیر دیگر قرآن را نیز در راستای بیان های متفاوت از یک واقعیت (نفخ صور) می دانند.
در ادامه به برخی از تعابیر قرآن در این رابطه اشاره می کنیم و دیدگاه برخی از مفسرین را نیز مطرح می کنیم:
۱- الناقور:
“فإذا نقر فى الناقور* فذالک یومئذ یوم عسیر * على الکافرین غیر یسیر؛ پس چون در صور دمیده شود.* آن روز، روز سختى خواهد بود.* بر کافران آسان نیست.” سوره ی مدثر، آیات ۸- ۱۰.
ماده “نقر” به معناى کوبیدن، و کلمه” ناقور” به معناى هر چیزى است که به آن مى کوبند تا صدا کند، و جمله ی ” نقر فى الناقور ” نظیر جمله ی ” نفخ فی الصور” کنایه از زنده کردن مردگان در قیامت و احضار آنان براى حسابرسى است، و این یک جمله ی شرطیه است، و جزاى آن جمله ” فذلک …” است در تفسیر مجمع البیان در تو ضیح این آیه از قول مجاهد می گوید: وقتى در صور (اسرافیل) دمیده شد و آن مانند بوق است.
در ادامه از قول بعضى دیگر می گوید: این دمیدن اول است که آن اول شدت و سختى هولناکی است براى عموم، همانگونه که صاحب التبیان نیز بیان کرده است.
از جبائى نبز نقل می کند: آن نفخه و دمیدن دوم است که خدا در قیامت همه مردم را زنده می کند و آن صیحه ساعت رستاخیز و روز معاد است. عده ای نیز قائلند که باید نقر را مطلق دانست، چه هر دو نفخه بر کافران دشوار است، چه اولى هر چه نعمت و مایه زندگى را که در دست دارند از ایشان سلب مى کند، و دومى آنان را بر مى انگیزد تا در برابر جبار آسمانها و زمین براى رسیدگى به حساب و جزا بایستند، و در این شک نیست که آن نفخه که در پى آن رسیدگى به حساب صورت پذیر مى شود، از آن دیگرى که تنها سبب مردن مردمان مى شود دشوارتر است.
ممکن است در این جا نیز تعبیر مجازى و دمیدن در ناقور کنایه از روز انتقام بوده باشد … چنان که مى گوییم: طبلهاى جنگ کوبیده شد.
نکته قابل توجه این که ” ناقور” در اصل از ماده” نقر” به معنى کوبیدنى است که منتهى به سوراخ کردن شود، و” منقار” پرندگان که وسیله کوبیدن و سوراخ کردن اشیاء است نیز از همین معنى گرفته شده، به همین جهت به شیپوری که صدای آن گویى گوش انسان را سوراخ می کند و در مغز فرو می رود” ناقور” گفته می شود.
از آیات قرآن به خوبى استفاده مى شود که در پایان دنیا و آغاز رستاخیز دو بار در صور دمیده می شود، یعنی دو صدای فوق العاده وحشت انگیز و تکان دهنده که اولى صداى مرگ است، و دومى صداى بیدارى و حیات است سراسر جهان را فرا می گیرد، که از آن تعبیر به ” نفخه صور اول” و” نفخه صور دوم” می شود، و آیه مورد بحث اشاره به ” نفخه دوم” است که رستاخیز با آن بر پا می گردد، و روز سخت و سنگینی بر کافران است.
به هر حال آیات فوق بیانگر این واقعیت است که در نفخه رستاخیز مشکلات کافران یکى بعد از دیگرى نمایان مى گردد، روزى است بسیار دردناک و مصیبت بار و طاقت فرسا که نیرومندترین انسانها را به زانو در مى آورد.