مرواریدهای سفیدی که از چشمان انسان سرازیر می شود دارای انواع و مفاهیم مختلف است؛ از این رو بسته به اینکه این مروارید ها با چه انگیزه و جهان بینی بر گونه انسان جاری شده، زندگی او نیز متأثر از آن است.
اشک هایی که به زندگی معنا و مفهوم می بخشند
۱- گریه و اشک های عاطفییکی از رایج ترین و گسترده ترین انواع گریه که تمام انسان ها بسته به نوع طینت و نرمی روح خود آن را در زندگی تجربه کرده اند، گریه عاطفی است؛ به جرأت می توان گفت شاید هیچ انسانی در دنیا نباشد که روزی در اثر تأثر از دست دادن و فقدان عزیزی گریه عاطفی را تجربه نکرده باشد.
شاید یکی از مصادیق این نوع گریه، اشک های پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) که در اندوه از دست دادن فرزندشان ابراهیم می ریختند، در منابع روایی نقل شده است: پیغمبر زار زار گریه می کرد. گفتند: یا رسول الله! زشت است شمای پیغمبر گریه می‌کنید. فرمود: نه! دلم می سوزد، چشمم هم گریه می‌کند، اما چیزی که خلاف رضای خداست نمی‌گویم.»[۱]
۲- گریه عشق و فراقنوع دیگر اشک، که به نوعی مرتبط با گریه های عاطفی است، گریه فراق است، وقتی یک انسان به کسی عشق می ورزد و او را دوست می دارد تاب و تحمل دوری او را ندارد، از این رو به خاطر دور شدن از محبوب خود اشک می ریزد، چه بسا گاهی محاسن و نیکی های او را در مقابل چشمان خود می بیند همین امر موجب می شود، شبنم های اشک بر روی گونه هایش سرازیر شود.
به هر اندازه که انسان حسن عملکرد بهتری داشته باشد، غم فراق او سنگین تر می شود؛ کما اینکه در منابع روایی نقل شده است: «با مردم چنان رفتار کنید که اگر در آن حال مردید، بر شما بگریند و اگر زنده ماندید، خواهان معاشرت با شما باشند.»[۲]
نکته مهم: هر یک از انواع گریه ای که ذکر کردیم شاید یک تاریخ مصرف خاص داشته باشد، یعنی انسان بعد از یک مدت آتش درونش سرد شود، و یا اینکه غم دوری نزدیکان برای او التیام یابد به همین جهت از ریختن اشک خودداری کند، ولی آیا اشک عزای فاطمی از این جنس است؟!۳- شبنم های معرفتی و گریه عقیدتییک نوع اشک و گریه خاص در فرهنگ شیعی و اسلامی وجود دارد که هیچ گاه تاریخ مصرف آن به اتمام نمی رسد، بلکه سرآغازی است برای تازه شدن و پرواز کردن، از جمله این اشک ها اشکی است که انسان به خاطر معرفت و خوف الهی بر گونه های خود جاری می کند، به واقع این چنین نیست که این نوع اشک تاریخ مصرف خاصی داشته باشد، بلکه بسیاری از انسان های عارف و سالک، به خاطر قصوری که در راه رسیدن به محبوب انجام داده اند و در شوق وصال محبوب، شبنم های معرفتی بر گونه های ایشان سرازیر می شود.
خدای متعال در قرآن کریم در وصف این افراد می فرماید: «بى گمان کسانى که پیش از [نزول] آن دانش یافته اند، چون [این کتاب] بر آنان خوانده شود سجده کنان به روى در مى افتند.» و مى گویند: «منزّه است پروردگار ما، که وعده پروردگار ما قطعاً انجام شدنى است.» و بر روى زمین مى افتند و مى گریند و بر فروتنى آنها مى افزاید.»[۳]
۴- گریه ای از جنس تجدید پیمان و دوستییک نوع گریه خاص در مکتب شیعی وجود دارد که هیچ گاه تاریخ مصرف آن به اتمام نمی رسد و آن گریه عقیدتی است، گریه ای که ریشه در عقیده و باور جامعه شیعی دارد، این نوع گریه در واقع تداوم دهنده یک نوع فرهنگ و باور خاص است که ریشه در محبت و آموزه ی قرآنی دارد.
این نوع گریه در واقع گره زننده محبت شیعیان به دوستی آخرین پیامبر صلح و رحمت دارد و به نوعی تجدید پیمانی است با آیه شریف قرآن که خدای متعال می فرماید: «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبى؛ بگو: «به ازاى آن [رسالت] پاداشى از شما خواستار نیستم، مگر دوستى درباره خویشاوندان.» [۴]
این گریه به خاطر مصیبتی است که عده ای پیمان شکن بر سر پیمان خود با پیامبر نماندند، و ما با اشک های خود لبیک دوستی و محبت خودمان را نسبت به آن پیامبر خوبی ها ابراز می داریم.
سخن آخر
شبنم اشکی که در مجلس عزای فاطمی ریخته می شود، عناصری از جنس رحمت، محبت، معرفت و عقیده را به یکجا با هم دارد، از این رو از جنس اشک های ظاهری نیست و تنها برای تشفی قلب نیست که تاریخ مصرف آن به اتمام برسد.
پی نوشت:
[۱]. بحار الأنوار، ج۱۶، ص۲۳۵.«تَدْمَعُ الْعَیْنُ وَ یَحْزَنُ الْقَلْبُ…ا».
[۲]. نهج البلاغه (للصبحی صالح)،ص۴۷۰. «وَ قَالَ ع خَالِطُوا النَّاسَ مُخَالَطَهً إِنْ مِتُّمْ مَعَهَا بَکَوْا عَلَیْکُمْ…»
[۳]. اسراء، آیه ۱۰۸. «إِنَّ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ إِذا یُتْلى عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً ، وَ یَقُولُونَ سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ کانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولاً، وَ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ یَبْکُونَ وَ یَزیدُهُمْ خُشُوعاً»
[۴]. شوری، آیه۲۳
