۱۸-ایجاد رفتار های مطلوب (قسمت اول)

بسم الله الرحمن الرحیم
کارشناس: استاد عباسی
عنوان: ایجاد رفتار های مطلوب (قسمت اول)

در قسمت اول ایجاد رفتار مطلوب، قرار شد در ابتدا یک جدولی مشخص کنیم که چه رفتارهایی می‌خواهیم ایجاد کنیم. برای خودمان اولویت‌بندی کنیم.
کدام رفتار اولویت است؟
سلام‌کردن؟ نمازخواندن؟ تکلیف نوشتن؟
جزئی بخواهیم.
بعد از اینکه ایجاد کردیم، هر رفتاری که از فرزند می‌خواهید باید بستری را ایجاد کنید که در یک فضای خوب این رفتار ایجاد بشود تا رفتار با موقعیت خوشایند همراه بشود.
خیلی از والدین شکایت می‌کنند که فرزند ما نماز نمی‌خواند، یا می‌خواند و الآن ترک کرده است یا یکبار می‌خواند و یکبار نمی‌خواند…
در چه فضایی نماز خواند؟ فضایی که مادر داشت ایراد می‌گرفت؟ اخم کرد؟ داد زد؟
بنابراین، نمازخواندن همراه می‌شود با رفتار نامطلوب مادر، اخم و داد و این رفتار کم می‌شود.
بیاییم رفتاری که می‌خواهیم انجام بدهد را با موقعیت‌های خوشایند همراه کنیم. مثل لبخندزدن، نوازش کردن، توصیف رفتار
مامان، نماز که می‌خوانی، دستانت را بالا ببر و برای من هم دعا کن
الآن فرشته‌ها دارند تو را می‌بینند، تو پاکی؛ پس دعایت برای من مستجاب می‌شود
بنابراین، نماز با یک توصیف قشنگ و زیبا همراه می‌شود. کودک تکرار می‌کند. رفتارگراها می‌گویند: رفتاری تکرار می‌شود که دیده و توصیف بشود.
ما چه رفتاری را ایجاد می‌کنیم؟ ایرادگرفتن
وضویت درست نبود! چرا نمازت را تند خواندی!
سرزنش کردید و به همین دلیل این رفتار دیگر تکرار نمی‌شود.
بنابراین، در گام اول رفتار را مشخص کردیم و در گام دوم بستری فراهم کردیم که رفتار در یک موقعیت خوشایند ایجاد بشود؛ اما گام بعدی می‌آییم تقویت می‌کنیم.
یعنی برای هر کدام از این رفتارها می‌توانیم پاداش بگذاریم. می‌توانیم امتیاز قرار بدهیم.
پاداش‌ها می‌تواند همان چیزهایی باشد که کودک نیاز دارد مثل لوازم‌التحریر، خوراکی و اسباب‌بازی
امتیازها یعنی فرصت: مثلاً می‌توانیم پارک برویم، خانه مادربزرگ برویم، می‌توانیم رستوران برویم
البته یادمان باشد در پاداش‌ها و امتیازات نیازهای اساسی کودک که جزء حقوقش است را نباید دست بزنیم؛ اما می‌توانیم به آن‌ها مواردی را اضافه کنیم.
مثلاً هفته‌ای یکبار خانه مادربزرگ می‌روید و این رفتار را دوست دارد، هفته‌ای دوتار بروید. یعنی او یک‌بار می‌شود فرصت یا امتیاز
اگر قرار است برای او لباس بخرید و جزء حقوقش است می‌توانید انتخاب لباس را برعهده خودش بگذارید
و بعد اگر خواستیم برای هر رفتاری پاداش و امتیاز بگذاریم طبق اصول، باید هم وزن باشند. اینکه مثلاً اگر تکالیفش را نوشت برایش ماشین شارژی بخریم، هم وزن نیستند و بچه متوقع می‌شود
گاهی اوقات هم وزن پاداش خیلی پایین است و انگیزه برای او ایجاد نمی‌شود. مثلاً اگر نماز خواند یک چایی به او می‌دهیم یا مثلاً یک سیب به او می‌دهیم. این انگیزه ساز نیست.
بنابراین، باید رفتار با پاداش و امتیاز باید هم وزن باشد تا نه انگیزه را از بین ببرد و نه کودک را پرتوقع کند.