کلیپ
پادکست
متن
| دورۀ دست‌های پنهانفضای‌مجازی(بخش یازدهم- قسمت اول) |
ما لایه‌های حکمرانی فضای مجازی در زیرساخت سخت‌افزار و زیرساخت نرم‌افزار و لایه ابزار را تا اینجا با هم مرور کردیم و رسیدیم به لایه خدمات و الان می‌خواهیم راجع‌به خدمات در فضای مجازی با همدیگر گفت‌وگو کنیم.
خدمات در فضای مجازی به‌صورت کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
(عموماً این خدمات را روی دستگاه‌های ارتباطی خودمان دریافت می‌کنیم مگر موارد خاصی که در اختیار دستگاه‌های خاص است.)
- خدمات پایه کاربردی
- خدمات کاربردی
خدمات پایه معمولاً خدماتی هستند که یا خودشان پایه‌ای برای خدمات دیگر می‌شوند یا به قدری مخاطب دارند و به قدری اثر گذارند تا مناسبات فرهنگی به‌خصوص و امنیتی و اقتصادی و سیاسی که این را دیگر گفتند تافته جدابافته‌ای باشد والا همه این دو دسته خدمات هستند.
- موتور جستجو: خدمات پایه مثل موتور جستجو یا سرچ انجین مثلاً گوگل خارجی داریم، یاهو خارجی داریم، بینگ خارجی داریم، یاندکس خارجی داریم، بَیدو خارجی داریم، در فضای بومی پارسی‌جو را از قبل داشتیم، یوز را داشتیم دو تا خدمت جدید هم ارائه‌شده ذره بین و گردو که اولی مال همراه اول و دوم برای ایرانسل است.
اهمیت جویشگر به چیست؟
جویشگر درواقع نقش راهنما را در اینترنت بازی‌می‌کند یعنی شما را در اینترنت دنبال یک مطلبی هستید دنبال یک سایتی یا یک محتوای هستید در هنگام می‌خواهید از کسی سؤال کنید و آن فردی که ازش سؤال می‌کنید موتور جستجو یا جویشگر است.
اگر این موتور جستجو توسط افراد صالح و سالمی مدیریت بشود به شما آدرس درست می‌دهند و شما را به سرمنزل مقصود بدون ایجاد انحراف می‌رساند، اما اگر آدم‌های فاسدی باشند اینجا می‌توانند بازی دربیاورند هزار تا کار انجام دهند.
چرا؟ چون موتور جستجو سه بخش مهم دارند یک بخش خزشگر است کارش این است جدیدترین تغییراتی که در یک شبکه اجتماعی در یک سایت در یک وبلاگ در یک قدمت اتفاق افتاده آن تغییرات را رصد می‌کند و پیدا می‌کند و در اختیار موتور جستجو قرار می‌دهد، این بخش خزشگر است.
بخش دوم بخش ایندکس است، یعنی می‌آید آن محتواها، عکس جدیدی، فیلم جدیدی، متن جدیدی تغییر دادیم اینها را ذخیره و دسته‌بندی و نشانه‌گذاری می‌کند آقا این عکس که مثلاً از یک کودک دارید که مثلاً آب توزیع می‌کند در راه‌پیمایی اربعین در عراق هم به آن تگ #شیعه می‌زنند یا این راه‌پیمایی #اربعین است کار فرهنگی مثل #نذر_فرهنگی و تگ‌های مختلف می‌زند و سومین کاری که می‌کند رتبه‌بندی است.
یعنی یک نفر اگر آمد در گوگل نوشت (عاشورا) اولین عکسی که نشانش بدهد کدام باشد؟ کیفیت عکس معیار باشد یا چیز دیگر ؟ یک بحثی اینجا داریم به نام سئو یعنی شما ساختار سایت و متناسب با مناسبات گوگل به‌نحوی تعامل کنید و این مؤلفه‌ها رعایت کنید که کاربر یک چیزی جستجو کند و اگر آن محتوا در سایت شما باشد، اول سایت شما را می‌آورد و به نمایش می گذارد، در خیلی از موضوعات صادق و درست است اما در بعضی از موضوعات خیر صادق نیست.
این سند را ببینید:
این سند می‌گوید اتحادیه اروپا آن هم به نقل از منابع مختلف مثل دویچه وله مثل رادیو فردا مثل بی‌بی‌سی و به زبان فارسی هم هست از خودشان منبع آوردیم که یقین کنید خبر درست است.
مبلغ جریمه را هم ببینید از یک و چهار دهم میلیارد دلار جریمه شده تا پنج میلیارد دلار که بالاترین است خوب حالا این خبر مربوط به جریمه دو و هفت دهم میلیارد دلاری را می‌خواهیم مورد بررسی قرار بدهیم:
هفت سال اتحادیه اروپا تحقیق کرده است هفت سال! یعنی تحقیق کاملاً علمی و دقیق است که حاضر شده نتیجه تحقیق را بیاورد در عرصه حقوقی و حکم صادر کند که:
گوگل در نتایج جستجو را دست‌کاری می‌کند و به قواعد سئو احترام نمی‌گذارد.
قواعدی که خودش پایه گذاری کرده است، مثلا یک شرکت اروپایی لیوان درست می‌کند یک شرکتی هم که گوگل ازش پول گرفته حالا هرجا می‌خواهد باشد آن هم لیوان درست می‌کند مردم در اروپا لیوان سرچ می‌کنند با این‌که قواعد سئو که آن سایت اروپایی رعایت کرده اول لیوان‌های آن شرکتی که گوگل با آنها قرارداد بسته را نشان می‌داد خب این بحث اقتصادی است در بحث‌های فرهنگی یا سیاسی آن هم بر علیه جمهوری اسلامی آیا نمی‌توانند این بازی‌ها را در بیاورند؟
در تصویر ببینید:
ما نوشتیم عاشورا به زبان انگلیسی، درباره‌ی عاشورا به زبان انگلیسی تصاویر خیلی زیادی داریم اما یک سری چیزها را برجسته می‌کند: زنان زنجیرزنجیرشده و چه خون‌هایی که بابت قمه‌زنی و زنجیرزنی خشن و نمی‌دونم این چرت و پرت‌ها این را برجسته می‌کند نه‌فقط امسال سال‌های سال این کار را انجام می‌دهد الان حرف‌های بنده را می‌شنوید شما عاشورا به زبان انگلیسی همین الان در گوشی خودتان جستجو کنید در لپ‌تاپ جستجو کنید ببینید چی نشان‌می‌دهد؟ حالا واژه‌های دیگر هم هست که در بحث فرهنگ فناوری عرض خواهم کرد یک سری واژه‌ها را گوگل به آنها حساس است چون بحث ایدئولوژیک است کار ندارد قواعد سئو چیست یا شما از کجا و با چه ذائقه ای هستی و چه آی پی و شخصیتی داری زن هستی یا مرد، کودکی یا بزرگسال، پسری یا دختر، کار به این چیزها ندارد می‌گوید آنکه من می‌خواهم این است که مخاطب انگلیسی زبان راجع‌به عاشورا اینها را ببیند و من می‌خواهم این را نشان بدهم این گوگل، به عنوان موتور جستجو تابلو راهنما است، جویشگر خیلی نقش مهمی دارد، سایت اول جهان چه در ایران وچه در قریب‌به‌اتفاق کشورها جویشگر گوگل است و جز چند سایت اول مثلا یاهو هم هست حتی در کشور چین سایت اولش موتور جستجو بومی چین یعنی بَیدو است و مردم از آن سرویس خودشان استفاده می‌کنند.
(دلیل طرح این نکات درک اهمیت موتور جستجو بود.)
- نرم‌افزار ارتباطی: طیف وسیعی از نرم‌افزارها را در میان می‌گیرد که مفصل عرض خواهم کرد، چون خیلی مهم است.
- خدمات دسترسی به اینترنت: متأسفانه الان در کشورمان ما این خدمت را به‌صورت ویژه نداریم عموماً دسترسی‌ها یکسان است به‌جز سیم‌کارت دانش‌آموزی که آن هم دانش‌آموز می‌تواند روی گوشی سیم‌کارت دیگر بگذارید.
اگر ما می‌آمدیم با فایروال‌هایی درای اس پی‌ها یا حتی در گیت وی دسترسی‌ها را تفکیک می‌کردیم دسترسی کودک با دسترسی والدینش متفاوت می‌شد پزشک و طلبه متفاوت می‌شد، خبرنگار با خانه‌دار متفاوت می‌شد، مهندس با مثلاً مکانیک متفاوت می‌شد خوب آن وقت ما می‌توانستیم متناسب با نیازهای گروه‌های سنی و جنسی مختلف و اصناف مختلف متناسب با او خدمات و محتوای خوب در اختیارش قرار دهیم.
اصلاً چه کاری است فرض بفرمایید یک پزشک جراح زنان و زایمان به یک محتوای مورد نیاز خودش در شغل خودش نیاز دارد و باید ببینند و این در اختیار یک مکانیک هم باشه! چه ربطی دارد؟ یا یک طلبه می‌تواند شبهات اعتقادی جدیدی که دشمن دارد القا می‌کند را مشاهده کند و رصد کند چه کاری است که همسر او هم دسترسی داشته‌باشد؟ فرزند او دسترسی داشته‌باشند؟ باید متفاوت باشد.
الان این مورد در کشورمان متأسفانه خیلی ضعیف است و دسترسی‌ها یکسان است.
- خدمات سالم‌سازی فضای مجازی: دو مثال از طرف خارجی بزنم که این جنایت‌کاران شعار آزادی اطلاعات می‌دهند و در مناسبات خودشان قرص و محکم ایستادند با شعار آزادی اطلاعات کار ندارد به ما که می‌رسه این گونه برخورد می‌کنند عین همین کاری که الان دارم بنده گفتاری عرض می‌کنم شما می‌توانید در تصویر همزمان ببینید:
ما وارد موتور جستجوی بوئینگ می‌شویم کشور را در تنظیمات گذاشتیم روی ایران من کلمه (امام خامنه‌ای) را در این موتور جستجو بین بخش جستجوی تصاویر جستجو می‌کنم:
خوب در این نوار بالایی ببینید چه به شما نشان‌می‌دهد؟ یک چند تا گزینه هست یکی بحث فیلتر است حالا من روی این فیلتر کلیک می‌کنم:
ببینید سه مدل فیلتر است خیلی سخت یک مقداری سخت یا مقداری راحت بگیریم.
(این کار پیش از اقدامات دولت سیزدهم برای جستجوی ایمن موتورهای جستجو انجام شده‌است.)
خوب حالا شما حساب کنید یک کلمه‌ای بنویسیم که ما به ازاء آن کلمه چیزایی غیراخلاقی هم باشد قاعدتاً اگر این فیلترینگ را ما اعمال نکنیم در موتور جستجوی اونها هم نشان‌می‌دهد! به ما که می‌رسد دموکراسی و حق انتخاب می‌دهد می‌گوید عزیزم این چیز غیراخلاقی هم لابه‌لایش وجود دارد می‌خواهی ببینی؟ کلیک کن! ببین حالا من می‌روم کشور را در موتور جست‌وجوی بینگ آمریکا تعریف می‌کنم می‌خواهیم آمریکایی باشیم دوباره همین کلمه امام خامنه‌ای را جستجو می‌کنیم حالا منو را نگاه کنید در این نواحی تغییراتی اتفاق افتاده‌است:
دیگر شما گزینه فیلتر را نمی‌بینید خوب حالا بریم در تنظیمات می‌گوییم آقا می‌خواهیم فیلتر را برداریم ببینید چه می‌گوید یک پیام به‌صورت انگلیسی گذاشته است:
ترجمه اش این است: ما با کشور آمریکا قرارداد داریم و شما حق ندارید دسترسی به محتوای غیراخلاقی در موتور جستجوی بینگ در کشور آمریکا داشته‌باشید همین تنظیمات را شما برای فرانسه بر روی انگلیس دقیقاً همین است به ما که می‌رسد حق انتخاب به ما می‌دهند، دموکراتیک می‌کنند فضا را ببینید چه‌کار می‌کنند خدمات سالم‌سازی فضا مجازی سرویس مال خودش است، در کشور خودش با این سرویس اجازه نمی‌دهد مردم به محتوای مستهجن دسترسی داشته‌باشند.
(با پیگیری‌های دولت سیزدهم بلاخره جستجو ایمن برای ایران نیز فعال شده است اما از ابتدا تا سال ۱۴۰۱ جویشگر ها مانند گوگل و بینگ به مخاطب ایرانی اجازه انتخاب بین محتوای سالم و ناسالم را می‌دادند در حالی که برای خودشان تنها امکان جستجو ایمن وجود داشت)
مثال دوم در این بحث خدمات سالم‌سازی فضای مجازی: اینستاگرام چند سالی است قابلیت لایو را به نرم افزار خود اضافه کرده است طبعا هم اتفاقات خوب ممکن است محقق شود و هم اتفاقات بد و اتفاقاً استفاده‌های بد فراوان شد.
خبر به گوش مسئولین اینستاگرام رسید و مدیرانش جلسه گرفتند نشستند فکر کردند، مهندسین نرم افزار را آوردند که ما بخواهیم بدون این‌که نیروی انسانی را هدر دهیم در بحث رصد، فیلتر آنلاین انجام دهد اما مگر می‌شود؟! هزاران نفر می‌توانند همزمان با همدیگر لایو برگزار کنند.
مگر می‌توان با نیروی انسانی رصد کرد؟
کار را به هوش مصنوعی سپردند مثلاً فرض کنید صدها بدن رو آوردند جلوی دوربین تعریف کردن برای هوش مصنوعی که اگر این نمایش بدن به فلان حد رسید بلافاصله لایو را قطع‌کن لذا کسی که بخواهد در اینستاگرام لایو جنسی برقرار کند به یک جایی‌که می‌رسد کلاً لایو بسته می‌شود بلافاصله بسته می‌شود، چرا؟
چون هوش مصنوعی تعریف کرده که آقا این خطوط قرمزش است خطوط قرمز اینستاگرام با ما متفاوت است، اما بلاخره این ابزاری است برای چهارچوب ایجاد کردن و الزام کردن رعایت خطوط قرمز، ولی چرا ما از این کارها نمی‌کنیم.
مسنجر ال فور آی ای ایرانی بود چت صوتی مثل کلاب هاوس داشت، بعضی گمان می‌کنند کلاب هاوس چیز جدیدی است، خیر؛ مسنجر ایرانی ال فور آی چند سال پیش از کلاب‌هوس قابلیت چت صوتی داشت و می‌توانستید با همدیگر گفتگو کنید و در آن گفت گوی صوتی اگر کسی حرف مبتذل می‌زد آنلاین فیلتر می‌شد فحاشی می‌کرد، آنلاین فیلتر می‌شد آقای مسئول وقتی این امکان هست از آن برای سالم سازی فضای مجازی استفاده کن و برای سیستم‌ها خطوط قرمز را تعریف کن اما در این زمینه هم خیلی ضعف در کشور ما وجود دارد.
خدمات پایه مکانی و نقشه: اگر این خدمت نباشد گوگل مپ کار نمی‌کند نشان کار نمی‌کند، بلد کار نمی‌کند.
خدمات پایه مکانی نقش این خدمات می‌تواند مبنا باشد برای خیلی از خدمات دیگر، برخی از این خدمات پایه به‌دلیل پایه بودن برای سایر خدمات مهم هستند برای مثال اختلال در خدمات پایه مکانی باعث می‌شود اسنپ مشکل پیدا کند، دیجی‌کالا مشکل پیدا می‌کند، پیام‌رسان‌ها دیگر نمی‌توانند لوکیشن بفرستند و مشکل پیدا می‌کنند توجه کنید که این موارد چقدر مهم است.
خیلی ساده بخواهم API را تعریف کنیم باید اینگونه بگوئیم: زبان گفتگوی دو بخش از یک نرم‌افزار با هم یا دو نرم‌افزار با هم.
فرض کنید مثلاً ما در ایتا می‌رویم در قسمت تنظیمات می‌گوییم این یک زبان مشترک است، یک زبان برای فهم، بین این دو تا نرم‌افزار است مثلاً بین سیستم عامل ویندوز و اپلیکیشن ایتا.
این API وجود دارد و می‌توانند با همدیگر گفت‌وگو کنند و شما یک کار اینجا انجام می‌دهید آن طرف اعمال می‌شود خیلی مهم است انصافاً خیلی مهم برای توسعه دهنده ها، چون پایه است.
برای من وشمای کاربر مسئله نیست همان طور که خدمات پایه مکان و نقشه برای ما مسئله نیست اما توسعه دهنده‌ها دارند از آن استفاده می‌کنند و از اهمیت آن باخبرند. اگر API یک اپلیکیشن قوی باشد هزاران امکان را همچنین آن می‌توانند به این اپلیکیشن اضافه کنند و مردم استفاده‌کنند.