طبق آمار در ایران حدود ۲ میلیون و ۸۰۸ نفر به مواد اعتیادآور اعتیاد دارند که واضح است تعداد واقعی معتادین بسیار بیشتر است و به‌قدری سوءمصرف بین مردم شایع شده که بسیاری از افراد حداقل یک نفر در اطرافیان خود می‌شناسند که درگیر اعتیاد است. به همین دلیل باید بدانیم که با فردی که درگیر اعتیاد و مواد مخدر است چطور برخورد کنیم، رفتار صحیح با فرد درگیر اعتیاد بسیار مهم است و رفتار غلط می‌تواند صدمات جبران ناپذیری به آن فرد و خانواده وارد کند.
چرا باید نحوه درست رفتار با معتاد را بدانیم؟
حمایت خانوادگی و رفتار درست با معتاد نقش پررنگی در بهبود و افزایش موفقیت درمان اعتیاد دارد. هرچند آگاهی از اعتیاد اطرافیان به‌ویژه یکی از اعضای خانواده اضطراب و تنش فراوانی به انسان وارد می‌کند اما باید رفتار صحیح با فرد معتاد را شناخت. کنترل هیجانات منفی و مدیریت احساسات به‌جای رفتار تند و خشن بهترین روش برای ارتباط با فرد معتاد است و در مقابل رفتار هیجان زده و پرخاشگری و طرد کردن او رفتارهای خوبی نیستند در ادامه رفتارهای نادرستی که در مواجه با افراد درگیر اعتیاد نباید انجام داد را بررسی می‌کنیم.
در مصرف مواد اعتیادآور همراه نشوید
تحت هیچ شرایطی به پیشنهادهای او برای مصرف مواد مخدر یا الکل بله نگوید. او نباید به شما بقبولاند که برخلاف تصورتان مصرف مواد لذت‌بخش است و مشکلی ندارد.
توهین و تحقیر ممنوع
معتاد چه از نظر جسمی و چه روانی سرخورده شده به شدت عصبانی است مخصوصاً از دست خودش. با رفتار توهین آمیز فشار روانی او بیشتر شده و در نتیجه بیشتر به مصرف مواد روی می‌آورد زیر تنها وسیله او برای رهایی از احساس گناه است.
هرگز قهر نکنید
افراد معتاد بسیار آسیب‌پذیر هستند و به تأیید شدن از سمت خانواده و اطرافیان حساس‌ترند. به همین دلیل واکنش شدیدتری نسبت به طرد شدن از سوی نزدیکان خود نشان می‌دهند. قهر و یا طرد شدن از سوی خانواده او را بیشتر به سمت اعتیاد می‌کشاند.
همه مشکلات را به اعتیاد او ربط ندهید
همه مسائل و مشکلاتی که در خانواده وجود دارد را به او و اعتیادش ربط ندهید، شاید همین اعتیاد نیز نمودی از مشکلات خانواده باشد. با این کار فقط فشار روانی و احساس گناه او را بیشتر می‌کنید.
فقط نگویید ترک کن، راه‌کار عملی داشته باشید
اینکه مرتب به فرد معتاد بگویید “باید ترک کنی” یا “اگر دوستم داری باید ترک کنی” بدون اینکه راه‌کار خاصی داشته باشید در بسیاری از موارد تأثیر چندان مطلوبی ندارد.
شخص درگیر اعتیاد نیاز شدیدی به مصرف مواد اعتیادآور احساس می‌کند که معمولاً این نیاز و تمایل شدیدتر از عشق به اعضای خانواده است. بعد از پذیرفتن این واقعیت باید برای پیدا کردن راه‌کار عملی دست‌به‌کار شوید.
هیچ‌گاه از روش اجباری ترک استفاده نکنید
یکی از رفتارهای نادرست در ارتباط با فرد معتاد استفاده از روش‌های اجباری مانند به اجبار بردن فرد به مرکز ترک اعتیاد است چرا که نه تنها تأثیر معکوس دارد بلکه اوضاع را بدتر می‌کند زیرا فرد تصور می‌کند شما هیچ درکی از وضعیت جسمی و روانی او ندارید.
رفتارهای صحیح با فرد معتاد
اول باید دلایل اعتیاد و چرایی درگیر شدن عزیزتان به اعتیاد را بشناسید و تا جایی که امکان دارد آنها را رفع کنید. برای این کار بهتر است با یک روانشناس باتجربه در زمینه اعتیاد درباره وضعیت زندگی و شرایط او صحبت کنید و راهنمایی بگیرید تا در صورت نیاز به شما آموزش‌های لازم را بدهد.
کاهش محرک‌ها
سعی کنید شرایط روحی و روانی، مکان و زمانی که فرد وابسته مواد مخدر مصرف می‌کند را بشناسید، بررسی کنید چه چیزهای او را وسوسه و تحریک می‌کند سپس به‌صورت غیرمستقیم این محرک‌ها را کم کنید.
از فرد معتاد حمایت کنید
مهم است که شما فرد معتاد را موردحمایت عاطفی و جسمی قرار دهید، فردی که معتاد شده باید بداند برای خانواده و اطرافیانش مهم است و حتی در این شرایط او را تنها نمی‌گذارند، فرد معتاد به دلیل تأثیر مواد مخدر و الکل احساس بی‌ارزشی می‌کند ولی اگر از طرف خانواده حمایت شوند قطعاً شانس بیشتری برای درمان خواهد داشت.
شناخت عوارض اعتیاد
ماده مصرفی فرد معتاد را شناسایی کنید، از نشانه‌های خماری و نشئگی مطلع شوید، با مشاهده هر رفتار عجیبی در فرد معتاد میتوانید متوجه مشکل او شوید و در صورت نیاز واکنش مناسبی نشان دهید.
از خودتان و یا کودکان محافظت کنید
خودتان را در شرایطی قرار ندهید که چه جسمانی و روانی مورد سوء استفاده و آسیب او قرار بگیرید. در این شرایط میتوانید از خانواده، روانشناس یا در صورت نیاز از مراجع قانونی کمک بگیرید.
مصرف بعضی مواد اعتیادآور مانند شیشه و مواد توهم‌زا باعث از دست رفتن هوشیاری می‌شود و مصرف‌کننده نسبت به رفتاری که انجام می‌‌دهد آگاهی چندانی ندارد. شاید بهتر باشد در چنین شرایطی خودتان و کودکتان از محل دور باشید اما در صورت لزوم اگر احساس نا امنی کردید از هر راهی برای حفاظت از کودک و خودتان استفاده کنید.
طبق تحقیقاتی که در ایران انجام شده مصرف شیشهو توهمات ناشی از آن در وقوع خشونت خانگی نقش مهمی داشته است، برای گزارش خشونت خانگی میتوانید با شماره ۱۲۳ تماس بگیرید.
پافشاری روی ترک اعتیاد
ترک اعتیاد تنها راه موجود است به هیچ‌وجه این مسئله فراموش نکنید و به قول‌های پوچی مانند “قول می‌دهم کمتر بکشم” یا “این بار که بکشم دیگر مصرف نمی‌کنم” که به شما می‌‌دهد توجه نکنید. او را متوجه کنید که تنها راه حل موجود که همان ترک اعتیاد است را قبول می‌کنید.
او را متقاعد کنید که راهی جز ترک اعتیاد وجود ندارد
معمولاً افراد معتاد به‌راحتی زیر بار ترک اعتیاد نمی‌روند، بهتر است در این رابطه با افرادی که تجربه کافی دارند مشورت کنید، به‌عنوان مثال از روانشناس حاضر در کلینیک ترک اعتیاد شهر محل سکونت خود کمک بگیرید. با همراهی تمامی اعضای خانواده با او صحبت کنید تا به درمان اعتیاد قانع شود و درنهایت بپذیرد که هیچ امکان دیگری جز مراجعه به مرکز ترک اعتیاد وجود ندارد.
تا درمان کامل معتاد را تنها نگذارید
بستری شدن به معنای پایان راه نیست، بیمار همچنان باید مورد محبت و توجه اطرافیان باشد. حمایت‌ها باید در طول درمان و حتی پس از درمان جسمی و ترخیص ادامه داشته باشد تا فرد بتواند زندگی جدید و سالمی برای خود بسازد.
سخن آخر
رفتار صحیح با معتاد مهم است. اگر رفتارهای نادرستی را در پیش بگیریم حتی اگر به ترک اعتیاد نیز ختم شود دوام چندانی نخواهد داشت و فرد معتاد بعد از مدتی دوباره مصرف را شروع می‌کند. نیمی از راه درمان با خود فرد است و نیمی دیگر با اطرافیان است. پس رفتار صحیح و درست با معتاد می‌تواند تأثیر به سزایی در بازگشت سلامتی فرد داشته باشد.
