زیارتِ قبور والدین از دنیا رفته

زيارتِ قبور والدین از دنیا رفته

اگر پدر و مادر زنده داریم قدردانی و اگر نداریم قبردانی کنیم

الف ) حکم زیارت اموات به خصوص والدین و …

زیارت قبر همه مؤمنان مستحب است به خصوص قبر پدر و مادر و در مورد زیارتِ قبرمؤمنانی که دارای عزّت و شرف دینی بوده اند تأکید بیشتر شده است مانند انبیا و اوصیا و علمای دین و شهدا و صلحاء و اصحاب خوبِ معصومین علیهم السلام و امام زادگان جلیل القدر به خصوص حضرت عبد العظیم حسنی (ع) و حضرت فاطمه معصومه (ع) .

ر.ک : مرآه الکمال ، ج ۳ ، ص ۳۱۷ و ۳۱۳

ب ) آگاهی اموات نسبت به زائرین قبورشان

از مجموع روایات استفاده می شود که اموات ، آگاهی به زندگان به خصوص نسبت به کسانی که به زیارتِ قبورشان می روند دارندکه در زیر چند نمونه از آن روایات بیان می گردد :

۱ . عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام نَزُورُالْمَوْتَى‏؟ فَقَالَ نَعَمْ قُلْتُ فَیَسْمَعُونَ بِنَا إِذَا أَتَیْنَاهُمْ قَالَ إِی وَ اللَّهِ إِنَّهُمْ لَیَعْلَمُونَ بِکُمْ ….

فلاح السائل و نجاح المسائل / ۸۵ / ذکر ما نورده من صفات زیاره قبور الأموات .. ص : ۸۵

     محمدبن مسلم نقل کرده است که به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم : آیا به زیارتِ اموات برویم ؟ فرمود : آری . عرض کردم : آیا آنان نسبت به ما آگاهی دارند ؟ و متوجّه می شوند که به زیارتشان رفته ایم ؟ فرمود : آری ، به خدا سوگند ، آنان از شما باخبرند …

۲ .  عن أبی عبد اللَّه علیه السلام فی زیاره القبور قال :” إنهم یأنسون بکم فإذا غبتم استوحشوا”.

الوافی، ج‏۲۵ ، ص۵۷۷

حضرت صادق علیه السلام درباره زیارت قبور می فرماید : [ وقتی به زیارتِ آنان می روید ] با شما انس می گیرند و آرامشی خاص پیدا می نمایند و زمانی که از آنان جدا می شوید دلتنگِ شما می گردند .

۳ . عن إسحاق بن عمار، عن أبی الحسن علیه السلام قال: قلت له: المؤمن یعلم من یزور قبره قال” نعم و لا یزال مستأنسا به مادام عند قبره فإذا قام و انصرف عن قبره دخله من انصرافه عن قبره وحشه”.

الوافی ، ج‏۲۵ ، ص۵۷۹

یکی از اصحاب امام موسی بن جعفر علیهما السلام به نام اسحاق بن عمّار نقل کرده که از آن بزرگوار پرسیدم آیا مؤمن نسبت به کسی که به زیارتِ قبرش رفته است آگاهی دارد ؟ حضرت فرمودند : آری تا زمانی که با اوست احساس انس و خوشحالی خاصّی دارد و وقتی از او جدا می شود دلتنگ می گردد .

۴ . عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَى فِی جُمْلَهِ حَدِیثٍ قَالَ قُلْتُ لَهُ یَعْنِی لِأَبِی الْحَسَنِ ع هَلْ یَسْمَعُ الْمَیِّتُ تَسْلِیمَ مَنْ یُسَلِّمُ عَلَیْهِ قَالَ نَعَمْ یَسْمَعُ أُولَئِکَ وَ هُمْ کُفَّارٌ وَ لَا یَسْمَعُ الْمُؤْمِنُونَ !!!

مستدرک‏الوسائل ج : ۲ ص : ۳۶۳

صفوان بن یحیی از حضرت ابوالحسن موسی بن جعفر علیهما السلام پرسید : آیا میّت ، سلام کسانی را که به او سلام می کنند می شنود ؟ فرمودند : آری آنان که کافر بودند شنیدند ، اهل ایمان نمی شنوند !‍‍!!

توضیح : سیّدبن طاووس قدّس سرّه بعد از نقل این روایت فرموده است : « لعله أراد الکفار الذین خاطبهم النبی صلی الله علیه و آله و سلّم لما قتلهم ببدر و رموهم فی القلیب فإنه صلی الله علیه و آله و سلّم قال لهم : قد وجدت ما وعدنی ربی حقّاً ثم قال صلی الله علیه و آله و سلّم : إنهم لیسمعون کما تسمعون‏ ؛ شاید مقصود امام علیه السلام آن کفّاری بودند که در جنگ بدر کشته شدند و آنان را میان چاه بدر ریختند و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم خطاب به آنان فرمودند : « من به حق یافتم آنچه خدایم به من وعده داده بود . سپس فرمودند : آنان سخنِ مرا شنیدند آن گونه که شما شنیدید » .

فلاح‏السائل ، ص : ۸۷

۵ . یکی از عزیزان روحانی در کتابشان نقل کرده اند : روزی برای زیارت اهل قبور مخصوصاً پدر بزرگوارم رفتم خیلی شلوغ بود جایی برای پارکِ وسیله نقلیّه پیدا نکردم از همانجا فاتحه خواندم و گفتم : پدر جان مرا ببخشید که نتوانستم سر مزارت بیایم . شب در عالمِ خواب مرحوم ابوی را زیارت کردم فرمودند : پسرجان وسیله نقلیه را رها می کردی و چند قدمی می آمدی کنار قبرم و مرا بیشتر خوشحال می کردی .

حقوق پدر و مادر ازدیگاه قرآن و روایات ، برات الله دلیری ، ص ۵۸

ج ) آثار فراوان زیارت اموات

زیارت قبورِ در گذشتگان آثار فراوانی دارد که هرکدام به تنهایی می تواند ما را به انجامِ این عمل تشویق نماید که بعضی از آن آثار عبارتند از :

(۱) سبب انس آنان با زندگان و خوشحالی شان می گردد

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام نَزُورُالْمَوْتَى‏ ؟ فَقَالَ : نَعَمْ ، قُلْتُ فَیَسْمَعُونَ بِنَا إِذَا أَتَیْنَاهُمْ ؟ قَالَ إِی وَ اللَّهِ إِنَّهُمْ لَیَعْلَمُونَ بِکُمْ وَ یَفْرَحُونَ بِکُمْ وَ یَسْتَأْنِسُونَ إِلَیْکُمْ .

فلاح السائل و نجاح المسائل / ۸۵ / ذکر ما نورده من صفات زیاره قبور الأموات ..ص : ۸۵

محمدبن مسلم نقل کرده است که به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم : آیا به زیارتِ اموات برویم ؟ فرمود : آری . عرض کردم : آیا آنان نسبت به ما آگاهی دارند ؟ و متوجّه می شوند که به زیارتشان رفته ایم ؟ فرمود : آری ، به خدا سوگند ، آنان از شما باخبرند و از رفتنِ شما خوشحال و مسرور شده و با شما انس می گیرند .

قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام :‏ زُورُوا مَوْتَاکُمْ فَإِنَّهُمْ یَفْرَحُونَ‏ بِزِیَارَتِکُمْ‏ .

الکافی (ط – الإسلامیه) / ج‏۳ / ۲۳۰ / باب زیاره القبور ….. ص : ۲۲۸

حضرت امیرمؤمنان علیه السلام می فرمایند : اموات خود را زیارت کنید و به دیدار مردگان خود بروید که آنان از زیارت و دیدار شما شاد و مسرور می گردند .

(۲) انسان را به یاد مرگ و قیامت می اندازد

۱ . قال رسول الله صلّى الله علیه و آله و سلم : « زوروا القبور فإنها تذکّرکم الموت » .

تفسیر آلوسی ، ج ۶ ، ص ۳۳

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند : به زیارتِ قبرها بروید ؛ زیرا دیدارِ آن شما را به یاد مرگ می اندازد .

۲ . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلم : ‏زُرِالْقُبُورَتَذْکُرْبِهَا الْآخِرَهَ

مجموعه ورام / ج‏۱ / ۲۸۸ / بیان زیاره القبور و الدعاء للمیت ..ص : ۲۸۸

پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند : به زیارتِ قبرها برو تا متذکّر آخرت و دیگر سرا گردی .

(۳) قساوتِ قلب را از بین می برد

قال صلی الله علیه و آله و سلّم لرجل شکا إلیه قسوه قلبه : اطلع فی القبور و اعتبر بالنشور .

الدعوات ، ج ۱ ، ص ‍۱۳۶

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در پاسخ مردی که از سخت دلی و قساوتِ قلبش به حضرت شِکْوِه نموده بود چنین فرمود : نزد قبرها برو و به مردن و حشر و نشر قیامت فکر کن [ قساوتِ قلبت برطرف خواهد شد ] .

(۴) سبب زهد و عدمِ دلبستگی به دنیا می گردد

۱ . عن النبی صلى الله علیه و أله و سلم : « ألا فزوروا القبور فإنها تزهد فی الدنیا وتذکر الآخره ».

شعب الإیمان للبیهقی ، ج ۱۹، ص۲۸۲

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم : می فرماید : آگاه باشید به زیارت قبرها بروید ؛ زیرا دیدارِ آن ، سببِ زهد و عدمِ دلبستگی به دنیا و متذکّر شدنِ سرای دیگر می گردد .

۲ . قال ابوعبدالله علیه السّلام : لم أر أوعظ من‏ المقبره .

عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال (مستدرک سیده النساء إلى الإمام الجواد / ج‏۲۰-قسم-۲-الصادق‏ع / ۸۰۷ / «ل» ….. ص : ۷۹۳

حضرت صادق علیه السلام می فرمودند : موعظه کننده تر از قبرستان و نصیحت بخش تر از مقبره هیچ چیزی ندیده ام .

۳ . عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام قَالَ : دَخَلَ عَلِیٌّ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام المَقْبَرَهً وَ مَعَهُ أَصْحَابُهُ فنَادَى یَا أَهْلَ التُّرْبَهِ وَ یَا أَهْلَ‏ الْغُرْبَهِ وَ یَا أَهْلَ الْخُمُودِ وَ یَاأَهْلَ‏الْهُمُودِ أَمَّا أَخْبَارُ مَا عِنْدَنَا فَأَمَّا أَمْوَالُکُمْ قَدْ قُسِمَتْ وَ نِسَاؤُکُمْ قَدْ نُکِحَتْ وَ دُورُکُمْ قَدْ سُکِنَتْ فَمَا خَبَرُ مَا عِنْدَکُمْ- ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَى أَصْحَابِهِ وَ قَالَ أَمَا وَ اللَّهِ لَوْ یُؤَذَنُ لَهُمْ فِی الْکَلَامِ لَقَالُوا لَمْ یُتَزَوَّدْ مِثْلَ التَّقْوَى زَادٌ خَیْرُ الزَّادِ التَّقْوَى.

کامل الزیارات ، ص: ۳۲۱

حضرت صادق علیه السلام از پدر و اجدادشان علیهم السلام نقل کرده اند : امیرمؤمنان علیه السلام با اصحابشان وارد قبرستانی شده و صدا را به این جملات بلند نموده و ندا دادند : ای ترابیان و خاک نشینان ، و ای غریبان و تنها خفتگان ، و ای خاموشان و بی صدایان ، و ای خواب رفتگان و بی جنبشان ، خبرهایی که ما داریم این است : اموالتان قسمت شد ، همسرانتان همسر انتخاب نمودند ، منازلتان را دگران نشستند ، شما چه خبر دارید ؟ آن گاه رو به اصحابش نموده و فرمود : به خدا سوگند ، اگر رخصتِ گفتار یابند و اذن سخن گفتن به آنها بدهند هرآینه گویند : هیچ توشه ای همانند تقوا نیست ، بهترین زاد و توشه ، تقوی است .

(۵) به انسان حالتِ اعتدال می بخشد

۱. ظاهراً روایت نیست ، ولی بزرگان ما گفته اند : هرگاه خیلی خوش [‌ شنگول ] بودید به قبرستان بروید . اگر غمگین و ناراحت هم بودید به قبرستان بروید . چرا که حالات را تنظیم می کند یاد می دهد هرچه هست می گذرد . نه با خوشی ها ذوق زده شوید که پایدار نمی ماند ، نه با غم ها بشکنید که آن هم نمی ماند . لذا همواره رفتن به قبرستان ها و تأمّل و توقّف در آنها از دستورات اهل معرفت به شاگردان خود بوده است .

سرنوشت انسان ، قیامت و حشر ، مسعود عالی ، ص ۲۶۵

۲ . مرحوم محدّث قمی قدّس سرّه می فرماید : بدان که زیارتِ قبورِ مسلمین ثواب بسیار و اجر بی شمار دارد و فواید عظیمه برآن مترتّب است ؛ باعث عبرت و آگاهی و زهد و بی میلی به دنیا و رغبت در آخرت می شود ، و در وقت اندوه بسیار و شادی بسیار باید به قبرستان رفت ، و باید که انسان در قبرستان عبرت بگیرد …. و تفکّر کند در فنای دنیا و تقلّبِ احوال آن ، و به خاطر بیاورد که او نیز عن قریب مثل ایشان خواهد گشت و دستش از عمل کوتاه و باعث عبرتِ دیگران خواهد گردید .

هدیه الزائرین ، ص ۴۶۰

۳ . عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ شَکَوْتُ إِلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام الْوَسْوَاسَ فَقَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ اذْکُرْ تَقَطُّعَ أَوْصَالِکَ فِی قَبْرِکَ وَ رُجُوعَ أَحْبَابِکَ عَنْکَ إِذَا دَفَنُوکَ فِی حُفْرَتِکَ وَ خُرُوجَ بَنَاتِ الْمَاءِ مِنْ مَنْخِرَیْکَ وَ أَکْلَ الدُّودِ لَحْمَکَ فَإِنَّ ذَلِکَ یُسَلِّی عَنْکَ مَا أَنْتَ فِیهِ قَالَ أَبُو بَصِیرٍ فَوَ اللَّهِ مَا ذَکَرْتُهُ إِلَّا سَلَّى عَنِّی مَا أَنَا فِیهِ مِنْ هَمِّ الدُّنْیَا .

الکافی ج : ۳ ص : ۲۵۶

ابو بصیر گوید : به حضرت صادق علیه السلام از وساوسی که داشتم شکوه کردم ( یعنی غم و غصّه هایی که از امور دنیوی مرا وسوسه می کرد ) حضرت فرمودند : « یاد کن از آن زمان که بند بندت در قبر جدا شود ، و از آن هنگام که دوستانت تو را دفن نموده و در حفره ات نهاده و از کنار قبرت برگردند و حشرات زمینی از سوراخ های بینی ات بیرون آید و کرم ها گوشت های بدنت را بخورند . این افکار و خطوراتِ ذهنی موجبات تسلیت و آرامشت را از آنچه می اندیشی فراهم می آورد » . ابوبصیر گوید : به خدا سوگند هیچ وقت در فکر آنچه حضرت فرموده بود برنیامدم جزاینکه موجبات آرامشم از غم و اندوه دنیا فراهم آمد .

(۶) سببِ شرح صدر می گردد

قال امیرالمؤمنین علیه السلام : من عظمت علیه مصیبه فلیذکر الموت فإنها تهون علیه و من‏ضاق ‏به‏ أمر فلیذکر القبر فإنه یتسع.

شرح نهج البلاغه لابن أبی الحدید / ج‏۲۰ / ۳۳۶ / الحکم المنسوبه .. ص : ۲۵۳ ، حکمت ۸۵۴

حضرت امیرمؤمنان علیه السلام می فرمایند : هرکس مصیبت و گرفتاری بر او زیاد فشار آورد پس باید به یاد مرگ بیفتد که تحمّلِ مشکلات بر او آسان گردد و هرکس درکاری دچار ضیق و تنگی و رنج و سختی شد به یاد قبر افتد که موجبات وسعت و گشایش برای او فراهم می آید [ وقتی که یاد قبر منشأ چنین اثری باشد به طریق اولی رفتن به قبرستان و زیارتِ اهل قبور چنین بازتاب و نتیجه ای خواهد داشت ] .

(۷) سببِ عبرت می گردد

۱ . انسان با زیارتِ قبور از پایان کار دیگران و سرنوشت آنان می تواند عبرت بگیرد به عبارتی دیگر قبرستان فرهنگستان و محیط فرهنگی و تربیتی و یک مدرسه است .

‏۲ .  قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وسلّم :‏ زُورُوا قبُورَ مَوْتَاکُمْ وَ سَلِّمُوا عَلَیْهِمْ فَإِنَّ لَکُمْ‏فِیهِمْ‏عِبْرَهً ثُمَّ قَالَ الْقَبْرُ أَوَّلُ مَنْزِلٍ مِنْ مَنَازِلِ الْآخِرَهِ فَإِنْ نَجَا مِنْهُ فَمَا بعْدَهُ أَیْسَرُ مِنْهُ وَ إِنْ لَمْ ینْجُ مِنْهُ فَمَا بعْدَهُ شَرٌّ مِنْه‏ .

الدعوات (للراوندی) / سلوه الحزین / ۲۵۹ / فصل فی تلقین المحتضر عند الموت و غسله و تشییعه ص : ۲۴۵

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند : به زیارتِ قبور مردگان بروید و بر آنان سلام کنید ؛ زیرا برای شما مایه عبرت است . سپس فرمود : نخستین منزل از منازلِ قیامت ، قبر است ، اگر کسی از آن سالم بگذرد و نجات پیدا کند بعد از آن آسان تر است و اگر از آن نجات پیدا نکند ، بعد از آن بدتر است .

۳ . نقل شده که: بعضى از عرفاء داخل در قبرستان مى‏شد و ندا مى‏داد که اى اهل قبور شما چه کسانى هستید؟ سپس خودش از طرف آنها جواب مى‏داد که : ماییم پدران و مادران و برادران و خواهران، ماییم دوستان و همسایگان، ماییم رفیقان و برادران، ماییم محبّان و علاقه‏مندان به یک دیگر. بلاها ما را خرد کرده و آسیا نموده و سنگ‏ها و خاک ، ما را خورده است.

إرشاد القلوب / ترجمه طباطبایى، ص: ۲۵۶

(۸) سببِ امان از فزع و هراس قیامت می گردد

رُوِیَ ‏أَنَ‏ زِیَارَتَهُمْ‏ عَلَى‏الْوَجْهِ‏ الْمَأْمُورِ بِهِ تؤْمِنُ مِنَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ.

مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل / ج‏۲ / ۳۶۴

در روایتی چنین آمده است : همانا زیارتِ اهل قبور آن گونه که دستور داده شده ، موجبات ایمنی از فزع اکبر و آسودگی از بیم و هراس قیامت را فراهم می آورد .

(۹) مشمول دعای خیرِ آنان می شود

(۱۰) با دعا و طلبِ مغفرت برای آنان به خصوص والدین زمینه اجابتِ دعای خودش فراهم می گردد

۱ . مستحب است از خداوند متعال نزد قبر والدین طلب حاجت نماید .

العروه الوثقی ، ج ۱ ، فصل فی المستحبات قبل الدفن و حینه و بعده « الثالث و العشرون »

۲ . قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام :‏ زُورُوا مَوْتَاکُمْ فَإِنَّهُمْ یَفْرَحُونَ‏ب ِزِیَارَتِکُمْ‏ وَ لْیَطْلُبْ أَحَدُکُمْ حَاجَتَهُ عِنْدَ قَبْرِ أَبِیهِ وَ عِنْدَ قَبْرِ أُمِّهِ بِمَا یَدْعُو لَهُمَا.

الکافی (ط – الإسلامیه) / ج‏۳ / ۲۳۰ / باب زیاره القبور .. ص : ۲۲۸

حضرت امیرمؤمنان علیه السلام می فرمایند : به زیارتِ امواتِ خود بروید که آنان بارفتنِ شما به زیارتشان شاد و مسرور می گردند و هرکدام از شما کنار قبر پدر و مادرش حاجتِ خود را به وسیله دعا کردن برای آنان [ از خداوند ] طلب کند و یا کنار قبر پدر و مادر برای آنها و برای خودش دعا کند .

۳ . (باء) در (بما یدعو) یا به معنای (مع) و یا (باء سببیّه) است .

۴ . قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام : زُورُوا مَوْتَاکُمْ فَإِنَّهُمْ یفْرَحُونَ بِزِیَارَتِکُمْ وَ لْیَطْلُبِ الرَّجُلُ حَاجَتَهُ عِنْدَ قَبْرِ أَبِیهِ وَ أُمِّهِ بعْدَ مَا یَدْعُو لَهُمَا

الخصال / ج‏۲ / ۶۱۸ / علّم أمیر المؤمنین ع أصحابه فی مجلس واحد أربعمائه باب … ص : ۶۱۰

۵ . یکی از علما می فرمایند : تجربه ی قطعی مؤیّد و مصدِّق این حدیث شریف است و من از افراد مورد اعتماد شنیده ام که هر مشکلی که داشته اند کنار قبر پدر یا مادر ، به خصوص پدرشان رفته و مسألت نموده اند و برآورده شده است . لذا کاملاً به جاست که اگر ما به خودمان هم علاقه مندیم ، هرچه بیشتر اهتمام به زیارتِ اهل قبور ، به خصوص والدین خود داشته باشیم و بدانیم که آنان می توانند در آن عالم منشأ خیرات فراوانی برای ما باشند .

(۱۱) یک نوع صله رحم است اگر میِّت از بستگان باشد

عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَهَ فِی أَصْلِهِ وَ هُوَ مِنْ رِجَالِ الصَّادِقِ وَ الْکَاظِمِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَحُجُّ وَ یَعْتَمِرُ وَ یُصَلِّی وَ یَصُومُ وَ یَتَصَدَّقُ عَنْ وَالِدَیْهِ وَ ذَوِی قَرَابَتِهِ قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ یُؤْجَرُ فِیمَا یَصْنَعُ وَ لَهُ أَجْرٌ آخَرُ بِصِلَهِ قَرَابَتِهِ .

وسائل الشیعه / ج‏۸ / ۲۷۸ / ۱۲ – باب استحباب التطوع بالصلاه و …

شخصی به نام علی بن حمزه می گوید از امام صادق یا امام کاظم علیهما السلام پرسیدم : شخصی به نیابت از پدر و مادر و بستگانش حج و عمره انجام می دهد و نماز می گذارد و روزه می گیرد و انفاق می نماید ؟ حضرت فرمودند : اشکالی ندارد هم به آنها ثوابش می رسد و هم خودش از ثوابِ آن بهره مند می گردد علاوه چون این کار یک نوع صله ی رحم است پاداش صله ی رحم نیز دارد .

د ) زمان های مناسب برای زیارت قبور

۱ . زیارتِ قبورمؤمنین و سلام کردن برآنان و خواندن قرآن و طلب رحمت و مغفرت کردن برایشان در همه روزها مستحب است و نسبت به روز دوشنبه و پنجشنبه تأکید بیشتری شده است به خصوص عصر پنجشنبه و صبح شنبه برای مردان و زنان .

العروه الوثقی ، ج ۱ ، فصل فی المستحبات قبل الدفن و حینه و بعده « الخامس و العشرون »

۲ . عن صفوان الجمال قال سمعت أباعبدالله علیه السلام یقول : کان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم  یخرج فی ملإ من الناس من أصحابه کل عشیّه خمیس إلى بقیع المدنیین فیقول ثلاثاً : « السلام علیکم یا أهل الدیار » و ثلاثا « رحمکم الله » ثم یلتفت أصحابه و یقول هؤلاء خیر منکم فیقولون یا رسول الله و ِلمَ ؟ آمنوا و آمنّا و جاهدوا و جاهدنا ؟ فیقول إن هؤلاء آمنوا و لم یلبسوا إیمانهم بظلم و مضوا على ذلک شهید و أنتم تبقون بعدی و لا أدری ما تحدثون بعدی .                 

کامل ‏الزیارات ، ص : ۳۲۱

صفوان جمّال نقل کرده است که از حضرت صادق علیه السلام شنیدم که می فرمود : سیره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم این بود که با جمعی از اصحابشان عصرهای پنجشنبه به زیارتِ قبرستان بقیع می رفتند  و سه مرتبه می فرمود : « السلام علیکم یا أهل الدیار؛ سلام برشما ای اهل خانه ها » و سه مرتبه می فرمود : « رحمکم الله ؛ خداوند شما را مشمولِ رحمتش بدارد » . سپس به اصحاب توجّه نموده و می فرمودند : آنان بهتر از شمایند . عرض کردند : چرا؟ ! آنان ایمان آوردند و ما نیز ایمان آوردیم ، آنان جهاد کردند و ما نیز جهاد نمودیم [ پس چه فضیلتی بر ما دارند ] ؟! حضرت فرمودند : آنان ایمان آوردند ولی ایمانشان را به ظلم نیالودند و بر همین منهاج شهید شده و از دنیا رفتند امّا شما بعد از من باقی هستید و معلوم نیست چه خواهید کرد .

۲ . نسبت به روز جمعه مانند بقیّه ایّام مستحب است و امّا تأکید بیشتر در فتاوا دیده نشد ولی در بعضی از روایات آثاری برای آن آمده است مانند :

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنِ الْبَاقِرِ علیه السلام قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ زِیَارَهِ الْقُبُورِ ؟ قَالَ : إِذَا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَهِ فَزُرْهُمْ‏ فَإِنَّهُ مَنْ کَانَ مِنْهُمْ فِی ضِیقٍ وُسِّعَ عَلَیْهِ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ یَعْلَمُونَ بِمَنْ أَتَاهُمْ فِی کُلِّ یَوْمٍ فَإِذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ کَانُوا سُدًى قُلْتُ فَیَعْلَمُونَ بِمَنْ أَتَاهُمْ فَیَفْرَحُونَ بِهِ ؟ قَالَ نَعَمْ وَ یَسْتَوْحِشُونَ لَهُ إِذَا انْصَرَفَ عَنْهُمْ.

وسائل الشیعه / ج‏۷ / ۴۱۵ / ۵۷ – باب استحباب زیاره القبور یوم الجمعه قبل طلوع الشمس ، ص : ۴۱۵

بیان : (السدى) بالضم و یفتح المهمل و لعل المعنى أنهم یوم الجمعه بعد طلوع الشمس أیضا مهملون غیر معذبین أو المعنى أنه یوسع علیهم فی یوم الجمعه أو الزیاره فی یوم الجمعه تصیر سببا لذلک و قوله ما بین طلوع الفجر استئناف کلام أی فی کل یوم یطلعون على زوارهم فی ذلک الوقت لأنهم فی القبور فإذا طلعت الشمس ‏یرخص‏ لهم فیخرجون من قبورهم.

بحار الانوار ، ج ۶ ، ص ۲۵۷

عبد الله بن سلیمان می گوید : از امام باقر علیه السلام راجع به زیارتِ قبورپرسیدم حضرت فرمودند : روز جمعه به زیارتِ قبور برو ؛ زیرا هرکدام از آنان که در ضیق و تنگی بوده و مشکلی داشته باشند در فاصله طلوع فجر تا طلوع خورشیدِ روز جمعه وسعت و گشایشی به آنان ارزانی می شود و هر روز از جمعی که به زیارتشان می روند باخبر می گردند راوی عرض کرد : مسرور می شوند ؟ فرمودند : آری ، همان گونه که وحشت زده می شوند وقتی زائران مراجعت می کند .

ه ) زمان های نامناسب برای زیارت قبور

۱ . قَالَ أَبُوذَرٍّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلّم :‏ یَا أَبَا ذَرٍّ أُوصِیکَ فَاحْفَظْ لَعَلَّ اللَّهَ یَنْفَعُکَ بِهِ جَاوِرِ الْقُبُورَ تَذَکَّرْ بِهَا الْآخِرَهَ وَ زُرْهَا أَحْیَاناً بِالنَّهَارِ وَلَاتَزُرْهَابِاللَّیْلِ‏ .

مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل / ج‏۲ / ۳۶۳ / ۴۵ – باب استحباب زیاره القبور

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به ابوذر فرمودند : ای اباذر به تو سفارشی می کنم حفظ کن ، امید است خداوند تو را به سببِ آن نفع بخشد ، در کنار قبرها اقامت کن تا به یاد آخرت افتی ، گاه به گاه روزهنگام به زیارتِ قبور برو ولی در شب به زیارتِ قبور مرو .

۲ . زیارتِ قبورمؤمنین در شب مکروه می باشد مگر زیارت قبور معصومین علیهم السلام ؛ زیرا آنان زنده اند و نزد پروردگار روزی می خورند و فقهای عادل و شهدا نیز به آنان ملحق می باشند .

مرآه الکمال ، ج ۳ ، ص ۳۱۶

۳ . چرا زیارت آنان در شب مکروه می باشد ؟

مرحوم آیت الله حسنعلی مروارید قدّس سرّه فرموده اند : ارواح در عالمِ برزخ شب ها به بهشت دنیا و یابه جهنّم دنیا که در دورترین جایگاه غربی و شرقی است برده می شوند و در روزها بعد از طلوع فجر تقسیم می گردند بعضی در وادی السلام و بعضی کنار قبور خود و بعضی به جاهای دیگر و یا در برهوت می روند [ که معلوم می شود که بهشت و دوزخِِ برزخی غیر از وادی السلام و برهوت است ؛ بنابراین چون ارواحِ خوبان در شبها در بهشت دنیا هستند و زمانی که کسی برای زیارت به کنارقبرشان می رود و به آنان خبر داده می شود که ملاقاتی داری برای خارج شدن از بهشت و همجواری با انبیا و اوصیاء علیهم السلام و خوبان برای آنان بسیار دشوار است لذا کراهت دارد ] .

تنبیهات حول المبدأ و المعاد ، حضرت آیت الله مروارید ، ص ۳۴۷

سؤال : رفتنِ افراد شبها به قبرستان اشکال دارد ؟

جواب : رفتنِ شب به قبرستان کراهت دارد و علّتش این است که در برزخ مثل شبهای ما رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم برای اموات مؤمنین مجلس دارند و وقتی فاتحه در قبرستان خوانده می شود آنرا حضور متوفّی می برند و او مجبور می شود از مجلس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم بیرون بیاید و وجه کراهت یکی این است .

آفتاب خوبان ، زندگینامه ِمرحوم آیت الله سیّد عبدالکریم کشمیری ، ص ۸۹

و ) آداب مستحبّی در زیارت همه اهل قبور

(۱) سلام کردن به اهل قبور

۱ . جرّاح مداینی به حضرت صادق علیه السلام عرض کرد : چگونه به اهل قبور سلا کنم ؟ فرمودند : بگو : « السَّلَامُ عَلَى أَهْلِ الدِّیَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُسْلِمِینَ رَحِمَ اللَّهُ الْمُسْتَقْدِمِینَ مِنْکُمْ وَ الْمُسْتَأْخِرِینَ وَ إِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِکُمْ لَاحِقُونَ ؛ سلام براهلِ شهرها ـ ساکنان شهرِ خاموشان ـ مؤمنان و مسلمانان ، خدای رحمت کند پیش رفته ها و دیر رفته های ما را ، و ما هم ان شاء الله ـ آنگاه که خدا خواهد ـ به شما ملحق می گردیم » .

وسائل‏الشیعه ، ج ۳ ، ص ۲۲۵  ،  ۵۶- باب استحباب التسلیم على أهل القبور

۲ . امیرمؤمنان علیه السلام دعای زیر را براهل قبور خواندند :

« بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ السَّلَامُ عَلَى أَهْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِنْ أَهْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ یَا أَهْلَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِحَقِّ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ کَیْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لَاإِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِحَقِّ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ اغْفِرْ لِمَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَهِ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِیٌّ وَلِیُّ اللَّهِ » سپس امیرمؤمنان علیه السلام فرمود : شنیدم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم می فرمود : هرکس این دعا را بخواند خداوند ثواب پنجاه سال برای او محسوب دارد و کرداربد و ناشایست پنجاه سالش را بپوشاند ، همچنین نسبت به پدر و مادرش چنین آثاری مترتّب گردد .

مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏۲، ص: ۳۷۰

(۲) قرائت قرآن

۱ . رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله و سلّم : ‏مَنْ‏دَخَلَ‏الْمَقَابِرَ فَقَرَأَ سُورَهَ یس خَفَّفَ اللَّهُ عَنْهُمْ یَوْمَئِذٍ وَ کَانَ لَهُ بِعَدَدِ مَنْ فِیهَا حَسَنَاتٍ.

عده الداعی و نجاح الساعی / ۱۴۶ / فصل ، ص : ۱۴۴

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود : اگر کسى وارد قبرستان شود و سوره « یس » بخواند، خداوند متعال در آن روز (عذاب را) بر مردگان آن قبرستان تخفیف مى‏دهد و در مقابل، به تعداد آن مرده‏ها براى این فرد، حسنه خواهد بود .

۲ . قال الصادق علیه السلام : « إذا قرئت‏ [سوره الواقعه]على‏المیت‏ غفر الله‏ له ».

البرهان فی تفسیر القرآن ؛ ج‏۵ ؛ ص۲۵۰

حضرت صادق علیه السلام می فرماید : هرگاه [ سوره واقعه ] بر مرده ای  قرائت شود خداوند او را مورد مغفرت قرار می دهد .

۳ . عن أبی جعفر علیه السلام قال : سوره الملک هی ‏المانعه، تمنع من عذاب القبر .

البرهان فی تفسیر القرآن ؛ ج ‏۵ ؛ ص۴۳۳

حضرت باقر علیه السلام می فرماید : سوره ملک (تبارک) همانا مانع و رفع کننده است که از عذاب قبر جلوگیری می نماید .

۴ . قال الصادق علیه السلام : إذا قرئت [ سوره الملک ] و أهدیت إلى الموتى أسرعت إلیهم کالبرق الخاطف بإذن الله تعالى .

البرهان فی تفسیر القرآن ؛ ج‏۵ ؛ ص۴۳۴

حضرت صادق علیه السلام می فرماید : هرگاه سوره ملک تلاوت شود و [ ثواب آن ] به اموات هدیه گردد چونان برقِِ جهنده به آنان می رسد.

۵ . مستحب است هفت مرتبه سوره قدر ( انا انزلناه ) و سه مرتبه سوره حمد و معوّذتین و آیت الکرسی را بخوانند .

العروه الوثقی ، ج ۱ ، فی المستحبات قبل الدفن و حینه و بعده ، « الخامس و الثلاثون »

۶ . قال الرضا علیه السلام : ما من عبد زار قبر مؤمن فقرأ عنده «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ» سبع مرات الا غفر الله له و لصاحب القبر

تفسیر نور الثقلین، ج ‏۵، ص: ۶۱۵

حضرت رضا علیه السلام فرمود : هیچ بنده ای قبرِ برادر مؤمنش را زیارت نمی کند و در نزد او هفت مرتبه سوره « قدر » تلاوت نمی کند مگر آن که خداوند او و صاحبِ قبر را مورد مغفرت قرار می دهد .

۷ . مُحَمَّدَ بْنَ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ- أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام یَقُولُ : مَنْ زَارَ قَبْرَأَخِیهِ‏ الْمُؤْمِنِ ‏فَجَلَسَ‏ عِنْدَ قَبْرِهِ وَ اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَهَ وَ وَضَعَ یَدَهُ عَلَى الْقَبْرِ فَقَرَأَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ سَبْعَ مَرَّاتٍ أَمِنَ مِنَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ.

وسائل الشیعه / ج‏۳ / ۲۲۷ / ۵۷ – باب استحباب وضع الزائر یده على القبر مستقبل القبله و قراءه القدر سبعا ….. ص : ۲۲۶

حضرت جواد علیه السلام فرمودند : هرکس به زیارتِ قبر برادر مؤمنش برود و کنار قبرِ او روبه قبله بنشیند و دست بر قبرش گذارده و هفت مرتبه سوره مبارکه قدر را بخواند ، از فزع اکبر – ترس بزرگِ قیامت – در امان باشد.

۸ . عَنِ الْمُفَضَّلِ [الْفُضَیْلِ‏] قَالَ قَالَ: مَنْ قَرَأَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ عِنْدَ قَبْرِ مُؤْمِنٍ سَبْعَ مَرَّاتٍ بَعَثَ اللَّهُ إِلَیْهِ مَلَکاً یَعْبُدُ اللَّهَ عِنْدَ قَبْرِهِ وَ یُکْتَبُ لَهُ وَ لِلْمَیِّتِ ثَوَابُ مَا یَعْمَلُ ذَلِکَ الْمَلَکُ فَإِذَا بَعَثَهُ اللَّهُ مِنْ قَبْرِهِ لَمْ‏یَمُرَّعَلَى‏هَوْلٍ‏ إِلَّا صَرَفَهُ اللَّهُ عَنْهُ بِذَلِکَ الْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ حَتَّى یُدْخِلَهُ اللَّهُ بِهِ الْجَنَّهَ وَ یَقْرَأُ مَعَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ سُورَهَ الْحَمْدِ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ آیَهَ الْکُرْسِیِّ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ کُلَّ سُورَهٍ وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ تَقْرَأُ بَعْدَ الْحَمْدِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ سَبْعاً وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ آیَهَ الْکُرْسِیِّ ثَلَاثاً ثَلَاثاً.

کامل الزیارات / النص / ۳۲۲ / الباب الخامس و المائه فضل زیاره المؤمنین و کیف یزارون

در روایت آمده است هرکس نزد قبر مؤمنی هفت مرتبه « انا انزلناه » بخواند خداوند فرشته ای بفرستد درکنار قبرِ آن مؤمن و پیوسته عبادتِ خداوند را بنماید و ثواب عبادتش در پرونده آن شخص و آن میّت نوشته می شود و چون از قبر بیرون آید پیوسته آن فرشته با او باشد و از هر هول و هراسی او را رهانیده تا داخل بهشتش گرداند .

۹ . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلّم : أَیُّمَا مُسْلِمٍ قَرَأَ فَاتِحَهَ الْکِتَابِ أُعْطِیَ مِنَ الْأَجْرِ کَأَنَّمَا قَرَأَ ثُلُثَیِ‏الْقُرْآنِ‏ وَ أُعْطِیَ مِنَ الْأَجْرِ کَأَنَّمَا تَصَدَّقَ عَلَى کُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَهٍ .

جامع الأخبار(للشعیری) / ۴۳ / الفصل الثانی و العشرون

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود : هر مسلمانی که سوره فاتحه الکتاب ( حمد ) را قرائت کند پاداشِ قرائتِ دو سوم قرآن به او داده می شود و پاداش انفاق به همه مؤمنین و مؤمنات به او داده می شود . 

۱۰ . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ‏صلی الله علیه و آله و سلّم : أَ یَعْجِزُ أَحَدُکُمْ أَنْ یَقْرَأَ کُلَّ لَیْلَهٍ ثُلُثَ الْقُرْآنِ ؟ قَالُوا وَمَنْ ‏یُطِیقُ‏ ذَلِکَ‏ ؟ قَالَ : قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثُلُثُ الْقُرْآنِ.

معانی الأخبار / ۱۹۱

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود : آیا توان ندارد هرکدام از شما در هرشب یک سومِ قرآن را تلاوت نماید ؟ عرض کردند : چه کسی می تواند .حضرت فرمودند : « قل هوالله احد » یک سوم قرآن است . 

۱۱ . مرحوم آیت الله مامقانی قدّس سرّه می فرمایند : بنده معتقدم آنچه در میان مردم رسم و سنّت است که برای اموات سوره مبارکه فاتحه ( حمد ) و سوره مبارکه اخلاص ( قل هو الله  احد ) خوانده می شود علّتش همین روایات باشد که فرموده اند : خواندنِ سوره فاتحه ثوابش برابرِ دو سومِ قرآن و خواندنِ سوره اخلاص ثوابش برابر با یک سومِ قرآن است  که مجموعِ ثوابِ دو سوره برابرِ با قرائتِ کل قرآن می شود  .

مرآه الکمال ، ج ۳ ، ص ۳۱۶

  ۱۲. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلّم : ‏مَنْ ‏مَرَّعَلَى ‏الْمَقَابِرِ وَ قَرَأَ « قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ » إِحْدَى عَشْرَهَ مَرَّهً ثُمَّ وَهَبَ أَجْرَهُ لِلْأَمْوَاتِ أُعْطِیَ مِنَ الْأَجْرِ بِعَدَدِ الْأَمْوَاتِ.

جامع الأخبار(للشعیری) / ۱۶۸ / الفصل الرابع و الثلاثون و المائه فی زیاره قبور المؤمنین

پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند : هرکس از قبرستان بگذرد و یازده مرتبه سوره توحید را بخواند و اجر و ثوابش را هدیه اموات نماید خداوند به عددِ اموات به او اجر مرحمت فرماید .

۱۳ . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلّم :‏ إِذَا قَرَأَ الْمُؤْمِنُ « آیَهَ الْکُرْسِیِ‏ » وَجَعَلَ‏ثَوَابَ‏ قِرَاءَتِهِ لِأَهْلِ الْقُبُورِ جَعَلَ اللَّهُ تَعَالَى لَهُ مِنْ کُلِّ حَرْفٍ مَلَکاً یُسَبِّحُ لَهُ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَهِ.

بحار الأنوار (ط – بیروت) / ج‏۷۹ / ۶۴ / باب ۱۴

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید : هرگاه مؤمنی « آیت الکرسی » را بخواند و ثواب قرائتش را برای اهل قبور هدیه نماید خداوند برای او در مقابل هر حرفی فرشته ای قرار دهد که پیوسته تا قیامت برای او تسبیح نماید .

۱۴ . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلّم : إِذَا قَرَأَ الْمُؤْمِنُ « آیَهَ الْکُرْسِیِّ » وَ جَعَلَ ثَوَابَ قِرَاءَتِهِ لِأَهْلِ الْقُبُورِ أَدْخَلَهُ اللَّهُ تَعَالَى قَبْرَ کُلِّ مَیِّتٍ

مستدرک‏الوسائل ، ج ۲ ، ص ۳۴۰ ، ۳۲- باب استحباب القیام على القبر و …

پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود : هرگاه انسان مؤمنی « آیت الکرسی » را بخواند و ثواب آن را برای اهل قبور قرار دهد ، خداوند ثواب قرائت آن را به هریک از اموات می دهد .

۱۵ . عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ إِذَا الْعَبْدُ یَضَعُ یَدَهُ عَلَى رُءُوسِ الْقُبُورِ وَ یَقُولُ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ فَإِنَّهُ افْتَقَرَ إِلَیْکَ وَ یَقْرَأُ فَاتِحَهَ الْکِتَابِ وَ إِحْدَى عَشْرَهَ مَرَّهً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ نَوَّرَ اللَّهُ قَبْرَ ذَلِکَ الْمَیِّتِ وَ وَسَّعَ عَلَیْهِ قَبْرَهُ مَدَّ بَصَرِهِ وَ رَجَعَ هَذَا الدَّاعِی مِنْ رَأْسِ الْقَبْرِمَغْفُوراًلَهُ‏ الذُّنُوبُ

مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل / ج‏۲ / ۴۸۳ / ۷۹ – باب نوادر ما یتعلق بأبواب الدفن .. ، ص : ۴۷۵

از عبد الله بن مسعود (صحابی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم) نقل شده است که : هربنده ای دست بر قبری بگذارد و بگوید : « اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ فَإِنَّهُ افْتَقَرَ إِلَیْکَ ؛ بارالها ، او را مورد مغفرت قرار بده که همانا نیازمند توست » و سوره « حمد » و یازده مرتبه سوره « قل هو الله احد » را بخواند خداوند قبر آن میّت را نورانی گرداند و به مقدار دیدش ، مرقدش را وسعت بخشد و این شخص هم از کنار آن قبر ، آمرزیده مراجعت نماید .

 (۳) دعا و طلب مغفرت برای آنها

۱ . عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ : إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى یُحِبُّ الْعَبْدَ النَّاصِحَ لِأَهْلِ الْقُبُورِ فَمَنْ نَصَحَهُمْ بِالدُّعَاءِ وَ الصَّدَقَهِ أَوْجَبَ الْجَنَّهَ بِغَیْرِ حِسَابٍ.

مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل / ج‏۲ / ۴۸۳

از عبد الله بن مسعود ( صحابی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم ) نقل شده است که : براستی خواوند متعال بنده ای را که نسبت به اهل قبور خیر خواه باشد دوست دارد پس هرکس به وسیله ی دعا کردن برای آنان و انفاق برایشان نسبت به آنان خیرخواهی نماید خداوند زمینه ی عاقبت به خیری او را  فراهم می نماید . 

۲ . حضرت سیّد الشهدا علیه السلام می فرماید : هرکس داخلِ قبرستان شود و این جملات را بگوید خداوند به عددِ خلق ، از آدم تا قیامت برای او حسنه بنویسد و آن کلمات این است : « اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الْأَرْوَاحِ الْفَانِیَهِ وَ الْأَجْسَادِ الْبَالِیَهِ وَ الْعِظَامِ النَّخِرَهِ الَّتِی خَرَجَتْ مِنَ الدُّنْیَا وَ هِیَ بِکَ مُؤْمِنَهٌ أَدْخِلْ عَلَیْهِمْ رَوْحاً مِنْکَ وَ سَلَاماً مِنِّی  ؛ بارالها ، ای پروردگارِ این ارواحِ به عالمِ بعد منتقل شده و پیکرهای پوسیده و استخوان های پراکنده و متلاشی ، همانان که از دنیا رفتند در حالی که به تو ایمان داشتند و معتقد بودند . بارالها ، از ناحیه خودت برآنان وسیله آرامش و آسایشی گسیل دار و سلام مرا به آنان برسان .

مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل / ج‏۲ / ۳۷۳

۳ . زنى بود از اهل عبادت بنام باهیه ، هنگام مرگ عرض کرد: خدایا ، اى ذخیره و امید من اى تکیه گاه من در زندگى و مرگ ، مرا هنگام مرگ وامگذار و کمکم کن و در خانه قبر دچار وحشت مگردان .

پس از فوت او پسرش هر جمعه بر سر قبر مادر مى آمد، مقدارى قرآن مى خواند و براى مادر و اهل قبرستان دعا می کرد. روزى این جوان مادرش را در خواب دید سلام کرد، و عرض کرد: حال شما چطور است ؟ و بر شما چه مى گذرد؟ باهیه گفت : پسرم ، مرگ داراى سختیها و نگرانی هاست ولى من بحمدالله راحت گذشتم در جائى هستم که از سبزه فرش شده و به حریر آراسته گردیده است . جوان گفت : مادر آیا حاجتى دارى ؟ مادر گفت : از تو مى خواهم که از زیارت قبر من و دعا و قرائت قرآن براى ما دست برندارى ، من به آمدن تو مسرور و خوشحال مى شوم ، پسرم وقتى تو مى آیى ، اموات به من مى گویند: باهیه پسرت دارد مى آید و من به این مژده خوشحال مى شوم ، امواتى هم که در اطراف من هستند به آمدن تو مسرور مى شوند. آن جوان گوید: من هر جمعه به زیارت قبر مادرم رفته و مقدارى قرآن مى خواندم و این گونه دعا مى کردم : خداوند وحشت شما را انیس و همدم باشد و بر غربت شما ترحّم کند و از گناهانتان بگذرد و نیکی هاى شما را قبول نماید. گوید: یک شب در خواب مشاهده کردم جمعیّتِ زیادى به طرف من آمدند! پرسیدم ، شما کیستید و چه حاجتى دارید؟ گفتند: ما اهل قبرستان هستیم ، آمده ایم از تو تشکّر کنیم و بخواهیم که قرائت قرآن و دعا کردن را از ما قطع نکنى .

اخلاق در خانواده و تربیت فرزند (۹/ ۱) / عرفان اسلامی (۱۱/ ۱)

ز ) آداب مستحبّی در زیارت قبور خاص

       نسبت به زیارت تمام معصومین علیهم السلام چهل ادبِ زیارت و نسبت به زیارت حضرت سیّد الشهداء علیه السلام چهل و پنج ادبِ زیارت داریم و زیارتِ امام زادگان جلیل القدر آداب خاص دارند که مرحوم آیت الله مامقانی در دوکتاب ارزشمند خود به نام « مرآه الکمال » و « سراج الشیعه » که در موضوعِ آداب نوشته اند به طور مفصّل این بحث را تبیین نموده اند .

ح ) بخشی از آثار زیارت قبر پدر و مادر

۱ . عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُومُ الرَّجُلُ عَلَى قَبْرِ أَبِیهِ وَ قَرِیبِهِ وَ غَیْرِ قَرِیبِهِ هَلْ یَنْفَعُهُ ذَلِکَ قَالَ نَعَمْ إِنَّ ذَلِکَ یَدْخُلُ عَلَیْهِ کَمَا یَدْخُلُ عَلَى أَحَدِکُمُ الْهَدِیَّهُ یَفْرَحُ بِهَا .

مستدرک‏الوسائل ، ج ۲ ، ص ۳۶۳  ،  ۴۵- باب استحباب زیاره القبور

یکی از اصحاب امام صادق علیه السلام به نام داود رقّی می گوید : به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم : آیا آمدن بر سرِ قبر پدر و نزدیکان و غیر نزدیکان برای میّت نفعی دارد ؟ فرمودند : بلی همان گونه که زندگان از بردنِ هدیه برایشان خوشحال می گردند .

۲ . عن النبی صلى الله علیه وآله و سلّم : « من زار قبر ابویه او احدهما یوم الجمعه کتب الله له حجه مبروره » .

التحفه السنیه – (۳ / ۱۶۳)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود : « هرکس قبر پدر و مادرش و یا یکى از آن دو را در روز جمعه زیارت کند خداوند برایش یک حجِّ کامله ی قبول شده می نویسد » .

۳ . قَالَ رَسُولُ الله صلی الله علیه و آله و سلم : «‌ مَنْ زَارَ قَبْرَ اََّبَوَیْهِ أَوْ أَحَدِهِمَا إِحْتِساباً کانَ کَعِدْلِ حِجّهٍ مَبْرُورَهٍ وَمَنْ کانَ زوّاراً لَهُمَا زارَتِ الْمَلائِکهُ قَبْرَهُ » .

جامع الأحادیث ، ج ۲۰ ، ص ۳۴۶

پیامبراکرم ‏صلى الله علیه وآله وسلم فرمودند : « هرکس قبر پدر و مادرش و یا یکى از آن دو را به خاطر خداوند زیارت کند مساوى با یک حجِّ کامله ی قبول شده است و هرکس زائرِ پدر و مادرش باشد ملائکه در قبر به زیارتش ‏مى‏آیند » .

۴ . قَالَ رَسُولُ الله صلی الله علیه و آله و سلم : « مَنْ زَارَ قَبْرَ وَالِدَیْهِ أَوْ أَحَدِهِمَا فِى کلِّ جُمْعَهٍ مَرَّهً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَکُتِبَ بارّاً » .

کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال – (۱۶ / ۴۶۸) / الفردوس بمأثور الخطاب – (۳ / ۴۹۵)

پیامبراکرم ‏صلى الله علیه وآله وسلم فرمودند : « هرکس قبر پدر و مادر و یا یکى از آن دو را در هر هفته [ حدّاقل ] یک بار زیارت کند خداوند کمبودهایش را جبران و اسباب عاقبت به خیرى او را فراهم نموده و جزءِ افراد احسان ‏کننده [ به پدر و مادر ] نوشته مى‏شود » .

۵ . قَالَ رَسُولُ الله صلی الله علیه و آله و سلم : مَنْ زَارَ قَبْرَ وَالِدَیْهِ أَوْ أَحَدِهِمَا فَقَرَءَ عِنْدَهُما « یس » غَفَرَاللهُ لَهُ بِعَدَدِ کُلِّ حَرْفِ مِنْها .

بحارالأنوار     ۸۹     ۲۹۳    باب ۵۷- فضائل سوره یس

پیامبراکرم ‏صلى الله علیه وآله وسلم فرمودند : هر کس قبر پدر و مادر و یا یکى از آن دو را زیارت کند و درنزد قبرشان سوره‏ى مبارکه‏ى « یس » را قرائت کند خداوند به عدد هر حرفى از آن سوره‏ وسیله‏ى مغفرت او را فراهم مى کند .

۶. قَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ علیه السلام : « زُورُوا مَوْتَاکُمْ فَإِنَّهُمْ یَفْرَحُونَ بِزِیَارَتِکُمْ وَ لْیَطْلُبْ أَحَدُکُمْ حَاجَتَهُ عِنْدَ قَبْرِ أَبِیهِ وَ عِنْدَ قَبْرِ أُمِّهِ بِمَا یَدْعُو لَهُمَا » .

الکافی     ۳     ۲۲۹    باب زیاره القبور …..  ص : ۲۲۸

حضرت امیرمؤمنان‏ علیه السلام مى فرماید : به زیارت در گذشتگان بروید، زیرا آن‏ها با زیارت شما شاد مى گردند و باید هر کدامتان حاجتش را در نزد قبر پدر و قبر مادر به همراه دعایى که براى آن‏ها مى‏کند از خداوند بخواهد .

۷ . مرحوم حاج آقای دولابی فرموده اند : من یکی از بازاری ها را می شناختم که فرد خیلی خاصّی نبود امّا هر وقت بازار کساد بود برای او می بارید . ایشان می فرمودند : من تنها یک مطلب را در او متوجّه شدم که عجیب بود . فرمودند : ما چند نفری بودیم که به مناسبتی در جایی جمع شدیم وقتی در آنجا با ایشان هم کلام شدم ، فهمیدم ادبِ خاصّی نسبت به پدر و مادر دارد و به همین خاطر بود که مورد عنایتِ خداوند متعال قرار گرفته بود . از ایشان پرسیدم : آیا به پدرت سر می زنی ؟ گفت : من مقیّد هستم که حداقلّ ماهی یک بار بر سرِ قبرِ پدرم بروم . مرحوم دولابی فرموده اند : خواستم مطلبی را بیان کنم ، پشیمان شدم چون دیدم او نمی تواند و امکان دارد پولِ زیاد او را طاغی کند . می خواستم به او بگویم : تو ماهی یکبار می روی و ادب به خرج می دهی وضعت این چنین است ، اگر هر هفته می رفتی و سر می زدی دنیا چنان به روی تو باز می شد که نمی توانستی آن را جمع کنی ‍‍!

۸ . یکی از علما در خاطراتشان نقل کرده اند : من این مطلب را سال ها پیش به دو سه نفر که بدبختی و نکبت گریبان گیرشان شده بود و بیچاره شده بودند گفتم آن ها هم انجام دادند و الله زندگی شان از این رو به آن رو شد حالا شماهم انجام دهید ببینید چه می شود و آن این است که پنج شنبه یا جمعه به خصوص جمعه قبل از طلوع آفتاب بر سرِ قبر پدر و مادرتان بروید و اگر پدر یا مادر کسی در مکان دیگر است به قبرستان همان محل برود و سعی کند قبر ولیّ خدایی باشد به نیّت قبر پدر یا مادر خطی بکشد و برای آن ولیّ خدا و پدر و مادرش فاتحه بخواند گرفتاریش حل می گردد این راهم بگویم که باید به صورتِ متوالی باشد .

بعضی از بزرگان فرموده اند : این عمل چه خاصیّتی دارد ؟ مگر نمی شود انسان همین جا فاتحه بخواند ؟ چرا انسان در قبرستان برود ، خطی به حالتِ قبر بکشد ؟ به نظر می رسد که پدر و مادر  از آن به بعد دیگر می فهمدند که فرزندشان سرِ این قبری که درست کرده است می آید و آنجا فاتحه می خواند پس آنها هم علاقه پیدا می کند که به آنجا بیایند ، او را ببینند و برای او دعا کنند .

دیدگاه‌ خود را بنویسید

اشتراک گذاری این صفحه در :
ما را در رسانه های اجتماعی دنبال کنید