اوّل : آنان را در آرامستان نزدیک به خاک سپردن
مستحب است پدر و مادر را در آرامستانی نزدیک به خاک بسپارند مگر آنکه آرامستان دور ، مزیّتی داشته باشد به طور مثال انسان های صالحی آنجا دفن شده باشند و یا آنکه زیارت کننده بیشتری داشته باشد .
العروه الوثقی ، ۱ ، فصل فی المستحبات قبل الدفن و حینه و بعده ، « الثالث »
دوم :خویشان و بستگان را نزدیک به هم به خاک سپردن
مستحب است خویشان و بستگان را نزدیک به هم به خاک بسپارند .
العروه الوثقی ، ۱ ، فصل فی المستحبات قبل الدفن و حینه و بعده ، « الثامن و الثلاثون»
سوم :هنگام دفن ،خویشان و بستگان روی قبر آنان خاک نریختن
مستحب است هنگام دفن ، غیر بستگان روی قبرِ میّت خاک بریزند و خاک ریختنِ بستگان مکروه است ؛ زیرا سببِ قساوتِ قلب می گردد [ و واضح است که هرچه پیوند خویشی بیشتر و نسبت نزدیکتر باشد ، کراهتش شدید تر است ] .
العروه الوثقی ، ۱ ، فصل فی المستحبات قبل الدفن و حینه و بعده ، « السابع عشر » و فی مکروهات الدفن ، « الرابع »
عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَه قَالَ مَاتَ لِبَعْضِ أَصْحَابِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام وَلَدٌ فَحَضَرَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فَلَمَّا أُلْحِدَ تَقَدَّمَ أَبُوهُ فَطَرَحَ عَلَیْهِ التُّرَابَ فَأَخَذَ أَبُوعَبْدِ اللَّهِ علیه السلام بِکَفَّیْهِ وَ قَالَ لَا تَطْرَحْ عَلَیْهِ التُّرَابَ وَ مَنْ کَانَ مِنْهُ ذَا رَحِمٍ فَلَا یَطْرَحْ عَلَیْهِ التُّرَابَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلّم نَهَى أَنْ یَطْرَحَ الْوَالِدُ أَوْ ذُو رَحِمٍ عَلَى مَیِّتِهِ التُّرَابَ فَقُلْنَا یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَ تَنْهَانَا عَنْ هَذَا وَحْدَهُ فَقَالَ أَنْهَاکُمْ أَنْ تَطْرَحُوا التُّرَابَ عَلَى ذَوِی أَرْحَامِکُمْ فَإِنَّ ذَلِکَ یُورِثُ الْقَسْوَهَ فِی الْقَلْبِ وَ مَنْ قَسَا قَلْبُهُ بَعُدَ مِنْ رَبِّهِ .
وسائلالشیعه ، ج ۳ ، ص : ۱۹۲
عبید بن زراره نقل کرده است : یکی از اصحاب حضرت صادق علیه السلام فرزندش از دنیا رفت حضرت در مراسمِ تجهیز او شرکت کردند وقتی لحد چیده شد پدرِِ آن میّت پیش آمد که خاک بر قبر فرزندش بریزد ، امام ششم علیه السلام دستش را گرفتند و از ریختن خاک بازداشته و چنین فرمودند : بر او خاک مریز و هرکس قرابت و خویشی دارد بر او خاک نریزد . عرض کردیم : ای پسرِ پیامبرخدا ، ما را از انجام آن منع می کنید ـ و حکمتش را بیان نمی فرمایید ؟ ـ حضرت فرمودند : شما را از خاک ریختن بر قبورِ خویشان نهی می کنم و باز می دارم ؛ زیرا موجبات قساوتِ قلب و سختی دل را فراهم می آورد و هرکس دلش قساوت گرفت و قلبش سخت شد از پرورگار دور شده و از رحمتِ خاص او محروم می گردد .
چهارم :صدقه دادن در اوّلین شبِ دفن آنان
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلّم: لَا یَأْتِی عَلَى الْمَیِّتِ سَاعَهٌ أَشَدُّ مِنْ أَوَّلِ لَیْلَهٍ فَارْحَمُوامَوْتَاکُمْ بِالصَّدَقَهِ .
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل / ج۲ / ۱۱۳
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود : بر میّت زمانی شدیدتر و ساعتی سخت تر از نخستین شبی که او را به خاک می سپرند ، نمی گذرد ، رحم کنید به اموات خود با صدقه ای که برای آنان می دهید .
پنجم :انجام نمازلیله الدفن
درباره نمازِ لیله الدفن ( نمازِ وحشت ) مطالبی است که در زیر بیان می گردد :
۱ . آثار و برکاتِ انجام این نماز
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله وسلّم : لَا یَأْتِی عَلَى الْمَیِّتِ سَاعَهٌ أَشَدُّ مِنْ أَوَّلِ لَیْلَهٍ فَارْحَمُوامَوْتَاکُمْ بِالصَّدَقَهِ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَلْیُصَلِّ أَحَدُکُمْ رَکْعَتَیْنِ … وَ یُسَلِّمُ وَ یَقُولُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْعَثْ ثَوَابَهَا إِلَى قَبْرِ ذَلِکَ الْمَیِّتِ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ فَیَبْعَثُ اللَّهُ مِنْ سَاعَتِهِ أَلْفَ مَلَکٍ إِلَى قَبْرِهِ مَعَ کُلِّ مَلَکٍ ثَوْبٌ وَ حُلَّهٌ وَ یُوَسَّعُ قَبْرُهُ مِنَ الضِّیقِ إِلَى یَوْمِ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ وَ یُعْطَى الْمُصَلِّی بِعَدَدِ مَا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ حَسَنَاتٍ وَ تُرْفَعُ لَهُ أَرْبَعُونَ دَرَجَهً.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل / ج۲ / ۱۱۳
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید : بر میّت زمانی شدید تر و ساعتی سخت تر از نخستین شبی که او را به خاک می سپرند ، نمی گذرد ، رحم کنید به اموات خود با صدقه ای که برای آنان می دهید ، پس اگر نیافتید چیزی که تصدّق نمایید ، هرکدام از شما دو رکعت نماز بگزارد … و پس از سلامِ نماز بگوید : اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْعَثْ ثَوَابَهَا إِلَى قَبْرِ ذَلِکَ الْمَیِّتِ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ ؛ یعنی بارالها برپیامبر و اهل بیتش صلوات و تحیّات بفرست و ثواب این دو رکعت نماز را به قبر آن میّت ـ که نامش ونام پدرش را می برد ـ برسان . خداوند در همان وقت هزار فرشته به قبرِ آن میّت بفرستد که باهرکدام حُلّه و جامه ای باشد ، و ـ همچنین ـ تنگی گور و ضیق لحدِ او را به وسعت و فراخی تا قیامت مبدّل سازد و به آورنده این صلاه و خواننده این نماز به عددِ آنچه خورشید برآن می تابد حسنه کرامت فرماید و چهل درجه مقام او را والا سازد .
۲ . دستور نمازِ لیله الدفن
برای نماز وحشت دو دستور بیان شده است که شایسته است به هردو دستور عمل شود :
یک ) : دو رکعت است ، در رکعتِ اوّل بعد از حمد یک مرتبه « آیت الکرسی » و در رکعتِ دوم بعد از حمد ، ده مرتبه سوره « انّا انزلناه » بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند : « اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْعَثْ ثَوَابَهَا إِلَى قَبْرِ فُلَانٍ » و به جای کلمه « فلان » اسم میّت را بگویند .
دو ) : در رکعتِ اوّل حمد و دو مرتبه « قل هو الله » و در رکعتِ دوم حمد و ده مرتبه سوره « تکاثر » خوانده شود .
العروه الوثقی ، ج ۱ ، فصل فی المستحبات قبل الدفن وحینه و بعده « الاربعون »
۳ . زمان خواندنِ نماز وحشت
مسأله : نماز وحشت را درهر موقع از شبِ اوّلِ قبر می شود خواند ؛ ولی بهتر است در شبِ اوّل بعد از نمازِ عشا خوانده شود.
توضیح المسائل مراجع ، مسأله ۶۳۹
مسأله : اگر بخواهند میّت را به شهر دوری ببرند ، یا به جهتِ دیگر دفن او به تأخیر بیفتد ، باید نماز وحشت را تا شبِ اوّل قبر او تأخیر بیندازند .
توضیح المسائل مراجع ، مسأله ۶۴۰
۴ . تعداد نماز وحشت
برای هر میّت یک نمازِ وحشت کافی است ؛ ولی خواندنِ چهل نماز شایسته تر است و لکن قصد ورود و خصوصیّت نشود . همچنان که اگر یک نفر بیش از یک نماز به قصد اهداء ثواب بخواند جایز است .
العروه الوثقی ، ج ۱ ، فصل فی المستحبات قبل الدفن وحینه و بعده « الاربعون »
