انظروا ذوی ارحامکم، فصلوهم یهون الله علیکم الحساب»؛ خویشاوندانتان را دریابید و پیوند خویش با آنان را استوار گردانید تا خداوند روز قیامت حسابرسی را بر شما سبک و آسان گیرد. (۱)
و در راستای همان استوار ساختن پیوند برادری و نیز دوری از قهر و تفرقه، نخست پیوند با خویشاوندان مورد تاکید قرار گرفته است. خداوند درباره “صله رحم” یعنی پیوستن به خویشاوندان، چنین میفرماید: “انما یتذکر اولوالالباب الذین یوفون بعهدالله ولا ینقضون المیثاق. و الذین یصلون ما امر الله به ان یوصل و یخشون ربهم و یخافون سوء الحساب”(رعد/ ۲۱- ۱۹)؛ خداوند فقط به خردمندان تذکر میدهد و هشیارشان میسازد، همان کسانی که به عهد الهی وفادار میمانند و پیمان خویش با خدا را نمیشکنند. آنان که به آنچه خداوند فرمان داده است که بپیوندند، میپیوندند و از پروردگارشان میترسند از بدی حساب در روز قیامت هراس دارند. و پس از بیان ویژگیهای دیگری از این گروه خردمندان، ادامه میدهد: “و الذین ینقضون عهدالله من بعد میثاقه و یقطعوا ما امر الله به ان یوصل و یفسدون فی الارض اولئک لهم اللعنه و لهم سوء الدار (رعد/ ۲۵)؛ و کسانی که پس از پیمان بستن با خداوند، پیمان میشکنند و پیوند خویش با خویشاوند میگسلند و در زمین فساد و تباهی میکنند، لعنت و نفرین خدا بر آنان باد و جایگاهی دردناک بهره و نصیبشان!
حضرت امیرالمؤمنین در یکی از سخنان خود، به یکی از ثمرات صله رحم اشاره فرموده است، به همان مطلبی که از رسول خدا شنیده است. امام صادق از پدران خویش، از حضرت علی علیه السلام نقل میکند که آن جناب از قول پیامبر فرمود: صله رحم حسابرسی روز قیامت را آسان میکند و از مرگ دلخراش پیشگیری مینماید. «عن ابی عبدالله، عن آبائه، عن علی – علیهم السلام – قال: قال رسول الله صلی الله علیه و آله: صله الرحم تهون الحساب و تقی میته السوء.»(۲)
مضمون فوق اینگونه هم نقل شده است: عن ابی جعفر علیه السلام قال: قال رسول الله صلی الله علیه و آله بر ّالوالدین و صله الرحم یهونان الحساب. ثم تلا هذه الایه: “والذین یصلون ما امر الله به ان یوصل و یخشون ربهم و یخافون و الحساب.”(۳) سفارش به صله رحم آنقدر فراوان است و روایات نقل شده در این زمینه چنان زیاد، که در این مختصر جز به برخی از آن بیانات راهگشا نمیتوان اشاره کرد: پیامبر درباره تأثیر صله رحم بر فراوانی و تأخیر اجل فرمود: هر کس که شادمان و مسرور میشود از این که روزیاش فراوان شود و اجلش دیر فرارسد پس باید که صله رحم کند. «من سره ان یبسط له فی رزقه، و ینسا له فی اجله فلیصل رحمه.»(۴)
امام باقر علیه السلام نیز درباره تاثیرات صله رحم فرمود: صله ارحام اعمال دینی آدمی را پاکیره میسازد و دارایی را فزونی میبخشد و بلا را برطرف میسازد و حساب روز قیامت را آسان میکند و مرگ را به تأخیر میاندازد. (قال ابوجعفر علیه السلام، صله الارحام تزکی الاعمال و تنمی الاعمال، و تدفع البلوی، و تیسر الحساب و تنسی ء فی الرزق.) (۵)
صله رحم دارای مراتبی است. پیامبر صلی الله علیه و آله در این باره فرمود: صله رحم کن، هر چند به شربتی از آب، برترین چیزی که میتوان به وسیله آن صله رحم کرد بازداشتن دیگران از آزار اوست. در دنیا صله رحم کنید، هر چند به یک سلام. (قال رسول الله صلی الله علیه و آله: صل رحمک و لو بشربه من ماء و افضل ما یوصل به الرحم کف الاذی عنها. و قال صلی الله علیه و آله: صلوا ارحامکم فی الدنیا و لو بسلام.)(۶)
آثار صله رحم چنان است که همه را در برمیگیرد. چنانچه حضرت علی علیه السلام از پیامبر اکرم نقل میکند که فرمود: صله رحم سرزمینها را آباد میکند و عمرها را طولانی میسازد، هر چند که اهل آن سرزمین خوبان نباشند. (عن علی علیه السلام قال: قال رسول الله صلی الله علیه و آله: صله الرحم تعمر الدیار و تزید فی الاعمار، و ان کان اهلها غیر اخیار.) (۷)
همچنین از پیامبر نقل است که فرمود: ان القوم لیکونون فجره ولا یکونون برره. فیصلون ارحامهم فتنمی اموالهم و تطول اعمارهم”؛ شرط صله رحم عمل متقابل نیست. یعنی ما وظیفه داریم صله رحم کنیم، هر چند متقابلاً این امر صورت نگیرد.
دستور صریح در این مورد این است که امیرالمؤمنین فرمود: به خویشاوندان بپیوندید، هر چند آنها از شما بگسلند. (صلوا ارحامکم و ان قطعوکم. و قال ابوذر: اوصانی رسول الله صلی الله علیه و آله ان اصل رحمی و ان ادبرت.)(۸)
به همان شدت و اهمیت که درباره صله رحم سخن گفتهاند، درباره قطع رحم نهی اکید فرموده، و آثار سوئی برای آن برشمردهاند. از جمله آن که:
– قاطع رحم به بهشت نمیرود.
– قطع رحم موجب سرعت مرگ و کوتاهی عمر میشود.
– قطع رحم داراییها را به باد میدهد.
– سرزمینها را ویران میسازد.
– نسل آدمی را منقطع میکند.
پینوشتها:
۱- نهج البلاغه، وصیت حضرت به امام حسن علیه السلام.
۲- بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۹۴.
۳- تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۲۲۳.
۴- بحار الانوار، ج ۷۱، ص ۹.
۵- اصول کافی، ج ۲، ص ۱۵۰.
۶- بحارالانوار، ج ۷۱، صص ۱۰۳ و ۱۰۴.
۷- بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۹۴.
۸- بحارالانوار، ج ۷۲، صص ۹۱ و ۹۲.
۹- بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۹۱.
۱۰- بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۹۴ و ۱۳۸.
۱۱- بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۱۳۸.
۱۲- بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۱۳۴.
۱۳- بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۱۳۴.
منبع:
کتاب آخرین دیدار، نادر فضلی.
