الف) آثار مادی ۱) نزول برکات از آسمان و زمین
«و لو أنّ اهل القری آمنوا واتّقوا لفتحنا علیهم برکاتٍمن السّماء والارض»[۱۴] «و چنانچه مردم شهرها و آبادیها ایمان آورده و پرهیزکار می شدند همانا ما درهای برکات آسمان و زمین را بر روی آنها می گشودیم.» مسلم است که ایمان و تقوی از بزرگترین فضائل است که لازمه آراسته شدن به آنها، دارا شدن بسیاری فضائل اخلاقی است.
۲) دارا شدن حیوه طیّبه و زندگی سرشار از طهارت، پاکی و صفا:
«هر کس کار شایسته ای انجام دهد خواه مرد باشد یا زن، در حالی که مؤمن است او را به حیاتی پاک زنده می داریم.»[۱۵]
۳) صحت جسم و جان
آراسته شدن به برخی از فضائل تأثیر مستقیم در سلامت جسم و روان انسان دارد. «الا بذکرِ الله تطمئن القلوب»[۱۶] «آرامش روحی در پرتو یاد خداوند محقق می شود.» «صوموا تصحّوا»[۱۷] پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: «روزه بگیرید تا سالم شوید.» و امام سجاد ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «حج و عمره بجا آورید تا بدنهای شما سالم گردد.»[۱۸]
۴) روزی فراوان
حضرت علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «فی سعهِ الاخلاق کنوزُ الارزاق»[۱۹] «گنجینه های روزی در اخلاق نیک و گشاده رویی است.» و در بیان دیگری نیز اداء زکات را موجب ازدیاد روزی دانستند «خداوند زکات را واجب کرد تا سبب ازدیاد روزی شود.»[۲۰]
۵) بی نیازی از مردم
انسانی که به فضائل اخلاقی آراسته شده، برای رفع نیاز خویش هیچگاه دست به سوی بندگانی که خود نیازمند بی نیاز مطلق هستند دراز نمی کند و تنها بر در خانه معبود خویش اظهار نیاز می کند. خداوند نیز به اینگونه عبادت کنندگان قول داده که قلب آنها را سرشار از بی نیازی نماید. امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند در تورات چنین نوشته است: «یابن آدمَ تفرّغ لعبادتی أملأ قلبَکَ غنا…»[۲۱] «ای فرزند آدم برای عبادت من خود را فارغ کن تا قلبت را از بی نیازی پرکنم.»
۶) عامل عزت انسان در دنیا
حضرت علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «چه بسا انسان عزیزی که اخلاق بد او، او را در نظر دیگران ذلیل کند و چه بسا انسان فرومایه ای که با اخلاق نیک در جامعه عزیز شود.»[۲۲]
۷) بهبود موقعیت اجتماعی و محبوب دیگران شدن
امیر مؤمنان ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «چه بسا فرد بی مقداری که اخلاق نیکش او را به مقام بالایی در نزد دیگران می رساند.»[۲۳] و در بیان دیگری فرمودند: «کسی که حسن خلق داشته باشد، دوستداران او زیاد می شوند.»[۲۴]
۸) موجب آبادی سرزمینها و طول عمر
امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «بدرستی که نیکوکاری و خوش خلقی،سرزمینها را آباد می کند و بر عمرها می افزاید.»[۲۵]
● آثار معنوی ۱) هدایت به رستگاری و صراط مستقیم:
حضرت علی ـ علیه السّلام ـ در بیان آثار فضائل اخلاقی فرمودند: «لو کنّا لا نرجوا جنّهً و لا نخشی ناراً و لا ثواباً و لا عقاباً لکان ینبغی لنا أن نُطالبَ بمکارمِ الاخلاق فانّها ممّا تدلّ علی سبیل النّجاح»[۲۶] «اگر به بهشت و ثواب آخرت امیدار نباشیم و از آتش و عذاب جهنم نهراسیم باز هم شایسته است که فضلیت های اخلاقی را طلب کنیم؛ زیرا فضائل اخلاقی از چیزهایی است که ما را به راه رستگاری هدایت می کند.»
۲) محبوبیت نزد پروردگار:
امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «بر شما لازم است که مکارم و فضائل اخلاقی را ملتزم شوید، زیرا خداوند آنها را دوست می دارد.»[۲۷] و همین طور کسی که به این فضائل آراسته شود محبوب پروردگار خواهد بود.
۳) موجب ارتباط بنده با خدا و قرب پروردگار:
پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: «خداوند سبحان فضائل اخلاقی را وسیله ارتباط میان خود و بندگانش قرار داده، همین بس که هر یک از شما دست به اخلاقی بزند که او را به خدا مربوط و متصل سازد.»[۲۸]
پی نوشتها :
[۱] . سوره جمعه، آیه ۲.
[۲] . میزان الحکمه، ج ۳، ص۱۴۹، ح ۵۰۵۸، محمدی ری شهری، دفتر تبلیغات اسلامی ، چاپ دوم، ۶۷.
[۳] . اخلاق، ۳، (گزیده آثار اخلاقی امام خمینی (ره) )، ص ۵۸، تهیه مرکز تدوین و نشر متون درسی حوزه، نشر دانش حوزه، چاپ اول، ۸۲.
[۴] . هود/۷۵.
[۵] . قلم/۴.
[۶] . آل عمران/۱۵۹.
[۷] . بقره/۱۴۸.
[۸] . آل عمران/۱۳۳.
[۹] . ذاریات/۵۶.
[۱۰] . بقره/۳۰.
[۱۱] . اعراف/۱۷۹.
[۱۲] . اخلاق در قرآن، ج ۱، ص ۲۳، مکارم شیرازی، اول، ۷۷، مدرسه الامام علی بن ابی طالب، به نقل از کتاب تنبیه الخواطر، ص ۳۶۲.
[۱۳] . قلم/۴.
[۱۴] . اعراف/۹۶.
[۱۵] . نحل/۹۷.
[۱۶] . رعد/۲۸.
[۱۷] . بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۵۵، علامه مجلسی، مکتبه الاسلامیه، دوم، ۱۳۶۴، هـ ش، تهران.
[۱۸] . میزان الحکمه، ج ۲،ص ۲۶۶، ح ۳۲۷۲.
[۱۹] . تصنیف غررالحکم، ص ۲۵۵، ح ۵۳۸۳، عبدالواحد آمدی، دفتر تبلیغات، چاپ اول،بی تا.
[۲۰] . نهج البلاغه، کلمهقصار، ۲۴۴، ص ۱۱۹۷، فیض الاسلام، ۱۳۶۶ ناشر فیض الاسلام.
[۲۱] . اصول کافی، ج ۲، ص ۸۳، مرحوم کلینی، ناشر مکتبه الصدوق، تهران، چاپ دوم، ۱۳۸۱ هـ ق.
[۲۲] . بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۹۶، باب حسن خلق، ح ۷۹.
[۲۳] . تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص ۲۵۵، ح ۵۳۸۸، عبدالواحد آمدی، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
[۲۴] . همان، ص ۲۵۵، ح ۵۳۷۵.
[۲۵] . بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۹۵.
[۲۶] . میزان الحکمه، ج ۳، ص ۱۴۶، ح ۵۰۴۴.
[۲۷] . بحارالانوار، ج ۶۹، ص ۳۷۰.
[۲۸] . اخلاق در قرآن، ج ۱، ص ۲۳، مکارم شیرازی.
