«هر آینه من درهمی را از یکی از شما می ستانم، در صورتی که خود از ثروتمندترین مردم مدینه ام. از این کار جز این نمی خواهم که شما پاک و پاکیزه شوید. »
۳- وسعت روزی
وسعت روزی و فراوانی ثروت فقط به وسیله تلاش و دانش و هنر به دست نمی آید بلکه علل و اسباب دیگری نیز وجود دارند که باعث توسعه روزی و تکثیر ثروت می گردند. در روایت ذیل امام رضا (ع) یکی از علل فراوانی روزی را پرداخت خمس معرفی فرموده اند:
«… ان اخراجه مفتاح رزقکم و تمحیص ذنوبکم و ما تهمدون لانفسکم لیوم فاقتکم …» (۹)
«پرداخت خمس کلید روزی شما و مایه از بین رفتن گناهان شما می باشد و چیزی است که برای روز نیازتان (= قیامت) ذخیره می کنید. »
۴- تطهیر گناهان
امام رضا علیه السلام در مقام تبیین مطلب در فراز دوم حدیث قبلی فرموده اند:
«… ان اخراجه تمحیص ذنوبکم» (۱۰)
«اخراج خمس [=پرداخت آن] باعث تطهیر گناهان شما می باشد» .
۵- ذخیره آخرت
همه چیز به آخرت ختم می شود. اگر آن جا را آباد کنیم عاقبت مان به خیر خواهد بود و چنان چه آخرت مان را ویران کنیم حاصل همه ی هستیمان را ویران ساخته ایم ما برای ترسیم اهمیت مسأله آخرت و ضرورت آمادگی برای آن ابتداء مشروحه ذیل را مطرح می کنیم و آن گاه نقش پرداخت خمس را بیان می داریم:
جناده بن ابی امیه می گوید در آن لحظه هایی که امام مجتبی (ع) مسموم شده و در بستر بیماری آرمیده بود خدمت آن حضرت رسیدم، در حالی که طشتی در پیش روی او قرار داشت که پر از خون آن امام معصوم بود. سلام کردم و گفتم: ای پسر پیامبر! چرا خود را معالجه نمی کنید؟
امام مجتبی (ع) در پاسخ من فرمود: ای بنده ی خدا! مرگ را به چه چیزی می توان علاج کرد؟
این جا بود که زیر لب زمزمه کردم؛ «انا لله و انا الیه راجعون»
امام متوجه من شد و فرمود:
ای جناده! رسول خدا (ص) به ما خبر داد که امامان معصوم دوازده نفرند که یازده نفر آنان از فرزندان امام علی (ع) و حضرت فاطمه (ع) می باشند که همه یا با شمشیر و یا با زهر به شهادت می رسند.
پس طشت پر از خون را از پیش روی امام مجتبی (ع) برداشتند در حالی که آن حضرت می گریست، در چنین حالت بسیار حساسی خطاب به امام مجتبی (ع) گفتم ای پسر رسول خدا مرا نصیحتی فرما. حضرت فرمود:
«استعد لسفرک و حصل زادک قبل حلول أجلک (۱۱) . »
«خود را برای سفر آخرت آماده کن و توشه ی سفر آخرت را پیش از آن که مرگت فرا رسد، فراهم کن» (۱۲)
حال که از اهمیت مسأله آخرت از زبان امام مجتبی (ع) آن هم در آخرین لحظات زندگی آن حضرت آگاه شدیم ببینیم نقش پرداخت خمس در آخرت چیست.
امام رضا (ع) در جمله کوتاهی نقش آخرتی پرداخت خمس را بیان فرموده اند هر چند جمله ی مذکور را در فرازهای وسعت روزی و تطهیر گناهان خواندیم ولی به دلیل ویژگی مهم آن بار دیگر از قول امام رضا (ع) می خوانیم:
«… ان اخراجه مفتاح رزقکم و تمحیص ذنوبکم و ما تمهدون لأنفسکم لیوم فاقتکم …» (۱۳) «پرداخت خمس کلید روزی شما و مایه از بین رفتن گناهان شما و چیزی است که برای روز نیاز خودتان (= قیامت) ذخیره می کنید»
درجمله کوتاه فوق حضرت ثامن الحجج علیهم صلوات الله پرداخت خمس را ذخیره آخرت معرفی و با انتخاب واژه «فاقتکم» گوشزد نموده اند که نیاز انسان ها به آخرت بیشتر از نیازهای مادی و دنیایی آنان است چرا که در آخرت برخلاف دنیا انسان ها از همه امکانات به جز اعمال صالحه ی خودشان بی بهره خواهند بود.
۶- سهیم شدن در ترویج دین
می دانیم انجام هر کاری به پشتوان مالی نیازمند است و بدون آن کارها به سامان نمی رسد، و آگاهیم که دین مقدس اسلام آیین جهان شمول است و بر تمام گستره ی جهان هستی حکومت دارد، بنابراین جهت ترویج و پیشرفت آیین این چنینی نیازمند پشتوانه مالی قوی و محکمی خواهد بود که بتواند اهداف آن آیین را به انجام رساند.
در آیات متعدد قرآن کریم انجام رسالت ابلاغ و ترویج دین مقدس اسلام بر دوش پیامبر عظیم الشأن محمد بن عبدالله (ص) گذارده شده و بر او تکلیف شده جانشینان پس از خود را نیز معرفی نماید، رسول الله هم به حکم وحی الهی ائمه طاهرین علیهم صلوات الله را یکایک معرفی فرموده است در ضمن برای آن که رسول الله (ص) و ائمه طاهرین به خوبی بتوانند رسالت الهی خودشان را عملی سازند خدای سبحان «خمس» را پشتوانه مالی آنان قرار داده است پس اگر مسلمانی با پرداخت «خمس» زمینه تبلیغ دین را فراهم نماید در ترویج آن نیز سهیم خواهد بود.
در تاریخ می خوانیم: مردی از تجارایران که از دوستان حضرت رضا (ع) محسوب می شده نامه ای به آن حضرت نوشت و از آن حضرت تقاضا کرد خمس مالش را به خودش ببخشد حضرت در جواب مرقوم فرمودند:
«بسم الله الرحمن الرحیم، ان الله واسع کریم، ضمن علی العمل الثواب، و علی الخلاف العقاب، لا یحل مال الا من وجه احله الله، ان الخمس عوننا علی دیننا، و علی عیالاتنا، و علی موالینا، و ما نبذل، و نشتری من اعراضنا ممن نخاف سطوته، فلا تزووه عنا، و لا تحرموا أنفسکم دعائنا بما قدرتم علیه، فان اخراجه، مفتاح أرزاقکم، و تمحیص ذنوبکم، و ما تمهدون لأنفسکم لیوم فاقتکم، و المسلم من یفی الله بما عهد الیه، و لیس المسلم من أجاب باللسان، و خالف بالقلب، و السلام (۱۴) . »
«به نام خدای رحمان و رحیم، همانا خداوند وسعت دهنده بزرگوار است، جزای اعمال خوب را ثواب، و جزای کارهای بد را عقاب می دهد، مال حلال نمی باشد مگر به گونه ای که خداوند حلال کرده، خمس کمک به دین و عیال و خدمتگزاران ما و آن چه می بخشیم و برای حفظ آبرویمان در مقابل کسانی که هتک آبرو می نمایند هزینه می نماییم. پس آن را از ما منع نکنید، و خودتان را از دعای ما محروم ننمایید، به واسطه چیزی که بر آن قدرت پیدا کرده اید (خمس) ، جدا نمودن آن از اموالتان کلید روزی شما و کم شدن گناه و آن چه برای روز تنگدستی آماده کرده اید می باشد، مسلمان به عهدی که با خدا بسته وفا می کند، مسلمان کسی نیست که به زبان جواب دهد ولی با قلب مخالفت کند. »
اگر در جمله «ان الخمس عوننا علی دیننا» دقت کنیم به همان حقیقت خواهیم رسید که در سطور گذشته مطرح نموده و نوشتیم که خمس پشتوانه مالی معصومین علیهم صلوات الله است که با آن ترویج دین نمایند و اگر ما هم در ترویج آن سهیم باشیم از اجر معنوی آن نیز بهره مند خواهیم شد.
۹- وسایل الشیعه ج ۶ ص ۳۷۵.
۱۰- همان.
۱۱- وسائل الشیعه ج ۶ ص ۳۷۵.
۱۲- محمد دشتی، فرهنگ سخنان امام حسن مجتبی ص ۴۲.
۱۳- وسائل الشیعه ج ۶ ص ۳۷۵.
۱۴- المقنعه ص ۲۸۴.
