در بعضی احادیث وارد شده است که پس از معرفت و نماز، چیزی به پایه زکات نمی‌رسد و بهتر از آن نیست. فضیلت ایمان و مؤمنین، تقوا و متقین، نیکی و نیکوکاران بر کسی پوشیده نیست و نتایج و آثار فراوانی برای آن در کلام خدا و گفتار معصومین (ع) ذکر شده است؛ لکن دست یافتن به این ثمرات، بدون پرداخت زکات امکان ندارد.
اگر چه خمس و زکات جزء فروع دین بوده و واجب می‌باشند، اما از آنجا که به نوعی کمک به فقرا و نیازمندان بوده و صدقه و انفاق کردن به شمار می‌آیند، آثار و برکات این امور برای زکات نیز خواهد بود؛ همچنان که پرداختن خمس و زکات، از روی معرفت و با توجه به حدود و شرایط آن، ثمرات و نتایجی را برای انسان به دنبال دارد و در اینجا مهم‌ترین آن آثار ذکر می‌شود:
شرط مسلمانی: پیامبر اکرم (ص) به ابوذر و سلمان و مقداد فرمود:”من را بر خودتان گواه بگیرید برای شهادت دادن به یگانگی خداوند… و این که علی بن ابیطالب وصی محمد و امیر مؤمنان است و اطاعت او اطاعت خدا و رسولش بوده و امامان، از فرزندان اویند و این که دوست داشتن اهل‌بیت او بر هر مرد و زن مؤمنی واجب است در کنار به پا داشتن نماز در وقتش و پرداخت زکات و در اختیار اهلش قرار دادن و پرداخت خمس از اموال تا ولی مؤمنان و امیر آن‌ها آن را به من برساند… تا این که فرمود: این‌ها شرایط اسلام است و شرایطی که باقی ماند بیشتر از این‌هاست.” و امام صادق (ع) فرمود:”هر کس زکات را نپردازد، نه مؤمن است و نه مسلمان و عزت و شرافتی برای او نیست.” و از طرفی، قرآن کریم می‌فرماید:”وای بر مشرکان، همان‌ها که زکات نداده و به آخرت ایمان نمی‌آورند.” بنابراین، همچنان که پیامبر اکرم (ص) فرمود:”زکات، پل اسلام و راه ورود به جرگه مسلمانی است.”
تقرب به خدا: حضرت علی (ع) می‌فرماید:”همانا زکات همراه با نماز، مایه تقرب جستن اهل اسلام قرار داده شده است” و در جایی دیگر می‌فرماید:”همانا برترین وسیله تقرب به سوی خداوند ده چیز است و از جمله، پرداخت زکات میباشد.” گناه زدایی: پیامبر اکرم (ص) فرمود:”زکات، گناهان را از بین می‌برد” و حضرت رضا (ع) می‌فرماید:”خارج کردن خمس اموال، سبب پاک شدن از گناهان بوده و ذخیره روز بی‌چیزی شماست.”
کفاره گناهان: خداوند متعال در قرآن کریم، به بنی‌اسرائیل چنین وعده می‌دهد که “من با شما خواهم بود و از شما حمایت می‌کنم به چند شرط: نماز را برپا دارید و زکات خود را بپردازید، به پیامبران من ایمان آورده و آن‌ها را یاری نمایید و علاوه بر این، از انفاق‌های مستحب که یک نوع قرض‌الحسنه با خداست خودداری ننمایید که اگر به این پیمان عمل کنید، گناهان گذشته شما را می‌پوشانم و شما را در باغ‌های بهشت که از زیر درختان آن نهرها جاری است داخل می‌کنم.”
حضرت علی (ع) می‌فرماید:”هر کس زکات را به میل و رغبت و خوش‌دلی ادا نماید، برای او کفاره و پوشاننده گناهان و مانع و نگاه‌دارنده از آتش دوزخ است…”
خشنودی خدا: حضرت علی (ع) می‌فرماید: خدا را خدا را درباره زکات که همانا زکات غضب پروردگارتان را فرومی‌نشاند.” و از پیامبر اکرم (ص) نیز آن را نقل می‌نماید.
قبولی نماز: در حدیثی، پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید:”کسی که نسبت به پرداخت زکات بخل بورزد اما نمازش را به‌جای آورد، آن نماز در بین آسمان حبس می‌شود و بالا نمی‌رود تا خبر زکاتش برسد پس اگر به زکات بخل ورزید و آن را ادا ننمود، به نماز گفته می‌شود به سوی او بازگردد و همچنان که جامه کهنه را می‌پیچند آن نماز را پیچیده و به صورتش می‌زنند و به او گفته می‌شود: بنده خدا. چرا این را انجام دادی و آن را ترک کردی.” و حضرت علی (ع) از آن حضرت نقل می‌کند که فرمود:”نماز، تمام و کامل نمی‌شود مگر به دادن زکات… و کسی که زکات نمی‌دهد نمازی برای او نیست و البته کسی که ورع و پرهیزگاری نداشته باشد، زکات او نیز قبول نمی‌شود.” و موارد فراوان دیگری از این قبیل وجود دارد که قبولی نماز به پرداخت زکات مربوط شده است.” قرآن کریم در ۳۲ مورد راجع به نماز سخن گفته که در ۲۸ جا، نماز و زکات در کنار یکدیگر آمده‌اند؛ بلکه در توصیف نمازگزاران واقعی می‌گوید:”آن‌ها کسانی هستند که در اموالشان برای سائل و محروم، حقی معلوم وجود دارد.”
برکت مال و افزایش رزق و روزی: برکت مال، در ادای زکات است. خداوند زکات را به جهت رشد و زیادشدن روزی، واجب گردانیده است. پرداخت خمس، کلید رزق شماست. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید:”اگر بخواهی خداوند مالت را زیاد کند، آن را پاک کن (و زکاتش را بده) و چون خواستی خداوند بدنت را صحیح و سالم نگاه دارد، صدقه زیاد بده. و حضرت علی (ع) فرمود:”خداوند زکات را واجب کرده تا سبب رزق باشد.” و… هر یک از کلمات زکات و برکت و واژه‌های مربوط به آن‌ها ۳۲ بار در قرآن آمده است و این یعنی، زکات مساوی با برکت است. آری. بریدن شاخه‌های درخت انگور در ظاهر کوتاه کردن درخت است، ولی در واقع، سبب رشد آن می‌شود… .
محافظت از اموال: پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید:”بیماران خود را با صدقه مداوا کنید و اموالتان را با زکات نگهداری نمایید.” و امام رضا (ع) می‌فرماید:”علت زکات به جهت مصون ساختن و نگه داشتن دارایی ثروتمندان است.” و حضرت علی (ع) می‌فرماید:”ایمان خود را با صدقه، سیاست و حفظ نمایید و دارایی‌هایتان را با زکات دادن در پناه درآورید و گرفتاری‌های پی‌درپی را با دعا و درخواست دور نمایید.” از بین رفتن مال، یا به واسطه حوادث طبیعی است و یا غیر آن مانند دزدی و غارت و… و از طرفی، دزدی کردن در بسیاری از موارد از روی فقر و ناچاری است که به این راه کشیده می‌شوند؛ حال پرداخت زکات، فقرزدایی می‌کند و از این طریق اموال، حفظ می‌شوند و این که در بعضی احادیث وارد شده که پرداخت خمس و زکات، از ریختن خون جلوگیری می‌کند به همین معنا نیز اشاره دارد.
منابع و مآخذ
۱، بحارالانوار، ج ۸۲. ۲، وسایل الشیعه، ج ۶.
۳، بحارالانوار، ج ۹۳.
۴، نهج البلاغه، خطبه ۱۹۰ و ۱۰۹.
۵، خمس و زکات، قرائتی.
۶، تفسیر نمونه، ج ۴.
۷، احتجاج طبرسی. ۸، جامع الاحادیث الشیعه، ج ۸. ۹، ثواب الاعمال
علی اکبر طحانیان
