راهکارهای پرورش کودک منتظر
یاوران مهدی(عج)
انتظار، از اساسی‌ترین مفاهیم در فرهنگ شیعه است. شیعه به انتظاری فعال و پویا اعتقاد راسخ دارد که معنای آن ایجاد زمینه لازم برای تشریف‌فرمایی آخرین امام از خاندان رسول اکرم(ص) است. بی‌شک یکی از بارزترین جلوه‌های انتظار فعال، تربیت نسلی است که بتواند این میراث غنی را پاس بدارد و اگر شرایط زمانی اجازه دهد، توفیق همراهی و یاری در کنار امام موعود(عج) خود را داشته باشد. بر این اساس، پرورش مهدوی کودکان یا به عبارتی دیگر، تربیت مهدی‌یاوران، کاری بسیار مهم و همراه با ظرافت است و آشناسازی فرزندان با این موضوع مهم، نیازمند فراگیری مهارت‌های لازم است.
تربیت کودک منتظر
الف) معارفه مهدوی(عج)
در آموزش مفهوم انتظار، آشناسازی و ایجاد انس میان کودکان و حضرت مهدی(عج) توجه به این نکته‌ها می‌تواند سودمند باشد:
۱. هرگونه آموزش و کار تربیتی باید متناسب با سن، درک و توان کودک باشد.
۲. کودکان با محدودیت‌های خاصی از نظر شناختی روبه‌رو هستند و پذیرش پاره‌ای از مفاهیم مرتبط با موضوع مهدویت مانند طول عمر، پنهان بودن و انتظار طولانی برای آن‌ها اندکی دشوار است.
۳. برای کودکانتان نمونه‌هایی از سیره پیشوایان بگویید که در آن‌ها برخوردی صمیمی، مهربان و دل‌نشین با کودکان داشته‌اند. هم‌چنین سفارش‌هایی را که برای احترام، مهربانی و هم‌زبانی با کودکان بیان کرده‌اند یا نمونه‌هایی را که خصوصیات ممتاز ایشان را در کودکی مطرح می‌کند. این نمونه‌ها از آنجا که به‌طور مستقیم با کودکان سروکار دارند، تأثیر بسیار نیز در برخواهند داشت.
۴. داستان‌های مربوط به کودکی حضرت را تعریف کنید.
۵. به زبانی ساده درباره علت و فلسفه غیبت (مخفی شدن) حضرت از سوی خداوند توضیح دهید.
۶. فلسفه و نحوه شکل غیبت را به روشی قابل‌فهم برای فرزند خود شرح دهید: «خداوند ایشان را به‌صورت انسانی ناشناس در میان مردم قرار داد تا دشمنان نتوانند مزاحمتی برای ایشان داشته باشند».
به کودک خود بگویید که امام دوست ماست و برای برآورده شدن آرزوهای ما تلاش می‌کند.
۷. امام از سوی خداوند دارای قدرت‌های ویژه‌ای است. به همین دلیل می‌تواند از زندگی همه ما باخبر باشد.
۸. امام می‌تواند به‌خاطر قدرتی که خداوند به او داده، حرف‌های ما را بشنود و کارهایی که ما برای ایشان انجام می‌دهیم را ببیند و خوشحال شود.
۹. وقتی امام زمان(عج) بیایند، مردم با خوبی و مهربانی بیشتری با هم زندگی می‌کنند.
۱۰. شما می‌توانید از همان خردسالی از طریق تهیه کتاب‌های شعر، رنگ‌آمیزی، قصه و نیز تهیه نرم‌افزارهای مناسب مهدوی، کودک خود را غیرمستقیم با آن حضرت آشنا کنید.
ب) پرورش احساسات مهدوی(عج)
لازم است در سنین پایین‌تر، به‌جای تمرکز روی آموزش مفاهیم مهدوی، از تمایل فطری کودکان به «انسان کامل» بهره جست و با معرفی اجمالی و قابل‌فهم، به پرورش احساسات پاک کودکانه همت گمارد و آن‌ها را در ایجاد یک رابطه قلبی با امام عصر(عج) یاری داد. بدین منظور این پیشنهادها مفید است:
۱. کودک زمانی از امام خود پیروی می‌کند که نسبت به آن حضرت علاقه داشته باشد و ایجاد این علاقه از همان دوران کودکی آغاز می‌شود.
۲. سفارش‌های امام زمان(ع) را برای فرزند خود در برنامه‌ای ساده بگنجانید و او را به ایجاد یک رابطه معنوی و دوستانه با حضرت تشویق کنید.
۳. جشن تولد امام زمان(عج) را با شکوه بیشتری برگزار نمایید.
۴. فرزند خود را در فعالیت‌هایی که برای حضرت انجام می‌شود، مشارکت دهید.
۵. کودک را به فضاهایی ببرید که در آنجا می‌تواند درباره امامش بیشتر فکر کند.
۶. مراسم مهدوی مانند دعای ندبه، حضور در مسجد جمکران و دیگر کارها را برای کودک لذت‌بخش کنید.
۷. به نیازهای کودک خود توجه داشته باشید و گاهی سفر‌های معنوی خود را با تفریحاتی مانند صرف غذا در فضای مسجد جمکران، بازی با کودک در آن فضا و تهیه هدیه‌های مناسب در این سفر همراه کنید.
۸. به کودک دعا کردن برای امام زمان(عج) را آموزش دهید.
۹. صدقه‌ای که هر روز در صندوق می‌اندازید، می‌تواند به نیت سلامت آقا و به دست کودکتان باشد.
۱۰. خودتان محبت قلبی و واقعی خود را نسبت به امام زمان(عج) نشان داده و بر زبان بیاورید. کودکان چون به شما علاقه دارند، به علاقه‌های شما هم دل می‌بندند.
ج) مراقبت‌های لازم
۱. نباید فقط به جنبه قدسی و احترام معنوی امام زمان(عج) بسنده کرد، بلکه به جنبه‌هایی از رفتارهای آن بزرگوار که برای کودک قابل‌اجرا باشد مانند احترام، مهربانی، کمک به دیگران و… توجه کافی داشته باشید.
۲. از طولانی کردن مراسم مهدوی که سبب اذیت کودک شود، بپرهیزید.
۳. اصرار نداشته باشید که کودک نیز به‌اندازه شما درباره امام بداند و به همه برنامه‌های مربوط به حضرت مقید باشد.
۴. تربیت مهدوی امری تدریجی است و نباید با شتاب و تندی همراه گردد.
۵. دوست واقعی امام زمان(ع) باید فردی قابل‌اعتماد و مهربان باشد؛ از این‌رو سعی کنید در نقش خود بهترین همراه برای کودکتان باشید.
۶. کودکان خود را از پرسش درباره ابعاد گوناگون زندگی حضرت منع نکنید، بلکه بکوشید علاوه بر برخورد مشوقانه با سؤالات آن‌ها، از قبل آمادگی لازم برای پاسخگویی را در خود ایجاد کنید.
۷. نسبت به برداشت‌های خام کودکان از این موضوع، نگران نباشید.
۸. رابطه کودک با امام خود را منفعت‌گرایانه ننمایید، بلکه آن را بر عشق و علاقه پایه‌ریزی کنید.
۹. از ترساندن کودک با گفت‌وگوی بسیار درباره جنگ‌های هنگامه ظهور پرهیز نمایید.
منبع: مجله قدر، وابسته به سازمان اوقاف و امور خیریه، ش ۶۲.
مجله آشنا، شماره ۲۱۷، صفحات ۸۴-۸۵
ابراهیم اخوی (روحانی و روان‌شناس)
