آیاتی از قرآن درباره صفات و وظایف زنان‌

الف ـ صفات و ویژگی‌ها
بی‌تردید، زن دارای خصوصیات روانی‌ِ ویژه‌ای است که با داشتن آن‌ها از مردها متمایز می‌شود که در این جا به برخی از این خصوصیات اشاره می‌گردد: ۱. بر خلاف آن چه در برخی از عقاید و نوشته‌ها مطرح می‌شود، زن مقدمه وجود مرد نبوده‌، برای او آفریده نشده است‌، بلکه هر یک از زن و مرد، برای تکمیل یک دیگر آفریده شده‌اند:
“هُن‌َّ لِبَاس‌ٌ لَّکُم‌ْ وَأَنتُم‌ْ لِبَاس‌ٌ لَّهُن‌َّ;(بقره‌،۱۸۷)
آن‌ها لباس شما هستند و شما لباس آن‌ها[هر دو زینت هم و سبب حفظ یک‌دیگرید].”
(نظام حقوق زن در اسلام‌، شهید مرتضی مطهری‌، ص ۱۱۹، شرکت افست‌، چاپ نهم‌. )
2. از جمله ویژگی‌های زن آن است که وجود او برای مرد، خیر و مایه سکونت و آرامش او است‌:
“وَ مِن‌ْ ءَایـَتِه‌ِی‌َّ أَن‌ْ خَلَق‌َ لَکُم مِّن‌ْ أَنفُسِکُم‌ْ أَزْوَ َجًا لِّتَسْکُنُوَّاْ إِلَیهَا;(روم‌،۲۱)
از نشانه‌های او این است که از خودتان برای شما همسرانی آفرید تابه وسیله آن‌ها آرام گیرید.” ۳. احساسات زن از مرد جوشان‌تر است‌، ولی جهت‌گیری عقلی و استدلالی وی‌، هم‌سنگ مرداننیست‌.
(همان‌، ص ۱۶۳. ) این نکته از آیه شریفه‌:
“الرِّجَال‌ُ قَوَّ َمُون‌َ عَلَی النِّسَآء”(نسأ،۳۴) فهمیده می‌شود.
( تفسیر المیزان‌، علامه طباطبایی‌;، ج ۴، ص ۲۱۷ و ص ۳۴۷، مؤسسه اعلمی‌. ) ۴. ویژگی‌های دیگر زن که در احساسات او نهفته است‌، روحیه خواسته شدن و مطلوب قرار گرفتن است‌; بر خلاف مرد که خصوصیت او خواستن است‌(شهید مطهری‌;، همان‌، ص ۱۶۳. ) این نکته از سوره روم‌، آیه ۲۱ استفاده می‌شود.( علامه طباطبایی‌، همان‌، ص ۲۱۶. )
5. جلوه‌گری و خودنمایی‌، از دیگر خصوصیات زن است‌; البته اسلام خواسته است که زن‌، این غریزه طبیعی را در برابر شوهر خود ارضا کند: “وَ لاَ یبْدِین‌َ زِینَتَهُن‌َّ إِلآ لِبُعُولَتِهِن‌َّ;(نور،۳۱) و زینت خود را آشکار نسازند، مگر برای شوهرانشان‌.”ب ـ وظایف‌
وظایف زن نیز فراوان است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:۱. وظیفه شوهرداری‌:
از آیه ۲۱ سوره روم استفاده می‌شود که زن باید محیط خانواده را به گونه‌ای سامان دهد که عامل آرامش شوهر خود باشد.
2. فرمان‌بری متواضعانه از شوهر:
“فَالصَّـَـلِحَـَت‌ُ قَـَنِتَـَت‌ٌ;(نسأ،۳۴) زنان صالح‌، متواضعند.”
این تعبیر، نقطه مقابل تعبیر: “والتی تخافون نشوزهن‌” یعنی نشوز در همین آیه شریفه است‌.
اطاعت مستمر و متواضعانه‌، وظیفه‌ای است که قرآن کریم‌، به صراحت از زن خواسته است‌.
روشن است این فرمان‌بری به معنای محرومیت استقلال زن‌، در اراده فردی خود نیست‌، بلکه فرمان‌بری در قلمرو حقوقی است که خداوند برای مردان‌، در نظر گرفته که مهم‌ترین شاخصه آن‌، فرمان‌بری در مسئله زناشویی است‌.( تفسیر المیزان‌، علامه طباطبایی‌;، ج ۴، ص ۳۴۴، مؤسسه اعلمی‌. )۳. حفظ خود و اسرار و حقوق شوهر:
“حَـَفِظَـَت‌ٌ لِّلْغَیب‌ِ بِمَا حَفِظَ اللَّه‌;(نسأ،۳۴) زنان صالح در غیاب[همسر خود]، اسرار و حقوق او را، یعنی حقوقی که خداوند برای همسران آن‌ها قرار داده‌، حفظ می‌کنند.”
روشن است که مهم‌ترین شاخصه این حفظ خود در غیاب شوهر، حفظ در قلمرو مسائل ناموسی است‌.
زن باید در غیاب شوهر، به طور کامل خود را حفظ کند، هم چنان که رازها و مسائل خصوصی شوهرش را نیز باید نگه دار باشد.
4. رعایت پوشش واجب اسلامی‌:
“یـََّأَیهَا النَّبِی‌ُّ قُل لاِ ّ ?َزْوَ َجِکَ وَ بَنَاتِکَ وَ نِسَآءِ الْمُؤْمِنِین‌َ یدْنِین‌َ عَلَیهِن‌َّ مِن جَلَـَبِیبِهِن‌َّ ذَ َلِکَ أَدْنَی‌ََّ أَن یعْرَفْن‌َ فَلاَ یؤْذَین‌;(احزاب‌،۵۹) ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو، جلباب‌ها [روسری‌های بلند] خود را بر خویش فروافکنند.این کار، برای این که شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند، بهتر است‌.”
در این پوشش واجب‌، تنها چهره و دو دست‌، استثنا شده است‌.
5. نگه‌داری چشم‌های خود از نگاه‌های هوس آلود و حرام‌:
“وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَـَت‌ِ یغْضُضْن‌َ مِن‌ْ أَبْصَـَرِهِن‌َّ;(نور،۳۱)
به زنان با ایمان بگو، چشم‌های خود را[از نگاه‌های هوس آلود] فرو گیرند.
غَض‌ّ در لغت به معنای کاهش دادن است و غَض‌ّ بصر، یعنی کاهش دادن نگاه‌.
به دیگر سخن‌، یعنی خیره نشدن و تماشا نکردن و به اصطلاح‌، نظر استقلالی نیفکندن‌.
( مسأله حجاب‌، شهید مطهری‌، ص ۱۳۸ و ۱۳۹، انتشارات صدرا. )
6. طریقه سخن گفتن با نامحرمان‌: در قرآن کریم‌، درباره شیوه سخن گفتن زنان با نامحرمان چنین آمده است‌:
“فَلاَ تَخْضَعْن‌َ بِالْقَوْل‌ِ فَیطْمَع‌َ الَّذِی فِی قَلْبِه‌ِی مَرَض‌ٌ;(احزاب‌،۳۲)
به گونه‌ای هوس‌انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع کنند.”
منظور سخن گفتن زنان همراه با خضوع است که در آیه شریفه از آن نهی شده است‌; یعنی نازک و لطیف کردن صدا با مردان‌، به گونه ایکه آن‌ها درباره زن‌، گمان بد کنند و تحریک شوند.( تفسیر المیزان‌، مرحوم علامه طباطبایی‌، ج ۱۶، ص ۳۰۹، مؤسسه اعلمی‌. )
7. عدم اختلاط با مردان‌:
قرآن کریم‌، به صراحت به زنان پیامبر۶ می‌فرماید:
“وَ قَرْن‌َ فِی بُیوتِکُن‌َّ;(احزاب‌،۳۳) در خانه‌های خود بمانید.”
اگر هم گفته شود این دستور به لحاظ مسائل سیاسی و اجتماعی خاص بوده است‌،( مسأله حجاب‌، همان‌، ص ۸۰. )
ولی آیات دیگری نیز بر این مسئله‌، به تصریح یا به کنایه دلالت دارند:
“وَ إِذَا سَأَلْتُمُوهُن‌َّ مَتَـَعًا فَسْ ?‹َلُوهُن‌َّ مِن وَرَآءِ حِجَاب‌ٍ ذَ َلِکُم‌ْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُم‌ْ وَ قُلُوبِهِن‌َّ;(احزاب‌،۵۳) هنگامی که چیزی از وسایل زندگی را از آنان[همسران پیامبر] می‌خواهید، از پشت پرده بخواهید.
این کار برای پاکی دل‌های شما و آنان بهتر است‌.”
روشن است که مخاطب این سفارش‌، فقط همسران پیامبر۶ نبوده‌، بلکه همه زنان را در بر می‌گیرد.