آیات قرآن چه فردی را اهل نجات مى دانند ؟

پاسخ:
لازم است قبلا متون آیات مزبور را ذکر کرده سپس به تجزیه و تحلیل آن بپردازیم . ۱ – ان الـذیـن آمـنـوا و الذین هاوا و النصارى و الصابئین من آمن باللّه و الیوم الاخر و عمل صالحا فـلـهـم اجـرهـم عند ربهم و لاخوف علیهم و لاهم یحزنون ; کسانى که ( به پیامبر اسلام ) ایمان آورده انـد و کسانى که به آیین یهود گرویدند و نصارى وصابئان [ پیروان یحیى ] هرگاه به خدا و روز رسـتـاخـیز ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند , پاداششان نزد پروردگارشان مسلم است و هیچ گونه ترس و اندوهى براى آنها نیست . ( هـر کـدام از پـیـروان ادیـان الهى , که در عصر و زمان خود , بر طبق وظایف و فرمان دین عمل کرده اند , ماجور و رستگارند . (۱)۲ – ان الـذیـن آمـنـوا و الذین هادوا و الصابئون و النصارى من آمن باللّه و الیوم الاخر و عمل صالحا فلا خوف علیهم و لا هم یحزنون (۲) که از نظر معنى چندان تفاوتى با آیه نخست ندارد . ۳ – ان الـذیـن آمـنـوا و الذین هاوا و الصابئین و النصارى و المجوس و الذین اشرکوا ان اللّه یفصل بـینهم یوم القیامه ان اللّه على کل شى ء شهید ; مسلما کسانى که ایمان آورده اند و یهود و صابئان [ ستاره پرستان ] و نصارى و مجوس ومشرکان , خداوند در میان آنان روز قیامت داورى مى کند ; ( و حق را از باطل جدامى سازد ; ) خداوند بر هر چیز گواه ( و از همه چیز آگاه ) است . (۳)در ابتدا ممکن است چنین تصور شود که این آیات مى گویند پیروان هر یک از ادیان یاد شده , اگر در عین ایمان به خدا و روز رستاخیز داراى عمل نیک باشند ,رستگارند و نتیجه آن این است کـه هـنـوز ادیـان دیـگر منسوخ نشده است و اکنون که اسلام براى بشر عرضه شده , به این معنى نـیـسـت که پیروى از ادیان دیگر منسوخ ‌گردیده , بلکه هر یک از آیین هاى پیشین راهى به سوى خـداست و بشر مى تواند از هرراهى که بخواهد به این مقصد برسد و هرگز لزومى ندارد که از راه شریعت خاصى مانند اسلام پیروى کند . این مطلبى است که مکرر از طرف افرادى که مطالعات سطحى در قرآن دارند , مطرح شده است . ولى باید توجه داشت اساس تفسیر یک آیه این نیست که از آیات دیگر چشم بپوشیم وارتباط آیه را از آنـهـا قطع کنیم ; بلکه باید در کشف مفهوم یک آیه علاوه بر شان نزول , آیات قبل و بعد و سایر آیات قرآن را نیز در نظر داشته باشیم . هـرگـاه پس از ظهور آیین اسلام پیروى از آیین هاى دیگر رسمیت داشت , علاوه بر این که تشریع آیـین دیگرى به نام اسلام مورد نداشت , هرگز صحیح نبود که پیامبر اسلام صلى اللّه علیه و آله و سلم نامه هاى تبلیغى به سران و رهبران کلیه ملل جهان بنویسد و همه را به آیین خود دعوت کند و آیین خود را یک آیین جهانى و شریعت خویش را خاتم معرفى کند . نـامـه هـاى پیامبر و دعوتهاى پیاپى وى و جهاد طاقتفرساى مسلمانان با اهل کتاب درزمان پیامبر صـلـى اللّه علیه و آله و سلم و پس از وى و سخنانى که در این زمینه از پیشوایان بزرگ به دست ما رسـیـده اسـت , هـمگى حاکى است که با ظهور اسلام دوران رسالت پیامبران پیشین تمام شده و اکنون رسالتى جز رسالت اسلام و نبوتى جز نبوت حضرت محمد صلى اللّه علیه و آله و سلم وجود ندارد . اکنون باید دید که هدف آیه چیست ؟
آیات مزبور دو حقیقت را بیان مى کنند , یکى اجمالى و دیگر تفصیلى . ۱ – اگـر یـهـود و نصارا به راستى به خدا و قیامت معتقد باشند و ظاهر سازى ننمایند , مى بایست طبق تورات و انجیل و سایر کتابهاى آسمانى خود به پیامبراسلام صلى اللّه علیه و آله و سلم ایمان بـیاورند , زیرا تورات و انجیل به آمدن پیامبر اسلام صلى اللّه علیه و آله و سلم بشارت داده و علائم او را بیان نموده است بطورى که آنان پیامبر را مانند فرزندان خود مى شناختند . (۴)جـالـب ایـن کـه قرآن مجید این حقیقت را در سوره مائده پیش از آیه مورد بحث بیان کرده و مـى فـرمـاید : قل یا اهل الکتاب لستم على شى ء حتى تقیموا التوراه و الانجیل و ما انزل الیکم من ربـکـم ; اى اهـل کـتاب ! شما هیچ آیین صحیحى ندارید , مگر این که تورات و انجیل و آنچه را از طرف پروردگارتان بر شما نازل شده است , برپا دارید . (۵)نـاگفته پیداست , مقصود از به پا داشتن این کتابهاى آسمانى , عمل به محتویات آن است و یکى از محتویات این کتابها نبوت پیامبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم و رسالت جهانى او مى باشد که در این کتابها وارد شده و بارها قرآن به آن اشاره کرده است . اگـر آنان به راستى به خدا و روز رستاخیز ایمان داشته باشند , باید به رسالت جهانى پیامبر اسلام کـه جـزء تـعالیم خدا در کتب عهدین است , نیز ایمان داشته باشند , در این صورت جزء مسلمانان مى باشند و قطعا ماجور خواهند بود . خـلاصـه : ایـمان به خدا و روز رستاخیز , از ایمان به کتابهاى آسمانى و تعالیم آنهاکه از آن جمله نبوت خاتم پیامبران است جدا نیست و چنین فردى دیگر نمى تواند به اصطلاح مسیحى شود , بلکه یک فرد مسلمان خواهد بود . ۲ – بـا در نـظر گرفتن آیات پیش از این آیه در سوره بقره روشن مى شود که این آیه مربوط به آن دسـتـه اى از اهـل کـتاب است که در دوره پیامبران پیشین به راستى به خداایمان آورده و به روز رستاخیز معتقد بودند و به دستورهاى آیین خود در آن زمان عمل مى کردند ; در مقابل آنها بعضى دیـگـر از جـاده تـوحید سرباز زدند و به عبادت و پرستش گوساله پرداختند و وقاحت را به جایى رسـانـیـدنـد کـه صـریحا به موسى گفتند :تا خدا را با دیدگان خود نبینیم هرگز او را عبادت نمى کنیم . بـنـى اسـرائیـل بر اثرچنین رفتارهاى ناشایست , دچار خشم الهى گردیده چنان که در آیه ماقبل مى فرماید :و مهر ذلت و نیاز , بر پیشانى آنها زده شد و باز گرفتار خشم خدایى شدند ; چراکه آنان نسبت به آیات الهى , کفر مى ورزیدند و پیامبران را به ناحق مى کشتند . اینها به خاطر آن بود که گناهکار و متجاوز بودند . (۶)در ایـنـجـا خـداونـد بـراى رفع اشتباه و این که حساب آن دسته از اهل کتاب که به راستى به خداوند ایمان داشتند و روز رستاخیز را باور نموده و عمل صالح داشته انداز دیگران جداست و در روز رسـتـاخـیـز اهل نجات بوده و براى آنان اندوه و غمى نخواهد بود , آیات مزبور را بیان فرموده است . در ایـن صـورت , آیـه مـخصوص آن دسته از اهل کتاب خواهد بود که در اعصار پیشین ,زندگى مـى کـردند و قبل از بعثت پیامبر اسلام صلى اللّه علیه و آله و سلم درگذشته بودند و ارتباطى به عصر رسالت پیامبر اسلام ندارد . شـان نزول آیه نیز این موضوع را کاملا روشن مى سازد که پس از نزول قرآن و بعثت پیامبر اسلام , بعضى از مسلمانان در فکر فرو رفتند که هرگاه راه حق و نجات تنهاآیین اسلام است , پس تکلیف نیاکان و اجداد ما که بر آیین دیگرى بودند چه خواهدبود . در ایـن موقع آیه شریفه نازل شد و رسما اعلام نمود که تمام کسانى که در عصر خودبه خدا و روز رستاخیز و پیامبر زمان خود ایمان آورده و عمل صالح انجام داده اند , اهل نجات خواهند بود و براى آنان نگرانى نیست . سـلمان در نخستین شرفیابى خود به حضور پیامبر اکرم , از دوستان و راهبان دیرموصل سخن به مـیـان آورد و در حـالى که گروهى دور پیامبر حلقه زده بودند , رو به پیامبر کرد و گفت : تمام راهـبـان دیر موصل در انتظار بعثت شما به سر مى بردند ,ولى متاسفانه قبل از دیدار شما چشم از جهان فرو بستند . در این لحظه کسى به سلمان گفت : آنان اهل آتش هستند ; این مطلب بر سلمان گران آمد , در ایـن موقع آیه مورد بحث بر پیامبر نازل گردید و اعلام داشت آنها که به ادیان حق گذشته ایمان حـقـیـقى داشته باشند – اگر چه عصر پر فضیلت پیامبر اسلام صلى اللّه علیه و آله و سلم را درک نکنند – اهل نجات خواهند بود . خلاصه : کسانى که پیش از پیامبر اسلام صلى اللّه علیه و آله و سلم به آیین واقعى عصر خود ایمان راسخ داشته اند , در روز قیامت اهل نجات خواهند بود . در این صورت , این آیه هرگز ارتباطى به افکار نادرستى از قبیل صلح کل ( پیروان هر مذهبى اهل نجاتند ) ندارد و چنین تفسیرى حاکى از بى خبرى از مفادآیه و آیات مربوط به آن مى باشد . گـذشـتـه از ایـن , آیـه ۱۷ سوره حج کوچکترین ارتباطى به مدعاى آنان ندارد و مفاد آن جز این نـیـست که خداوند در روز رستاخیز میان ملل مختلف عالم داورى خواهد کرد ;این سخن هرگز گـواه بـر آن نیست که پیروان همه مذاهب جهان روز قیامت اهل نجات بوده و همگى پویندگان راه حق مى باشند . (۷)
پی نوشتها :
۱ – سوره بقره , آیه ۶۹ .
۲ – سوره مائده , آیه ۶۹ .
۳ – سوره حج , آیه ۱۷ .
۴ – سوره بقره , آیه ۱۴۶ و سوره انعام , آیه ۲۰ مراجعه فرمایید .
۵ – سوره مائده , آیه ۶۸ ) .
۶ – و ضـربـت عـلـیـهم الذله و المسکنه و باءوا بغضب من اللّه ذلک بانهم کانوا یکفرون بایات اللّه و یقتلون النبیین بغیر الحق . ( سوره بقره , آیه ۶۱ )
۷ – براى توضیح بیشتر به تفسیر نمونه مراجعه فرمایید .