آیا موسی(ع) اهل مصر بود و از نسل ابراهیم و یعقوب؟

پاسخ:
حضرت موسی ـ علیه السّلام ـ پدرش عمران و یکی از نوادگان حضرت ابراهیم ـ علیه السّلام ـ شمرده می شود.[۱] بدین توضیح که: پس از آنکه یعقوب و فرزندانش به دعوت حضرت یوسف ـ علیه السّلام ـ به مصر آمدند[۲] و در آنجا سکنی گزیدند، رفته رفته رشد یافتند و تعدادشان زیاد شد، تا آنکه حدود دو قرن بر سرزمین مصر استیلا پیدا کردند، اراضی حاصلخیز مصب رود نیل را تحت تملک خود درآوردند، و وضع خوبی داشتند. اما بعد از مدتی که وضعیت بدین منوال گذشت و بنی اسرائیل، نسل بعد از نسل در مصر با تنعم و رفاه زندگی می کردند و مال و رجالشان فزونی یافت، در حدود سالهای ۱۵۶۰ ق . م تا ۱۵۸۰ ق . م، مردم اصلی مصر قیام کردند و بنی اسرائیل را شکست داده و سلطنتی بزرگ تشکیل دادند، ولی با این همه اولاد اسرائیل[۳] مدت یک قرن و نیم دیگر همچنان در مصر باقی ماندند و سلاطین مصر با آنها بخوبی رفتار می کردند تا آنکه بالاخره نوبت به سلطنت فرعونی رسید که مردی دیوانه مزاج بود… او اسرائیلیان را به بندگی گرفت[۴] و… در نتیجه مردم مصر را به دو گروه قبطیان که بومیان آن سرزمین بودند و سبطیان که اولاد اسرائیل بودند تقسیم کرد.[۵]
سبطیان چند قرن پیش بدانجا مهاجرت کرده بودند فلذا اهل آن سرزمین محسوب می شدند و بهمین خاطر خداوند متعال در قرآن کریم از آنها به «اهلها» تعبیر کرده است.[۶] از اینرو می توان نتیجه گرفت که حضرت موسی ـ علیه السّلام ـ اهل مصر بوده است. چرا که اولاً؛ اجداد او چندین نسل در آن سرزمین زندگی کرده بودند. ثانیاً؛ در آن سرزمین به دنیا آمده بود. اما در مورد نسب حضرت موسی ـ علیه السّلام ـ اتفاق نظر بر این است که نسب آن بزرگوار به حضرت ابراهیم ـ علیه السّلام ـ می رسد و نام اجداد او را بدین ترتیب ذکر کرده اند: «موسی بن عمران بن یصهر بن قاهث بن لاوی بن یعقوب»[۷] نام دیگر یعقوب، اسرائیل به معنای عبدالله بوده است و او فرزند حضرت اسحاق یکی از دو فرزند حضرت ابراهیم ـ علیه السّلام ـ بوده است.[۸]
و اما فرعون زمان حضرت موسی ـ علیه السّلام ـ: درباره نام او، اقوال مختلفی نقل شده است:
۱. برخی از مورخین، نام او را «رامسس دوم» بیان داشته اند.[۹]
۲. و بعضی دیگر از آنها، او را به نام «توتموس سوم» معرفی کرده اند.[۱۰]
۳. و قول ضعیفی هم از او به نام «ولید بن مصعب» یاد کرده است.[۱۱]
از میان این سه قول آنچه مشهور و معروف است قول اول می باشد. نتیجه آنکه حضرت موسی ـ علیه السّلام ـ اگر چه از نسل ابراهیم و یعقوب ـ علیهما السّلام ـ بوده است و لیکن اهل مصر می باشد و فرعون زمان او رامسس دوم بوده است.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
۱. تاریخ جامع ادیان، جان. بی. ناس.
۲. دانشنامه جهان اسلام، ج ۴، لفظ بنی اسرائیل.
[۱] . طباطبایی، محمد حسین، ترجمه المیزان، جامعه مدرسین، ج ۷، ص ۳۰۶،‌ انعام ۷۴ تا ۸۳،.
[۲] . دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر حداد عادل، تهران، ۱۳۷۷، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ج ۴، ص ۴۳۹، لفظ بنی اسرائیل.
[۳] . مراد فرزندان و نوادگان حضرت یعقوب ـ علیه السّلام ـ است.
[۴] . جان. بی. ناس، تاریخ جامع ادیان، علی اصغر حکمت، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ط نهم، ۱۳۷۷، ص۴۹۰.
[۵] . گروهی، تفسیر نمونه، جامعه مدرسین، ج ۱۶، ص ۱۱، ‌ذیل آیات ۱ تا ۶، سوره قصص.
[۶] . قصص‌، ۴.
[۷] . مجلسی، بحارالانوار، موسسه الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ه‍. ق، ج ۱۳، ص ۴.
[۸] . ترجمه المیزان، جامعه مدرسین، ج ۷، ص ۳۰۶،‌ذیل آیات ۷۴ تا ۸۳، سوره انعام.
[۹] . تاریخ جامع ادیان، ص۴۹۰
[۱۰] . دانشنامه جهان اسلام، ج ۴، ص ۴۴۸.
[۱۱] . طاطبائی، محمدحسین، ترجمه المیزان، ج ۱۴، ص ۲۲۴، ذیل آیات ۹ تا ۴۸، سوره طه.