س ۱ ـ آیا داشتن یک مرجع تقلید برای انسان واجب است و مراجع تقلید هم احتیاج به مرجع دارند یا خیر؟
ج ـ انسان مکلف، در احکام غیرضروری دین یا باید مجتهد باشد، یا از مجتهد تقلید کند و یا از راه احتیاط طوری به وظیفه خود عمل نماید که یقین کند تکلیف خود را انجام داده است. بنابراین، کسی که مجتهد نیست و نمیتواند به احتیاط عمل کند، واجب است از مجتهد تقلید نماید. همچنین مجتهد باید طبق اجتهاد خودش عمل کند و تقلید کردن بر او حرام است.
س ۲ ـ لطفاً یک مرجع تقلید به من معرفی نمایید. چون بنده به سن تکلیف رسیده ام ولی هنوز مرجع تقلید ندارم.
ج ـ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم هفت نفر از مجتهدین و مدرسین عالی مقام ذیل را به عنوان مرجع تقلید عموم شیعیان معرفی کردهاند که عبارت اند از حضرات آیات عظام:
1 . محمدتقی بهجت؛ ۲ . میرزا جواد تبریزی؛ ۳ . سید علی خامنه ای؛ ۴. سید موسی شبیری زنجانی؛ ۵ . محمد فاضل لنکرانی؛ ۶ . ناصر مکارم شیرازی؛ ۷ . حسین وحید خراسانی.
تقلید از هر کدام از حضرات، مجزی و مقبول است ان شاء اللّه.
س۳ـ باتوجه به اینکه رساله حضرت آیت اللّه خامنه ای (مدظله العالی) در دسترس نیست و ما ایشان را به عنوان مرجع تقلید خود انتخاب کرده ایم در مسائل شرعی خود چه باید بکنیم؟ اختلاف فتاوای بین امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری را از چه طریقی میتوان تشخیص داد؟ آیا جزوه یا کتابی در این مورد وجود دارد که از طریق آن بتوان تفاوتها را شناخت؟
ج ـ دو جلد کتاب پرسش و پاسخ از مقام معظم رهبری (حفظه اللّه) به نام «اجوبه الاستفتائات» به چاپ رسیده است، آنها را تهیه و استفاده نمایید. چنانچه سؤالی داشتید که در این دو کتاب نبود باتماس تلفنی (۷۷۴۳۲۳۲ یا ۷۷۴۶۶۶۶ ـ ۰۲۵۱) و یا کتبی به نشانی «قم، خیابان صفاییه، دفتر مقام معظم رهبری، بخش استفتائات» و یا با تلفن به دفتر امام جمعه محترم شهرتان و یا سایر روحانیون، جواب خود را دریافت کنید.
کتابی به نام «راهنمای فتاوای امام(ره) و رهبری» هم منتشر شده که اختلاف فتواهای امام(ره) و مقام معظم رهبری را مشخص کرده است. برای حل مشکلات خود میتوانید از آن نیز استفاده کنید.
س ۴ ـ اگر شخصی قبلاً اعمال خود را بدون داشتن مرجع تقلید انجام میداده ولی اکنون مرجع تقلید دارد،حکم اعمال گذشته اوچیست؟
ج ـ در صورتی اعمال او صحیح است که بفهمد به وظیفه واقعی خود رفتار کرده است، یا عمل او با فتوای مجتهدی که وظیفه اش تقلید از او بوده، یا با فتوای مجتهدی که فعلاً باید از او تقلید کند، مطابق باشد. (رساله امام خمینی ره، مسئله ۱۴ )
س ۵ ـ نوجوانی که در اثر عدم آموزش دینی در خانواده، حدود سه سال تکالیف دینی خود را انجام نداده، حال چگونه باید به تکالیف قبلی خود عمل کند؟
ج ـ باید قضای عبادات ترک شده تان را به هر مقداری که باشد، به جا آورید و ترتیب در قضای نمازهای یومیه لازم نیست. (توضیح المسائل مراجع، ج ۱، ص ۷۰۶.)
س ۶ ـ چرا شناخت زمان و مکان در صدور فتوا ملاک است؟
ج ـ زمان و مکان در موضوع احکام و یا به تعبیر دقیقتر در مصادیق موضوع حکم، تأثیرگذار است و به اصطلاح «موضوع ساز» است که به تبع آن، حکم یا احکام جدیدی را می طلبد. پس در واقع تغییر شرایط زمانی و مکانی،موجب تبدّل موضوع میگردد و به تبع آن، احکام دگرگون میشود.
به دلیل نقش تعیین کننده زمان و مکان در صدور فتوا است که امام راحل(ره) بارها در پیامهایشان این مسئله را مطرح کرده و از مجتهدان خواسته اند که به این مهم در صدور فتوا توجه کافی مبذول دارند. ایشان در فرازی از پیامشان خطاب به شورای نگهبان میفرماید:
تذکّری پدرانه به اعضای عزیز شورای نگهبان میدهم که خودشان قبل از تصمیم گیری ها، مصلحت نظام را در نظر بگیرند؛ چرا که یکی از مسائل بسیار مهم در دنیای پرآشوب کنونی، نقش زمان و مکان در اجتهاد و نوع تصمیم گیری ها است. (صحیفه نور، ج ۲۱، ص ۶۱.)
به عنوان نمونه، پیاده رفتن به سفر حج، در گذشته امری عادی و موجب افتخار بود، امّا امروزه و در شرایط زمان و مکان کنونی با دشواریهایی مواجه است که موجب حرج میشود و لذا جایز نیست. یعنی موضوعی که در گذشته یک حکم داشت، اکنون حکم دیگری پیدا کرده است. یا سجده بر چیزهای خوردنی جایز نیست، امّا اگر در زمان و مکانی دیگر آن چیز مأکول غیر مأکول قلمداد شود، به فتوای بسیاری از فقها میتوان بر آن سجده کرد و موارد فراوان دیگر. (مجموعه مقالات کنگره بررسی مبانیفقهی حضرت امامخمینی، ج ۲، ص ۴۴۹.)
ترک تکالیف
س ۷ ـ اگر کسی ۱۹ یا ۲۰ سال داشته باشد و تا به حال هیچ یک از وظایف تکلیفی از قبیل نماز، روزه و احترام به والدین و غیره را انجام نداده باشد و یک روز تصمیم به انجام این کارها بگیرد چه کار باید انجام دهد تا در پیشگاه حق تعالی رو سفید و سربلند باشد؟ و آیا توبه این بنده رو سیاه مورد قبول قرار میگیرد؟ج ـ خدای متعال توبه انسان را در هر حال میپذیرد. خداوند در قرآن میفرماید: کافران از رحمت الهی مأیوس میشوند پس مؤمن هیچ گاه از لطف و رحمت خدا ناامید نمیگردد. (یوسف ۱۲، آیه ۸۷.)
اما راجع به جبران آن چه تا کنون از واجبات انجام نداده است: نماز و روزهاش را باید قضا نماید و نسبت به احترام والدین و از این قبیل کارها، استغفار کند و سعی کند رضایت آنها را جلب کند و اگر از دنیا رفتهاند، برای آنها استغفار کند و احسان نماید. درصورتی که در ماه مبارک رمضان روزه های خود را عمداً افطار کرده باشد باید کفاره هم بدهد.
