ارتقاء و تحکیم ارزشهای معنوی و اخلاقی۲۸

 تدبیر ش۵۲    نوروز، وسیله‌ای برای اظهار عبودیت و تواضع ما در مقابل پروردگار
عید نوروز، یک عید شرقی و حامل ارزش‌های برجسته و ممتازی است. در واقع، عید نوروز یک نماد است؛ نماد نوآوری و طراوت و جوانی و نشاط؛ همچنین نماد مهربانی و محبت به یکدیگر، سرکشی برادران از یکدیگر، محبت خانواده‌های خویشاوند به یکدیگر، محکم کردن روابط دوستی و مهربانی میان دوستان، آشنایان و زدودن کینه‌ها؛ چون بهار مظهر طراوت است، مظهر نشاط است و همه این معانی در واقع در بهار وجود دارد. و این یک امتیاز است برای ملت‌های ما که نوروز را آغاز سال نوِ خودشان قرار دادند، مبدأ تاریخ قرار دادند؛ به خاطر اینکه حامل این معانی برجسته است.
این جشن، یک جشن ملی است؛ جزو اعیاد دینی نیست؛ لکن از سوی بزرگان شرع مقدس ما هم، نوروز مورد تأیید قرار گرفته. ما روایات متعددی داریم که در آنها از نوروز تجلیل شده و روز نوروز گرامی داشته شده. این موجب شده است که نوروز وسیله‌ای بشود برای اظهار عبودیت انسان‌ها در مقابل پروردگار و تواضع ما در مقابل پروردگار. در واقع، فرصتی است برای اینکه انسان دل خود را با یاد خدا هم طراوت ببخشد. در کشور ما رسم بر این است؛ سال‌های متمادی است که روز نوروز و ساعت تحویل، مردم در عبادتگاه‌ها و زیارتگاه‌ها و مراکز معنوی جمع می‌شوند و از خدای متعال طلب خیر می‌کنند، طلب برکت می‌کنند؛ سال خوبی را برای خودشان و برای دیگران از خداوند متعال طلب می‌کنند و می‌خواهند. بنابراین، نوروز مناسبت خیلی باارزش و برجسته‌ای است؛ هم از لحاظ معنوی، هم از لحاظ ملی، هم از لحاظ بین‌المللی میان ملت‌هایی که نوروز را گرامی می‌دارند.۱ ۱. ۸۹/۰۱/۰۷  بیانات در دیدار روسای جمهور شرکت کننده در جشن جهانی نوروزجمهوری اسلامی، باطل کننده توّهم تضاد  میان زندگی عقلانی با زندگی معنوی و اخلاقی
یک توّهم خطرناکی در ذهن‌ها وجود داشت، تزریق شده بود – شاید در بعضی از ذهن‌ها هنوز هم این توّهم وجود داشته باشد – و آن عبارت بود از توّهم تقابل و تضاد میان عقلانی زیستن و توسعه یافتگی از یک طرف، و معنوی زیستن و اخلاقی زیستن از طرفی دیگر. باور شده بود برای بعضی که اگر جامعه بخواهد عقلانی و عملگرا و رونده و شتاب‌گیرنده در راه پیشرفت زندگی بکند، ناچار است از اخلاقیات و معنویات و دین و خدا فاصله بگیرد! اگر به همبستگی اخلاقی فکر کردیم، به معنویات دل بسته بودیم، ملاحظه ضوابط و حدود دینی و اخلاقی را کردیم، ناچاریم از پیشرفته بودن کشور صرف‌نظر کنیم؛ از زندگی عقلانی چشم بپوشیم! یک چنین توّهمی وجود داشته. دلایل تاریخی روشنی هم دارد این گمان؛ این گمان باطل، و دلایل جامعه‌شناسی هم دارد. آنچه که ما می‌خواهیم بر آن پا بفشاریم، این است که جمهوری اسلامی و حاکمیت دین و اسلام این توّهم را ابطال کرده.۲  ۲.  ۰۹/۰۱/۸۸  بیانات در بازدید از توانمندی‌های صنعت خودروسازیضرورت همت بلند در همه عرصه های مادی و معنوی
باید به سمت قله حرکت کنیم. درست مثل ورزشکاری که استعداد بدنی دارد، قواره اندامی او قواره مناسبی است، امکانات ورزشی هم جلویش هست؛ او دیگر نمی‌تواند بگوید من هر روزی نیم ساعت، بیست دقیقه نرمش می‌کنم؛ او باید برود به سمت قهرمانی؛ قله را باید در نظر بگیرد. در کارهای اخروی هم همین‌جور است، در کارهای معنوی هم همین‌جور است، در حرکت توحیدی هم همین‌جور است؛ به کم نباید قانع شد. در طلب ثواب الهی هم همین‌جور است؛ به کم نباید قانع شد. خوب، اگر ما این همت بلند را به کار نگرفتیم، ظلم کردیم، کوتاهی کردیم. این کوتاهی ما هم ظلم است؛ هم ظلم به خود ماست – چون مورد مؤاخذه الهی قرار می‌گیریم – هم ظلم به کسانی است که استحقاق این را دارند که از این ظرفیت‌ها استفاده کنند و بهره‌مند شوند. اگر بهره‌مند نشدند، ما تقصیر کردیم. گفتن این حرف‌ها آسان است؛ عمل کردن و حرکت کردن، دشوار است؛ احتیاج به همت دارد.۴  ۴. ۱۶/۰۱/۸۹  بیانات در دیدار جمعی از مسئولان نظام جمهوری اسلامیسنت الهی در کمک به افراد برای رسیدن به اهداف آخرتی و دنیایی
بدانیم … که خدای متعال به ما کمک می‌کند. هر کسی که دنبال یک هدفی باشد و نیرویش را به کار بگیرد، خدا کمکش می‌کند. در کار دنیایی هم باشد، خدای متعال کمک می‌کند؛«کُلاًّ نُّمِدُّ هَؤُلاء وَ هَؤُلاء».(اسراء:۲۰) همان کسانی که دنبال دنیا هستند، خدا می‌گوید کمکشان می‌کنیم. اگرچه وقتی مصروف دنیا شدند، دیگر از آخرت نصیبی نخواهند داشت. هم آنهایی را که دنبال آخرتند، کمک می‌کنیم، هم آنهایی را که دنبال دنیایند. آخرت هم فقط نماز شب و دعا و ذکر و توسل و اینها نیست. البته اینها هم وسایل است؛ لیکن خدمت به مردم، حضور در آنجایی که لازم است، اینها همه‌اش کارهای خدایی است. … خیلی از بزرگان که مورد مذمت قرار گرفتند، به خاطر شرب خمر مذمت نشدند، به خاطر بی‌نمازی مذمت نشدند؛ به خاطر عدم حضور در آنجایی که حضورشان لازم بود، مذمت شدند. تاریخ، این‌جوری ثبت کرده؛ نگاه کنید، ببینید. پس کار خدا، کار معنوی، کار توحیدی، منحصر نیست در نماز خواندن؛ اگرچه نماز را دست‌کم نباید گرفت. نماز پشتوانه همه اینهاست. تلاوت قرآن، تدبر در قرآن، تضرع پیش خدای متعال، خواندن ادعیه مأثور – صحیفه سجادیه، دعای امام حسین، دعای کمیل، بقیه این ادعیه‌ای که هست – اینها همه‌اش کمک کننده است؛ روان کننده حرکت موتور وجود انسان است؛ که اگر چنانچه شما با خدا انس داشتید و میان خودتان و خدا را درست و اصلاح کردید، این کارها را راحت‌تر انجام می‌دهید؛ با رغبت بیشتر، با شوق بیشتر انجام می‌دهید. بنابراین کسی که می‌خواهد کار خدا را بکند، خدای متعال کمکش می‌کند. کسی بخواهد کار دنیا را هم بکند، همین‌جور. اینهایی که دنیا، یا مقام دنیا، یا پول دنیا، یا عیش دنیا، لذت‌های جنسی و امثال اینها برایشان هدف و غرض و مال بود – که حالا در دنیا نمونه‌هایش را زیاد مشاهده می‌کنید – اینها هم وقتی که در راه همان هدفِ خودشان تلاش کردند، خدا کمکشان می‌کند. کمک الهی به این است که وسایل را در اختیارشان می‌گذارد. همت می‌کنند، از این راه می‌روند، هدفشان هم فقط هدف مادی است؛ لذا به آن هدف می‌رسند. البته چون آن جانب اصلی را که جانب معنوی و الهی و اخروی است، ندیده گرفتند، آنجا ضرر می‌کنند؛ اما در این قسمتی که هدف گرفتند، پیش می‌روند.۴  ۴. ۱۶/۰۱/۸۹  بیانات در دیدار جمعی از مسئولان نظام جمهوری اسلامیدر زمینه‌های اخروی و دنیوی باید تلاش کرد
هم در زمینه‌های اخروی، هم در زمینه‌های دنیوی باید تلاش کرد. دوستان در زمینه‌های فردی و ارتباطات خود با خدا هم هرچه می‌توانند، همت و کار را مضاعف کنند؛ این هم به دست غفلت و فراموشی سپرده نشود. مسائل شخصی و فردی – آنچه که بین هر کسی با خداست – خیلی اهمیت دارد. اگر وارد بشویم و با این چیزها انس پیدا کنیم، ان‌شاءاللَّه خدای متعال هم بیشتر کمک خواهد کرد؛ کمااینکه تا الآن هم خدای متعال به ما خیلی کمک کرده. مسائل فرهنگی هم خیلی مهم است. فرهنگ عمومی خیلی مهم است. چهره دینی در زندگی عمومی مردم خیلی مهم است. چهره دینی و ظاهر دینی – که البته ان‌شاءاللَّه خبر از باطن خواهد داد – خیلی حائز اهمیت است.۴  ۴. ۱۶/۰۱/۸۹  بیانات در دیدار جمعی از مسئولان نظام جمهوری اسلامیانسان باید احساس تغییر را در همه تحولات زندگی با خودش همراه داشته‌باشد
گذران فصول و سال‌ها باید به ما در طول عمرمان، تجربه‌ها و عبرت‌هایی را بیاموزد. فرمود: «یا محوّل الحول»؛ سال را تحویل می‌کند. تحویل سال فقط در تحویل فصل زمستان به فصل بهار نیست؛ همه فصول در واقع تحویل می‌شوند. یک وقت فصل بهار است، یک وقت فصل تابستان است، بعد پاییز و برگ‌ریزان شروع می‌شود. زمستان و سرما که ظاهرش سخت و خشن است، اما باطنش در واقع مایه حیات بهار است. تحـویل حـول، یعنی ایـن؛ فصول تبدیل بـه یکدیگر می‌شوند.احوال گوناگون طبیعت، پی‌درپی می‌آیند و تغییر پیدا می‌کنند؛ اینها همه‌اش آیات الهی است. ما عادت کردیم، اهمیت آنها را نمی‌فهمیم؛ والاّ اگر انسان به این تغییر و تحولی که در طبیعت وجود دارد، عادت نکرده باشد و بار اوّلی باشد که اینها را می‌بیند، خواهد دید که خیلی حوادث شگفت‌آوری است. همین روییدن گیاهان، نو شدن طبیعت، بارور شدن درختان، اینها همه علایم قدرت الهی است که همین‌طور ما با چشمِ عادت‌کرده خودمان از اینها آسان می‌گذریم. در نفس خود ما هم همین‌جور است، وجود خود ما هم همین‌جور است.
تغییرات را غالباً انسان حس نمی‌کند. تغییراتی به وجود می‌آید، نمی‌فهمیم. خیلی از این بی‌توجهی‌ها در نهایت به ضررهای بزرگ منتهی می‌شود.  …  این نمازی که روزی پنج بار برای ما معین شده است، واقعاً از بزرگ‌ترین نعمت‌های خداست. اگر این نماز نبود، ما خیلی در غفلت غرق می‌شدیم. این نماز، ما را به خود می‌آورد. آن وقت اقتضاء می‌کند که پس نماز را درست و با توجه بخوانیم. اگر نماز با توجه خوانده شود، این کمک می‌کند به اینکه انسان متوجه خودش باشد.      
پس ببینید در حرکت سال ۸۸ به ۸۹ که یک ساعتی برایش معین می‌کنیم … اگر غفلت بکنیم، توجه نمی‌کنیم به گذر طبیعت و تحول طبیعت؛ اگر به این تغییر و جابه‌جایی توجه کنیم، طبعاً می‌فهمیم و احساس می‌کنیم. این احساس را انسان باید در همه تحولات زندگی با خودش همراه داشته باشد. در واقع می‌توان این را به محتواها و ظرفیت‌های نوروز اضافه کرد.۵  ۵. ۱۷/۰۱/۸۹  بیانات در دیدار مسئولان و شخصیت‌های علمی سیاسی شکرگزاری برای توفیق نقش آفرینی در سرنوشت آینده کشور
  شما آقایان … باید خدا را شکر کنید که این توفیق را، این فرصت را در اختیار شما گذاشته که این کارهای مهم را انجام دهید. همه ما – هم من، هم شما هر کدامتان تک تک – می‌توانستیم یک آدمی باشیم در امر زندگی شخصی خودمان فعال؛ یک تاجر خوب، یک روحانی خوب، یک دانشگاهی خوب؛ تلاش‌هایی بکنیم برای خودمان، شخص خودمان، وزری هم پیش خدای متعال نداشته باشیم؛ چون این کاری که ما می‌کنیم، تویش امکان وزر و وبال هم خیلی زیاد است؛ شانه‌ها زیر قوه سنگین قرار دارد؛ می‌توانستیم این‌جوری نباشیم، یک زندگی معمولی داشته باشیم؛ اما طبعاً این نقش‌آفرینی را که امروز شما در کشور و نظامتان دارید، آن را هم نداشته باشید. پس این شکر دارد که شما در جایی قرار گرفته‌اید که می‌توانید نقش‌آفرین باشید. حضور شما، اراده شما، معرفت شما، درجه اخلاص شما می‌تواند در سرنوشت کشور، در تاریخ کشور، در آینده این ملت، نه آینده ده سال و بیست سال، آینده صد سال و دویست سال برای این کشور اثر بگذارد؛ که اگر این اثر یک اثر نیکی بود، آن وقت این صدقه جاریه، برتر از همه چیز است و هیچ چیز با آن معادل نیست. شما بتوانید یک خطی را ترسیم کنید، یک کاری را انجام دهید که تا سال‌های متمادی بر اساس آن کار، یک ملت سعادت داشته باشند، از دین و دنیا برخوردار باشند، این چیزی نیست که هیچ عبادتی، هیچ نماز شبی، هیچ خدمت متوسط و معمولی متعارفی به خلق‌اللَّه با این معادله کند؛ خیلی چیز بالایی است. این فرصت را خدا به من و شما داده است؛ پس باید شکرگزاری کنیم.۶   ۶. ۲۲/۰۱/۸۹  بیانات در دیدار فرماندهان کل ارتش و سپاه، و جمعی از فرماندهان عالیرتبه نظامی و انتظامیضرورت ملاحظه تکلیف و مبارزه با هوای نفس برای رهایی از خطرها
همه کارهای بزرگ، همچنان که غنیمت آن زیاد است، غرامت آن هم سنگین و خطرناک است؛ «مَن لَه الغِنَمَ فَعَلَیهِ الغِرَمَ»؛ با هم مبادل است؛ مثل ارتفاع بالا در حرکت کوهنوردی است. اگر انسان از آنجا پرتاب شود، خطرش خیلی بیشتر از این است که مثلاً از یک متری و دو متری زمین پرتاب شود. اما خوب، آنجا نقطه عالی است؛ نقطه بالاست. هرچه جایگاه بالاتر، خطرها هم بیشتر.
 راهِ بستن این خطرها هم ملاحظه تکلیف و مبارزه با هوای نفس است. این‌جور نیست که انسان را در یک مجموعه ابهام قرار داده باشند که ندانیم پس چه کار کنیم؛ نه، با هوای نفسِ مخالف شرع و مخالف دین مبارزه و معارضه کردن و وظیفه و تکلیف و واجب را دائماً مورد ملاحظه قرار دادن. اگر این خط را بروید – که البته خط آسانی نیست، مشکل است – معلوم است که چه کار باید کرد. لذا به نظر من از جمله کارهایی که امثال ما و شما باید داشته باشیم، این است که از خدای متعال بخواهیم و بگوییم: پروردگارا ! این نعمتی را که به ما دادی – یعنی فرصت حضور در یک جایگاه مؤثر، در سرنوشت کشور و ملت – به نقمت تبدیل مفرما؛ این را که موجب اجر است، موجب وزر قرار نده. خوب، این بسته به تلاش خود ماست. از خدا کمک بخواهیم، همت کنیم، تلاش کنیم؛ خواهد شد.۶   ۶. ۲۲/۰۱/۸۹  بیانات در دیدار فرماندهان کل ارتش و سپاه، و جمعی از فرماندهان عالیرتبه نظامی و انتظامی