ازدواج فامیلی

یقینا شیرین ترین حادثه ای که در زندگی اکثر افراد جامعه اتفاق می افتد و به دسته بندی های فرهنگی، علمی، اجتماعی و سیاسی بستگی ندارد ازدواج است. نیازهای فیزیولوژیک انسان های سالم آنها را به سوی انتخاب همسر، همراز، همراه، همدل می کشاند که ثمره آن آرامش، تکامل تولید و تربیت انسانها است که قرآن کریم و بزرگواران دین ما بدان توصیه فراوان دارند بنابراین یکی از جنبه های مهم در زنجیره سلامتی انسان ها، بهداشت تولید مثل است. توجه به این گروه از افراد جامعه و افزایش آگاهی های آنها می تواند به تداوم، ثمر بخش بودن زندگی مشترک و بهبود وضعیت سلامت جسمی و روانی آنها کمک فراوان کند. به واقع یکی از مهمترین و بزرگترین وقایع زندگی هر انسانی ازدواج است. زمانی که مرحله تازه ای از زندگی آغاز می شود مرحله ای که پاسخی است به نیازهای موجود و خود مولد نیازهایی نو. نیازهایی از قبیل غرایز طبیعی، نیاز به امنیت و آرامش، نیاز به همدلی، رهایی از تنهایی، نیاز به عشق و عطوفت و… پایه گذار ازدواج و انتخاب شریکی برای زندگی است. اما این نیازها وقتی به درستی پاسخ گفته می شود که باور داشته باشیم همسر ما نیز با همین آرمان ها ما را انتخاب نموده است او نیز برای برطرف شدن نیازهای جسمی و روحی خود اقدام به ازدواج کرده است بنابراین همیشه یک تعامل دو جانبه بین زن و شوهر وجود دارد. ازدواج و زندگی مشترک رامی توان از جهات مختلف اجتماعی، عاطفی، روانی، معنوی، بهداشتی و شرعی بررسی کرد.
یکی از هدف های ازدواج که یقینا به تداوم نسل نیز می انجامد داشتن فرزند است که وجود آنها باعث گرمی، پویایی و صفای کانون خانوادگی شده و انگیزه ها را برای دوام زندگی و احتمالا تخفیف درگیری های زن و شوهر بالا می برد.
اما این ازدواج در فرهنگ های مختلف به گونه های متفاوت انجام می شود. اما نوعی از ازدواج که در میان ما ایرانیان شایع است و در نسل های گذشته در راس ازدواج ها قرار داشته ازدواج فامیلی است. البته در سال های اخیر این نوع ازدواج رو به کاهش رفته اما هنوز هم شاهد آن هستیم.
این نوع پیوند که شاید از بعضی از جهات مثبت به نظر رسد اما از لحاظ بهداشتی و سلامت خانواده ها را در مواردی دچار مشکل می کند. در این مبحث به این نوع ازدواج می پردازیم و خصوصیات ارثی که از آن به افراد منتقل می شود را مورد بررسی قرار می دهیم و ببینیم که آیا ازدواج های فامیلی باعث می شود که بیماری ها و ژن های بیماری زا در نسل های آینده بیشتر می شود یا نه؟
ازدواج فامیلی ازدواجی است که در آن زوج با یکدیگر فامیل (خویشاوند) بوده و بنابراین دارای ژن های مشابه می باشند خویشاوندان به خاطر داشتن اجداد مشترک دارای یک سری خصوصیات ارثی مشترکی نیز می باشند. گاهی این خصوصیات مشترک مربوط به بیماری هایی است که به صورت نهفته و بدون علامت در فردی وجود دارد و چنانچه همسر او نیز این  بیماری ها را به صورت نهفته دارا باشد، احتمال دارد فرزندان این زوج این خصوصیت ( بیماری) را به شکل شدید و علا مت دار به ارث ببرند و بیمار شوند. درجه خویشاوندی را براساس رابطه فامیلی به چند گروه تقسیم می کنند: خویشاوندان درجه یک:
شامل پدر، مادر، فرزندان ، خواهران و برادران یک فرد. تشابه ژنتیکی در خویشاوندان درجه یک ۵۰درصد می باشد یعنی اگر ژن های فعال هر فرد را ۱۰۰ هزار عدد فرض کنیم، ۵۰ هزار تای آنها با خویشاوندان درجه یک مشترک است به عبارت دیگر این دو نفر در نصف خصوصیات ارثی که به ارث برده اند مثل هم هستند. خویشاوندان درجه دو:
شامل خاله ها، دایی ها، عموها و عمه ها، برادرزادگان وخواهرزادگان می باشد در این نوع خویشاوندی تشابه ژنتیکی ۲۵ درصد می باشد و همان طور که در بالا  شرح داده شد خویشاوندان درجه ۲ در ۲۵ درصد خصوصیات ارثی یعنی در ۲۵ هزار ژن فعال مشابه یکدیگر هستند. خویشاوندان درجه سه :
شامل دختر عمو، پسرعمو، دخترخاله، پسرخاله، دخترعمه، پسرعمه، پسردایی،  دختردایی، می باشند. تشابه ژنتیکی در خویشاوندان درجه ۳ برابر ۱۲/۵  درصد می باشد یعنی در ۱۲۵۰۰ ژن فعال مشترک هستند نکته جالب در این قسمت این است که چنانچه زوجی  از یک طرف پسرعمو، دختر عمو و از یک طرف دختر خاله، پسرخاله باشند، یعنی مادران آنها خواهر یکدیگر و پدران آنها برادر همدیگر باشند، تشابه ژنتیکی به ۲۵ درصد می رسد یعنی مشابه خویشاوندان درجه ۲ خواهند بود.  خویشاوندان درجه ۴:
شامل نوه خاله، نوه دایی، نوه عمو و نوه عمه می باشند که تشابه ژنتیکی آنها ۶/۲۵ درصد است. دراین جا نیز مثل خویشاوندان درجه ۳ اگر خویشاوندی دوطرفه باشد یعنی از یک طرف نوه عمو و از طرف دیگر نوه خاله باشند تشابه ژنتیکی به ۱۲/۵ د رصد می رسد یعنی مشابه خویشاوندان درجه ۳ خواهند بود. خویشاوندان درجه ۵:
شامل نتیجه خاله، نتیجه دایی، نتیجه عمو ونتیجه عمه می باشند. تشابه ژنتیکی در این ها ۳/۱۲۵ درصد است و مثل موارد قبل اگر خویشاوندی دوطرفه باشد شبیه خویشان درجه ۴ شده یعنی تشابه ژنتیکی به ۶/۲۵ درصد خواهد رسید. خویشاوندان درجه ۶:
شامل نبیره خاله، نبیره دایی، نبیره عمه، نبیره عمو است که تشابه ژنتیکی آنها ۱/۵۶ درصد است. همانطور که ملا حظه می شود حتی در خویشاوندان درجه ۶ هنوز ۵۶ ژن مشترک وجود دارد که بسیاری از آنان ممکن است ژن های انتقال دهنده بیماری های ارثی باشند که اگر درپدر و مادر با هم وجود داشته باشند باعث خواهد شد که احتمال بیماری ژنتیکی در فرزندان افزایش یابد. این اعداد وقتی معنای واضح تری پیدا می کنند که بدانیم در حال حاضر حدود ۹۰۰۰ نوع بیماری ارثی مختلف شناخته شده اند که ممکن است از طریق به ارث رسیدن ژن های مشترک در پدر و مادر گریبان فرزندان را بگیرد که البته این خطر در ازدواج های فامیلی به  علت وجود ژن های مشترک بیشتر و به مراتب بالاتر خواهد بود. ازدواج های فامیلی نه تنها احتمال مبتلا  شدن فرزندان به بیماری های ارثی را افزایش می دهد بلکه باعث ازدیاد این بیماری ها و ژن های بیماری زا در نسل های آینده می شود و این بدان معنا نیست که در ازدواج های غیر فامیلی هیچ گونه خطری وجودندارد بلکه احتمال خطر بسیار پایین تر است بنابراین ازدواج  فامیلی از نظر علم ژنتیک معقول و منطقی نیست.