ازدواج و تشکیل خانواده در قرآن

موانع ازدواج
ازدواج در آیین اسلام، امری آسان است و تمام مشکلات پیچیده و دست و پاگیری که در ازدواج ها وجود دارد، ساخته بشر و مصنوع خود انسان هاست و مربوط به اسلام نیست.
 دستورهای اخلاقی اسلام در مورد آسان گرفتن ازدواج به قدری متین و ظریف است که با توجه به آنها، پایین ترین طبقات اجتماع، به راحتی می توانند ازدواج کنند و به تشکیل خانواده اقدام نمایند. شیوه زندگی پیامبر اسلام (ص ) و امامان (علیهم السلام) و گفتار آنها نشان دهنده این امر است تا مسلمانان هزینه های ازدواج را سبک و آسان بگیرند و موانع سر راه مجردان را بردارند. (۲۲)
رسول خدا (ص) در حدیثی می فرمایند:
«هرگاه کسی به خواستگاری نزد شما آمد و دینداری و امانتداری او را پسندیدید، به او زن دهید؛ که اگر چنین نکنید، در روی زمین تبهکاری و فساد پدید خواهد آمد.» (۲۳)
مکتب انسان ساز اسلام در همه زمینه ها علاوه بر تعلیمات نظری، الگوهای عملی نیز ارائه نموده تا مسلمین در راه اجرای فرامین الهی با پیروی از اسوه ها و نمونه ها، به بهترین و صحیح ترین روش های اجرایی دست یافته و از دچار شدن به تزلزل و انحراف در برداشت و فهم حقایق، نجات یابند. هم چنان که رسول خدا (ص) را الگوی کامل اهل ایمان معرفی می کند: «لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه …» (۲۴)
ازدواج های آسان و به دور از تشریفات آن حضرت و نیز زندگی حضرت زهرا (علیها السلام) و علی (علیه السلام) که دور از تشریفات و به آسانی صورت گرفت یکی از بهترین نمونه ها در این زمینه است.
آرزوهای طولانی و دراز، همیشه مانع سعادت آدمی بوده اند، هم چنان که بهشتیان، اهل دوزخ را با همین جملات مورد خطاب قرار می دهند: «… قالوا بلی و لکنکم فتنتم انفسکم و تربصتم و ارتبتم و غرتکم الامانی حتی جاء امرالله…؛ (۲۵)
جواب دهند بله ولیکن شما خود را چنین به فتنه افکندید، در کار دین به شک و ریب بودید و آرزوهای دنیا فریبتان داد تا وقتی که امر خدا فرا رسید.» آرزوهای طولانی و دراز سبب غفلت و تنزل به مقام حیوانیت است «ذرهم یاکلوا ویتمتعوا ویلههم الامل فسوف یعلمون؛ (۲۶)
کافران لجوج را به خورد و خواب و لذات دنیوی واگذار تا آنان را غافل گرداند که نتیجه این کامرانی بیهوده را به زودی خواهند یافت.» در روایات اسلامی نیز انسان ها از داشتن آرزوهای دراز منع شده اند. امام علی(علیه السلام) فرمودند:
 «از آرزوی پوچ و باطل بپرهیزید، زیرا چه بسا کسی که به امید فردا بوده ولی آن را پشت سرنگذاشت و چه بسا کسی که در آغاز شب به او غبطه می خورند ولی در پایان آن به حال او می گریند.» (۲۷) در اثر آرزوهای دراز، قلب آدمی سخت می شود و قلبی که سخت شود از خدا دور شده است. (۲۸)
داشتن آرزوهای طولانی در زمینه ازدواج، وجود تشریفات و رسم های غلط و اشتباه، مشکل پسندی، توقعات نامحدود و رویایی، اشکال تراشی های بی مورد، عشق های آتشین آلوده به هوس، وسواس خارج از حد و عدم اعتماد به یکدیگر، ناداری و فقر، آزادی غلط و گریز از مسئولیت سرپرستی خانواده، عذر ادامه تحصیل، تأخیر به بهانه عدم وجود مسکن، عدم توافق پدر و مادر یا سایر بستگان، ترس از بچه داری و تقدس بیجا و تعصب غلط وفاداری به همسر اول که فوت شده و…
 از جمله موانع و مشکلاتی است که سبب تأخیر در ازدواج می شود. کاهش ازدواج و توسعه تجرد، قطع نظر از اثری که روی نسل بشر دارد، از نظر ایجاد یک نوع سیستم زندگی بدون احساس مسئولیت و قطع پیوندهای اجتماعی و بی تفاوتی در برابر رویدادهای اجتماعی نیز تأثیرگذار است و این برای جامعه بشری فاجعه ای بزرگ است. توسعه ارتباط های نامشروع، هم جنس گرایی، ایدز و… از جمله بیماری ها و مشکلات مربوط به امور جنسی است که در صورت عدم یا تأخیر در ازدواج دامنگیر جامعه شده و جامعه را قدم به قدم به سوی دره تباهی و نیستی سوق می دهد.سخن آخر
ازدواج و تشکیل خانواده در جامعه دارای آثار و کارکردهای مختلفی چون کنترل و تنظیم روابط جنسی و مشروعیت بخشیدن به آن، تولید مثل و بقاء نسل، تأمین نیازهای جسمانی انسان همانند مسکن، لباس و…، تأمین نیازهای روحی و عاطفی انسان مانند امنیت، آرامش و… آماده کردن عناصر جدید برای پیوستن به اجتماع و مشارکت در تولید و بهبود وضع اقتصادی جامعه می باشد. زن و مرد مسلمان اولا بایستی مسئله ازدواج و تشکیل خانواده را به عنوان یک عمل عبادی تلقی و مانند سایر تکالیف و وظایف الهی با تعبد و خلوص نیت توام بدانند و ثانیاً هدف خود را از این اقدام تنها ارضاء شهوت و کسب لذایذ مادی قرار ندهند، بلکه به نقطه ای بسیار فراتر از آن یعنی به عروج و تکامل انسانی و اثرگذاری مثبت و مفید در نظام طبیعت بینیدیشند.
اسلام اعضای خانواده را به عنوان پشتوانه هایی محکم، یارانی صدیق و چراغ هایی فروزان فراراه یکدیگر می داند و دامان خانواده را نردبانی برای ترقی و تکامل انسان می شناسد: «والذین یقولون ربنا هب لنا من ازواجنا و ذریتنا قره اعین و اجعلنا للمتقین اماما؛ (۲۹)
 و آنان هستند که هنگام دعا با خدای خود گویند پروردگارا ما را از جفتمان فرزندانی مرحمت فرما که مایه چشم روشنی ما باشند و ما را پیشوای اهل تقوا قرار ده». از سوی دیگر فرزندان را به نیکی کردن به والدین تشویق می کند: «وقضی ربک الا تعبدوا الا ایاه و بالوالدین احسانا فلاتقل لهما اف…؛ (۳۰)
و خدای تو حکم فرموده که جز او هیچ کس را نپرستید و درباره پدر و مادر نیکی کنید… زنهار کلمه ای که رنجیده خاطر شوند مگویید…».
با تشکیل خانواده و ایجاد کانون گرم و پرمحبت افراد می توانند در سایه سار آرامشی که در خانواده وجود دارد به خدا نزدیک تر شده و به سعادت دنیوی و اخروی دست یابند. حال، انسانی که از ازدواج سر باز می زند و یا آن را به دلیل موانع کم اهمیت و قابل حل، به تأخیر می اندازد، در حقیقت خویش را از این سعادت دنیوی و اخروی محروم ساخته و دچار مشکلات فراوانی در این دنیا و سرای دیگر می شود.