اسرار مهریه با ارقام نجومی

زن و شوهر تقاضای طلاق دارند. آن هم طلاق توافقی دادگاه با صدور حکم جدایی، مرد را موظف کرد هر ماه یک سکه از ۱۲۴ هزار سکه مهریه زن را بپردازد. با یک محاسبه سرانگشتی می‏توان نتیجه گرفت مرد باید ۱۰هزار و ۳۳۳ سال یعنی سال ۱۷۱۷ هجری هر ماه یک سکه به زن بپردازد. کم نیستند مردانی که امروز به‌حق یا ناحق به دلیل عدم پرداخت مهریه در زندان‏ها به سر می‏برند. مردانی مغرور و مدعی که در آغاز زندگی مشترک بدون اندیشیدن به آینده ‏ای که در انتظارشان است، نسبت به قبول مهریه چند هزار سکه‏ای، حالا عمرشان را پشت میله ‏های زندان هدر می‏دهند. موضوع مهریه یک سنت حسنه اسلامی و ایرانی است که متأسفانه در سال‏های اخیر به‌شدت از سوی خانواده‏ های ایرانی دچار دستخوش و تغییر و تحول شده است، به‌طوری که گاهی بحث بر سر مهریه آن‌قدر بالا می‏گیرد که وصلتی به خاطر اختلاف نظر درباره مهریه، هیچ‏گاه سر نمی ‏گیرد.
در مورد مهریه چه فکر می‏کنید؟ اصلاً تا به حال به این فکر کرده ‏اید که فلسفه وجودی مهریه چیست؟ مهریه که به آن مهر و کابین و صداق نیز می‏گویند، مالی است که مرد در هنگام عقد، موظف می‏شود به همسرش پرداخت کند. تعیین مهر در عقد دائم واجب نیست و بدون آن نیز عقد صحیح است ولی پس از ازدواج، در صورت مطالبه‏ ی زن، باید مهری معادل مهر رایج پرداخت شود، که در اصطلاح فقهی به این گونه مهر «مهر‏المثل» می‏گویند. «مهرالمسمی» مهری است که مقدار آن در ضمن عقد نکاح معین شده و در صورتی که مدتی برای مهر در عقد تعیین نشده باشد، زن حق دارد مهر خود را فوراً مطالبه کند.
مستحب است که مهریه بیش از مقدار «مهرالسنه» نباشد. مهرالسنه مهری است که پیغمبر صلی‏الله علیه واله وسلم برای همسران خود معین فرموده و مقدارش ۵۰۰ درهم، معادل پنجاه دینار طلا بود در احادیث فراوانی از تعیین مهریه ‏های کلان نهی شده است. به‌موجب  قانون مدنی ایران، هر چیزی که مالیت داشته و قابل تملک باشد می‏تواند موضوع مهریه قرار بگیرد، مثل وجه نقد، زمین، خانه، اتومبیل و غیره، در صورتی که مهریه  مال غیرمنقول و متعلق به غیر باشد باید هنگام وقوع عقد یا پیش از آن به زوجه انتقال یابد.  موضوع مهریه سال‏هاست که در بین خانواده ‏های ایرانی مطرح بوده و افزایش و تعیین سقف برای آن مسئله‌ای است که همواره از سوی کارشناسان و قانون ‏گذاران بیان می‏شود. در سال‏های گذشته میزان مهر از یک جلد قرآن کریم، یک سکه طلا یا شاخه نبات فراتر نمی‏رفت اما ارقام نجومی که اکنون مطرح است باعث می‏شود به این بیندیشیم که آیا واقعاً مهریه تضمین کننده خوشبختی و رفاه است؟
کسانی که معتقد به برابری حقوق زن و مرد هستند اغلب مهریه را نوعی قیمت گذاری بر زن می‏دانند. این افراد اعتقاد دارند که ریشه این سنت به نگاه جنسیتی موجود به زن بر می‏گردد و اینکه زن کالایی است که برای تملک آن باید مثل هر کالای دیگر بهایی پرداخت کند.
به‌جرئت می‏توان گفت اگر فلسفه مهریه برای زن و مرد به‌خوبی روشن بود و خانواده‏‏ها چرایی این باور دینی را به‌خوبی درک می‏کردند بر میزان مهریه تأثیر می‏گذاشت. از نظر دین، مهریه عطیه‏ای است که عاشقانه‏ از طرف مرد به زن برای جلب محبت و عشق او داده می‏شود و قرار نیست، مهریه هم مانند خیلی از سندهای دیگر فقط نوشته و بایگانی شود بلکه قرار است این هدیه به زن اعطا شود. اینکه می‏گوییم «مهریه را چه کسی داده، چه کسی گرفته» یک باور غلط است. لذا مهریه ‏ای قابل پرداخت است که وجه آن موجود- مطابق دارایی داماد- باشد. وقتی مردی، مهریه ‏ای بسیار بیشتر از دارایی خود را قبول می‏کند در عمل خود صداقت ندارد چرا که او با این دید که فقط نوشته و پرداخت نمی‏شود، سند مهریه را  امضا می‏کند و نتیجه‏ ی این عمل چیزی جز افزایش زندانیان فراری از پرداخت مهریه نیست که تعدادشان هم مدام افزایش پیدا می‏کند.
بر اساس اعلام ستاد دیه کشور در حال حاضر ۱۳۰۰نفر به دلیل یک اشتباه در آغاز زندگی مشترک، حالا مدت‏ها در پشت میله ‏های زندان زندگی را سپری خواهند کرد. در مورد مهریه نظریات متعددی وجود دارد. مدافعان حقوق زنان باوجود اینکه این رسم را نوعی توهین به زن تلقی می‏کنند اما با این وجود در شرایط کنونی، آن را به روزنه ‏ای برای بهبود نسبی وضعیت زن بعد از جدایی می‏دانند. کسانی که معتقد به برابری حقوق زن و مرد هستند اغلب مهریه را نوعی قیمت گذاری بر زن می‏دانند. این افراد اعتقاد دارند که ریشه این سنت به نگاه جنسیتی موجود به زن بر می‏گردد و اینکه زن کالایی است که برای تملک آن باید مثل هر کالای دیگر بهایی پرداخت کند. ستوده وکیل و حقوقدان معتقد است مهریه می‏تواند در مواقع خطر به کمک زن بیاید. به گفته این وکیل و حقوقدان، دیدگاه اجتماعی به مهریه زن به‌گونه‌ای است که زن را اساساً مستحق دریافت چنین مهریه ‏ای نمی‏دانند.
متأسفانه آن‌قدر که تمرکز روی مهریه  که بیشتر یک پرستیژ اجتماعی است تأکید می‏کنند، تقریباً هیچ‏کدام از دخترها روی هیچ‏یک از حقوقی که می‏توانند داشته باشند تأکید نمی‏کنند.
در زندگی مشترکی که به هر حال دو نفر با همکاری هم اموالی را جمع ‏آوری کرده ‏اند، قانون ما چنین می‏گوید که تمام اموال و دارایی ‏هایی که ضروری مرد است باید محفوظ بماند و مهریه زن در وضعیت کاملاً نامتعادلی قرار می‏گیرد. ستوده دو کارکرد برای مهریه قائل  است: زمانی که مرد بعد از سال‏ها زندگی مشترک بخواهد زن را طلاق دهد و زن با دریافت مهریه می‏تواند سرمایه‏ ای برای خود دست و پا کند، البته اگر باز هم مرد بخواهد و بتواند مهریه را بپردازد. کارکرد دوم مهریه زمانی است که زن می‏خواهد به زندگی مشترک پایان دهد و مرد راضی به طلاق نیست که در این حالت زن با بخشش مهریه شاید بتواند مرد را راضی به طلاق سازد.ستوده به زمانی اشاره می‏کند که مهریه‏ های بسیار کم رایج بود و طلاق‏ هایی که به همین دلیل به سهولت انجام می‏گرفت: «در یک دوره‏ هایی، در ایران مهریه ‏های بسیار کمی برای زنان قرار داده می‏شد. یک جو اجتماعی ایجاد شده بود و می‏دانید که آن ماجراها به آسیب‏ های بسیار متعددی علیه زنان و نهاد خانواده و کودکان منجر شد.
 به این دلیل که بسیاری از مردان با تمسک به مهریه پایین خانم، بعد از ۲۰ سال قید زندگی را می‏زدند و با زن جدیدی ازدواج می‏کردند و آن خانم با ۳ یا ۴ بچه راهی کوچه و خیابان می‏شد در مقابل اما دیدگاه دیگری وجود دارد که می‏گوید دختران نباید به امید مهریه بمانند بلکه باید توانایی‏ های خود را برای اداره یک زندگی مستقل بالا ببرند و یا از دیگر راه کارهای قانونی استفاده کنند. یک جامعه شناس، از طرفداران این دیدگاه می‏گوید: «در شرایط امروزه واقعیت این است که دختر و پسر باید آن‌قدر استقلال مالی، استقلال اجتماعی، استقلال فکری داشته باشند که، بخصوص دخترها، چشم به مهریه ندوزند که زندگی خودشان را از طریق مهریه‏ای که همسر به آن‌ها می‏دهد بخواهند تأمین کنند ما می‏بینیم که مهریه تا به امروز نه تضمین زندگی بوده، نه وقتی که میزان مهریه بالا رفته و زن‏ها توانستند آن را اجرا بگذارند صمیمت را در زندگی به وجود آورده، و از طرفی باعث شده یکسری از زن‏ها بدون پول بعد از طلاق بیرون انداخته بشوند و هیچ سهمی از اموال خانه نداشته باشند. با افزایش آن هم، مردان را به زندان انداختند».
 اعزاری به شروط ضمن عقد اشاره می‏کند و اینکه علی رغم تمامی قوانین باز هم زنان می‏توانند در هنگام عقد امتیازاتی برای خود قائل شوند: «درست است که قانون ما هنوز این امکان را به زنان نمی‏دهد، اما موقع ازدواج دخترهای ما می‏توانند بسیاری از چیزها را در خواست کنند. متأسفانه آن‌قدر که تمرکز روی مهریه  که بیشتر یک پرستیژ اجتماعی است تأکید می‏کنند، تقریباً هیچ‏کدام از دخترها روی هیچ‏یک از حقوقی که می‏توانند داشته باشند تأکید نمی‏کنند. دخترها در موقع ازدواج شروطی را که می‏توانند اضافه کنند. حتی می‏توانند در اموال هم شریک بشوند، اگر بخواهند این شروط را اضافه کنند. این منطقی ‏تر به چشم من می ‏آید تا بخواهند مهریه را زیاد کنند».
راستش از قدیم گفته ‏اند سنگ بزرگ علامت نزدن است. . آیت ‏الله محمد موسوی بجنوردی نیز می‏گوید: هدیه‏ای برای زن باید حد متعارفی داشته باشد که شوهر توان پرداخت آن را داشته باشد. وی در ادامه افزود: اگر بخواهیم سقف مهریه را پایین بیاوریم باید در جامعه فرهنگ‏سازی کنیم یعنی به‌گونه‌ای برای مردم بیان کنیم  که ارزش زن به زیاد بودن مهریه نیست. متأسفانه امروزه تعریف و تلقی که از مهریه می‏شود غلط است. چرا که آن را ضمانت زندگی می‏دانند؟ در صورتی که اگر زوجین باهم تفاهم و سازگاری نداشته باشند، هیچ چیزی، نمی‏تواند مانع جدایی شود. آنچه در زندگی مهم است گذشت، تفاهم و شناخت است و برای تضمین می‏توان در عقدنامه شرط و شروطی گذاشت که مشکلات را به حداقل برسانند.