ارزش مکانی و معنوی مسجد مقدس جمکران
در سخنانی که حضرت علی (علیه السلام) به پسر یمانی فرموده اند این گونه آمده است:
ای پسر یمانی اینجا (جمکران) زمینی مقدس و پاک از همه آلودگیهاست. بر این زمین اثر نور حق ساطع شود و از این زمین مردم رایحه و بوی مشک استشمام کنند. منازل و مواضع و زمینهای اینجا عالی و گرانبها گردد.
علاوه بر این در ضمن فرموده های حضرت حجه بن الحسن (علیه السلام) به حسن بن مثله آمده بود به حسن مسلم بگو: «اینجا زمینی شریف است خدای تعالی این زمین را از زمینهای دیگر برگزیده است و به آن فضیلت و برتری داده است».
• از این قبیل تعابیر استفاده می‌شود که زمین جمکران نظیر زمینهای مکه و مدینه دارای ارزش تکوینی خاصی است.
در بخشی از فرموده های حضرت امام زمان (علیه السلام) آمده بود که ثواب اعمال عبادی نظیر اقامه نماز در این مکان شریف بسیار زیاد است تعبیر آن حضرت این بود که: »هر کس آن دو رکعت نماز را (با شرایط خاصش) در این مکان شریف به جای آورد مثل آن است که در کعبه این نماز را خوانده است».
• این امر نشان می دهد که از نظر معنوی این مسجد از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
آداب و اعمال مستحبی مسجد مقدس جمکران
– نمازها:
آداب این مسجد نیز ابتدا خواندن دو رکعت نماز تحیت و سپس دو رکعت نماز امام زمان (علیه السلام):
به مردم بگو تا به این مکان رغبت نمایند و آن را عزیز دارند و در آن چهار رکعت نماز بخوانند دو رکعت به نیت نماز تحیت مسجد است که در هر رکعت یک بار سوره حمد و هفت بار سوره‌ی اخلاص خوانده می‌شود و ذکر رکوع و سجود را نیز هفت بار تکرار کند. و دو رکعت دیگر را به نیت نماز امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ بخوانند
به این ترتیب که چون سوره‌ی حمد را شروع به خواندن نمایند و به «ایاک نعبد و ایاک نستعین» برسند آن را صد بار تکرار کنند و بعد از آن بقیه سوره حمد را بخوانند، سپس سوره‌ی اخلاص را فقط یک بار بخوانند و آنگاه ذکر رکوع و سجود را هفت بار تکرار نمایند، رکعت دوم را نیز به همین طریق بخوانند؛
چون نماز را تمام کنند یک بار تهلیل (لا اله الا الله) بگویند و سپس تسبیحات حضرت فاطمه‌ی زهرا ـ سلام الله علیها ـ را گفته سر به سجده گذارند و صد بار صلوات بر پیامبر و آل پیامبر بفرستند.
جناب حسن بن مثله ـ رحمه الله ـ می‌گوید: سپس امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ فرمودند: فَمَن صَلاّها فَکأنَّما صلّی فی البیت العتیق. هر کس این نماز را بخواند مانند آن است که در کعبه نماز خوانده است.
گفتنی است که نماز تحیت مسجد فقط در مکان مسجد و در مقام امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ وارد شده و خواندن آن در غیر آن مکان مانند حیاط مسجد وارد نشده است.
– دعاها:
در بعضی از اقوال نیز آمده است که پس از این نماز دعای «الهی عظم البلاء» را تا آخر قرائت کنند. علاوه بر این امور، خواندن دعاهای مخصوص امام زمان نظیر دعای «ندبه» و دیگر دعاهایی که خواندن آنها در دوره غیبت کبری سفارش شده، در این مکان مناسب است.
– تسبیح حضرت زهرا علیها السلام:
که طبق روایات از مصادیق ذکر کثیری است که قرآن بر آن دعوت فرمود: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثیراً». اى کسانى که ایمان آوردهاید خدا را یاد کنید یاد بسیار.
احزاب، ۴۱
عالم بزرگوار و فقیه نامدار، صاحب جواهر در جلد ۱۰، آن را برترین اذکار و بهترین تعقیبات شمرده و روایات زیادی در فضیلت آن نقل کرده است.
– یکصد مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد در حال سجده:
همان ذکر پربرکتی که روایات متواتری درباره اهمیت آن وارد شده و بعضی از بزرگان، کتاب مستقلی درباره برکات صلوات بر پیامبر و اهل بیتش نوشته اند که نماز بدون صلوات، نماز نیست.
حال، اگر این اعمال به قصد قربت مطلقه خوانده شود، جای بحث دارد؟! حتی جمعی از فقهای بزرگ فتوا داده اند که به قصد ورود نیز می توان این اعمال را انجام داد! همانگونه که یکی از مراجع محترم فعلی گفتند: «در حضور من، کسی از حضرت آیه الله العظمی بروجردی (ره) سؤال کرد، آیا می توان اعمال مسجد جمکران را به قصد ورود انجام داد، ایشان کمی مکث کردند و فرمودند: آری! می توان به قصد ورود انجام داد». این در حالی است که احاطه فقهی و رجالی آن مرحوم بر کسی پوشیده نیست.
آداب مسجد جمکران
چون مسجد مقدس جمکران از ویژگی زیارت حضرت بقیه الله الأعظم ـ ارواحنا فداه ـ هم برخوردار است سزاوار است زائرین محترم، آداب زیارت را مراعات کنند که به چند نکته از آنان اشاره می‌شود:
۱. زائر از بهترین و پاکیزه‌ترین لباس‌ها استفاده نمایند.
۲. زبانش به ذکر تکبیر و تحمید و تسبیح و تهلیل و صلوات مشغول باشد.
۳. هنگام داخل شدن در حرم و زیارتگاه‌ها سعی نماید در تحصیل رقّت قلب و خضوع و شکستگی و تصوّر جلالت قدر و معرفت به این که امام ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ ما را می‌بیند و کلام ما را می‌شنود و سلام ما را جواب می‌دهد.
شایسته است در موقع اذن طلبیدن تدبّر در محبّت و لطفی که امام ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ به شیعیان زائر خود دارند، کنند.
و همچنین تأمّل کند در خرابی‌های حال خود و عمل خویش که چه خلاف‌هایی مرتکب شده و عهد و پیمان و دستورات نورانی آن بزرگوار را نادیده گرفته است و به یاد اذیّت‌هایی که به ایشان و خاصّان و دوستان ایشان انجام داده است.
به راستی که اگر کسی تأمّل کند، قدم‌ها از رفتن باز می‌ایستد و قلب‌ها هراسان و چشم‌ها گریان می‌شود و این تمام آداب است.
۴. داخل شدن به حرم ائمه‌ی اطهار ـ علیهم السّلام ـ و مساجد بر انسان جنب و زن در ایام عادت حرام است و همچنین در وارد شدن به این مکان‌های مقدس مستحب است انسان با وضو باشد.
۵. باید دعا و زیارتی که از طرف اهل‌بیت ـ علیهم السّلام ـ به ما رسیده، خوانده شود و از زیارتی که بعضی بی‌خبران عوام آنها را با بعضی از زیارات مأثوره و معتبره مخلوط کرده‌اند و نادانان را به آن مشغول کرده‌اند دوری کند.
۶. همه‌ی اعمال اعمّ از زیارت و نماز و دعا، چه در این مکان مقدس و چه در زیارت‌های دیگر ائمه‌ی اطهار ـ علیهم السّلام ـ را می‌توان به نیابت از حضرت مهدی ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ انجام داد.
۷. کلام لغو و بیهوده در موقع انجام اعمال عبادی در این مکان مقدس (مسجد جمکران) مذموم است و مانع رزق و باعث قساوت قلب می‌شود.
۸. زائران عزیز نباید وسیله‌ی مزاحمت دیگر زوّار را فراهم آورند و همچنین خدّام با زائران با کمال ادب برخورد نمایند تا زائران در کمال آزادی و اطمینان قلب که لازمه‌ی هر عمل عبادی است از آن مکان شریف توشه گیرند.
زنانی که با لباس‌های مستهجن و آرایش کرده و با وقاحت و گفتارهای بلند به نحوی که مانع استفاده‌های معنوی زوّار و باعث حواس پرتی عبادت کنندگان و گریه کنندگان می‌شود از هر گروهی که هستند سدّ سبیل الله می‌شوند و راه خدا را می‌بندند که این گونه زیارت از عبادت نیست.
