الف ) حکم نمازهای فوت شده پدر
اگر پدر و مادرِ از دنیا رفته نماز و روزه قضا داشته باشند همه فرزندان از بابِ احسان به والدین شایسته است نماز و روزه آنان را بجا آورند و یا کسی را اجیر نمایند ، ولی در میان فرزندان بر پسر بزرگتر قضای نماز پدر با شرایط (۱) زیر ، واجب می شود :
. توضیح المسائل مراجع ، مسأله ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۰ ( لطفا در پاورقی آورده شود )
شرط اوّل : پدر شرایطِ تکلیف را داشته باشد
سؤال : اگر کسى به حدّى مریض شود که قوّه تمیز را از دست بدهد به نحوى که اوقات نماز را تشخیص نداده و چه بسا نجس و پاکى را هم از یکدیگر تمیز نمىدهد، قضاى نماز و روزهاش، بعد از او بر پسر بزرگتر لازم است یا نه؟
جواب : اگر به حد جنون نرسیده قضا واجب است.
استفتائات حضرت امام ، ج ۱ ، سؤال ۲۱۷
سؤال : پدرم سکته مغزى نموده و مدّت دو سال مریض بود و بر اثر سکته قادر به تشخیص خوب و بد نبود، یعنى قدرت تفکّر و تعقّل از او سلب شده بود. در این دو سال نماز و روزه خود را انجام نداده است. آیا قضاى نماز و روزه او بر من که پسر بزرگ خانواده هستم، واجب است؟ البتّه مىدانم که اگر وى بیماریهاى مذکور را نداشت، قضاى نماز و روزههاى او بر من واجب بود. امیدوارم مرا در این مسأله راهنمایى فرمائید.
جواب : اگر ضعف عقلى وى به حدّى که عنوان جنون بر آن صدق کند، نرسیده و در تمام اوقات نماز در حال اغماء نبوده است، قضاى نمازها و روزههاى فوت شده او بر شما واجب است، و گر نه چیزى از بابت آن بر شما نیست.
اجوبه الاستفتاءات رهبری ، سؤال ۵۳۹
شرط دوم : نمازهای فوت شده از خود پدر باشد
بر پسربزرگتر واجب است نمازهایی که ازخود پدر فوت شده است قضا نماید ؛ بنابراین ، قضای نمازهایی که بر اثر اجیر شدن و انجام ندادنِ او بر پدر باقی است و همچنین نمازهایی که از پدر بزرگش به پدرش منتقل شده چون پسر بزرگش بوده و انجام نداده بر پسر بزرگتر واجب نیست .
العروه الوثقی ، ج ۱ ، فی قضاء الولی ، مسأله ۱ / تحریرالوسیله ، ج ۱ ، القول فی صلاه القضاء مسأله ۱۶
شرط سوم : پدر نماز را از روی عذر ترک کرده باشد
در صورتی نماز قضای پدر بر پسر بزرگتر واجب است که پدر آن را از روی عذر ترک کرده باشد ، مثل اینکه فراموش کرده یا خواب مانده یا آنکه نمازهایی که خوانده به دلیل ندانستن مسأله شرعاً باطل باشد و این در حالی بوده که وی در فراگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد ( جاهل قاصر باشد نه مقصّر ) امّا چنانچه نمازهایی را عمداً ترک کرده یا به علّت ندانستن مسأله ای که در فراگیری آن کوتاهی کرده نمازش باطل بوده ، وجوب قضای آن بر پسر بزرگتر مورد اختلاف است :
۱. حضرت امام قدّس سرّه فرموده اند : اگرازروى نافرمانی هم ترک کرده باشد واجب است به همین طورعمل کند مگر آنکه از روی طغیان ترک کرده باشد .
توضیح المسائل مراجع ، مسأله ۱۳۹۰
سؤال : پدرم به هیچ وجه نماز نمىخوانده و روزه نمىگرفته و هفتهاى یکبارهم مشروب الکلى مىخورده ؛ او قبل از به دنیا آمدن من فوت کرده است ، آیا قضاى نماز و روزه ایشان براى من که تنها پسرش هستم ، واجب است ؟
جواب : اگرترک نماز و روزه پدراز روى طغیان نباشد بر پسربزرگتر واجب است که بعد از فوت او قضا نمایند.
استفتاءات حضرت امام ، ج۱، ص ۱۹۰، سؤال ۲۲۶
سؤال : پدر من در سنّ ۶۳ سالگى از دنیا رفته و در تمام مدّتِ تکلیف، نمازش را غلط مىخوانده، حتى چندین سال هم در اوائل جوانى اصلاً نماز نخوانده و مقدارى از روزهها را هم با وجود صحّت بدن نگرفته است و براى نماز و روزه هم وصیّتى نکرده، وظیفه من چیست؟
جواب : اگر احتمال بدهید که تقصیر در یاد گرفتن نمازش نکرده، قضاى نمازهائى که خوانده بر شما واجب نیست.
استفتاءات حضرت امام ، ج۱، ص ۱۸۹، سؤال ۲۲۲
۲ . مقام معظم رهبری فرموده اند :
سؤال: اگر پدری اصلاً نماز نخوانده باشد، آیا همه نمازهای او قضا دارد و انجام آنها بر پسر بزرگ او واجب است؟
جواب : بنا بر احتیاط در این صورت هم قضاى آنها واجب است.
اجوبه الاستفتاءات رهبری ، سؤال ۵۴۷
سؤال : پدرى که همه اعمال عبادى خود را عمداً انجام نداده است، آیا بر پسر بزرگ قضاى همه نمازها و روزههایى را که پدرش انجام نداده و به پنجاه سال مىرسد، واجب است؟
جواب : اگر ترک نماز و روزه بر اثر طغیان باشد، قضاى آنها بر پسر بزرگ واجب نیست. ولى در این صورت هم احتیاط در قضاى آنها ترک نشود.
اجوبه الاستفتاءات رهبری ، سؤال ۵۴۸
شرط چهارم : پدر وصیّت نکرده باشد که برای او اجیر بگیرند
اگر پدر وصیّت کرده باشد که برای نمازِ او اجیر بگیرند ، چنانچه وصیّت او نافذ باشد ، مثل اینکه از ثلث مالش وصیّت کرده باشد ، بر پسر بزرگتر قضا واجب نیست و واجب است مطابق با وصیّت برای خواندن نمازهای قضای او اجیر بگیرند .
مسأله : اگر میّت وصیّت کرده باشد که برای نماز و روزه او اجیر بگیرند بعد از آنکه اجیر ، نماز و روزه او را به طور صحیح به جا آورد بر پسر بزرگتر چیزی واجب نیست .
توضیح المسائل مراجع ، مسأله ۱۳۹۴
سؤال : اگر شخصی فوت کند و همه دارایی او خانهای باشد که فرزندانش در آن سکونت دارند، و نماز و روزه بر ذمّه او باشد و پسر بزرگ او هم به علت کارهای روزانه قادر به قضای آن نباشد، آیا واجب است که این خانه را بفروشند و نماز و روزه او را قضا نمایند؟
جواب : در فرض مرقوم، فروش خانه واجب نیست، ولى قضاى نماز و روزهاى که به عهده پدر است، در هر حالى بر پسر بزرگتر واجب است، مگر در صورتى که میّت وصیّت به اجیر گرفتن از ثلث ترکهاش کرده باشد و ثلث ترکه هم براى انجام همه نماز و روزههاى او کفایت کند که در این صورت ثلث ترکه باید براى آن مصرف شود.
اجوبه الاستفتاءات رهبری ، سؤال ۵۴۵
شرط پنجم : پسر بزرگتر معلوم باشد
اگر معلوم نباشد که پسر بزرگتر کدام فرد است ، قضای نماز پدر بر هیچکدام از پسرها واجب نیست ؛ ولی احتیاط مستحب آن است که نماز او را بین خودشان قسمت کنند یا برای انجام آن قرعه بزنند .
توضیح المسائل مراجع ، مسأله ۱۳۹۳
سؤال : پدر و مادر من پسرى بزرگتر از من داشتند که در سنین کودکى (دو سالگى) مرده است و بعد از مرگ او اولاد ارشد پدر و مادر، من هستم آیا بعد از مرگ پدر و مادرم طبق مسائل موجود در توضیح المسائل نماز و روزه قضاى پدرم بر من (که پسر دوّمش هستم) واجب است یا نه؟
جواب : در فرض مرقوم شما پسر بزرگتر هستید.
استفتائات حضرت امام ، ج ۱ ، ص ۱۸۸، سؤال ۲۱۸
سؤال : در صورتى که در تمام مدّت عمر فرزند بزرگتر پدر هم نماز و هم روزه خود را انجام داده آیا انجام عبادات قبل از تولّد به عهده فرزند بزرگتر واجب است یا خیر؟
جواب : انجام نماز و روزه فوت شده پدر بر پسر بزرگتر واجب است.
استفتاءات حضرت امام ، ج۱ ، ص ۱۸۸، سؤال ۲۱۹
سؤال : نماز و روزه قضاى پدر که بر پسر ارشد واجب مىشود و باعث عسر و حرج بسیار است باید حتما پسر ارشد بجا بیاورد یا راه دیگرى دارد؟
جواب : باید پسر ارشد خودش بجا آورد یا کسى را اجیر کند که بجا آورد.
استفتاءات حضرت امام ، ج۱ ، ص ۱۸۹، سؤال ۲۲۰
سؤال : اگر فرزند بزرگ میّت دختر و فرزند دوم او پسر باشد، آیا قضای نمازها و روزههای پدر و مادر بر این پسر واجب است؟
جواب: ملاک واجب بودن قضای نماز و روزه پدر و مادر این است که فرزند مذّکر از دیگر اولاد ذکور میّت ـ اگر میّت اولاد ذکور داشته باشد ـ بزرگتر باشد، و در فرض سؤال قضای نماز و روزه پدر بر پسر که فرزند دوم پدر است، واجب است و قضای نماز و روزهای که از مادر فوت شده، نیز بنابر احتیاط واجب است.
اجوبه الاستفتاءات رهبری ، سؤال ۵۴۲
سؤال : اگر پسر بزرگ چه بالغ باشد یا غیر بالغ، قبل از پدر فوت کند. آیا قضای نمازهای پدر از فرزندان دیگر ساقط میشود؟
جواب : تکلیف قضاى نماز و روزه پدر بر پسر بزرگى واجب است که هنگام وفات پدر زنده باشد، هرچند فرزند اوّل یا پسر اوّل پدر نباشد.
اجوبه الاستفتاءات رهبری ، سؤال ۵۴۳
سؤال : آیا اگر پسر بزرگ که قضای نماز پدر بر عهده اوست، فوت نماید، انجام آنها بر ذمّه وارث پسر بزرگ است یا این که به پسر بعدیِ پدر (برادرِ پسر بزرگ) منتقل میشود؟
جواب : قضاى نماز و روزه پدر که بر پسر بزرگ واجب است، با فوت وى پس از فوت پدرش، بر پسر و یا برادر او واجب نمىشود.
اجوبه الاستفتاءات رهبری ، سؤال ۵۴۶
سؤال : اگر در وقت فوت پدر، فرزند پسرش هنوز به دنیا نیامده باشد و بعد از وفات او به دنیا بیاید و میّت پسر دیگری هم نداشته باشد آیا این پسر در مورد نماز و روزه قضای او تکلیفی دارد؟
جواب : در فرض سؤال نماز و روزه ی قضا شده میّت، بعد از بلوغ بر پسر واجب است.
سایت مقام معظم رهبری
شرط ششم : پسر بزرگتر به قضای نماز پدرعلم داشته باشد
مسأله: اگر پسر بزرگتر شک دارد که پدر نماز قضا داشته یا نه ، چیزى بر او واجب نیست .
توضیح المسائل مراجع ، مسأله ۱۳۹۱
سؤال : مرد بزرگسالى به دلایل مشخّصى از خانوادهاش جدا شده و برقرارى ارتباط با آنها براى او مقدور نیست. وى فرزند بزرگ خانواده هم هست و پدرش در این مدّت فوت کرده است و نمىداند چه مقدار نماز قضا و غیر آن بر عهده پدرش است و مال کافى هم براى اجیر گرفتن در اختیار ندارد و خودش هم به علّت سن زیاد نمىتواند آنها را به جا آورد، وظیفه وى چیست؟
جواب : قضاى نمازهاى پدر واجب نیست، مگر آن مقدارى که پسر بزرگتر یقین به فوت آن دارد و بر پسر بزرگتر واجب است که نمازهاى پدرش را به هر صورتى که امکان دارد، قضا نماید و اگر از انجام آن حتّى از اجیر گرفتن براى انجام آن هم عاجز باشد، معذور است.
اجوبه الاستفتاءات رهبری ، سؤال ۵۴۱
سؤال : من پسر بزرگ خانواده هستم. آیا واجب است براى خواندن نمازهاى قضاى پدرم، تا زنده است از او تحقیق کنم یا این که بر او واجب است مرا از مقدار آن آگاه نماید؟ در صورتى که مرا مطّلع نکند، تکلیف من چیست؟
جواب : تفحّص و سؤال بر شما واجب نیست، ولى بر پدر واجب است تا فرصت دارد خودش بخواند و اگر نتوانست وصّیت نماید. به هر حال پسر بزرگ مکلّف است که بعد از فوت پدرش، آن مقدار از نماز و روزههایى را که یقین دارد از پدرش فوت شده است، قضا نماید.
اجوبه الاستفتاءات رهبری ، سؤال ۵۴۴
مسأله : اگر پسر بزرگتر بداند که پدرش نماز قضا داشته و شک کند که به جا آورده یا نه ، بنا براحتیاط واجب باید قضا نماید .
توضیح المسائل مراجع ، مسأله ۱۳۹۲
پرسش و پاسخ در ارتباط با قضای نمازهای پدر
سؤال : متوفّى قبل از مرگ ۲ ماه قادر به حرکت نبوده و نتوانسته نمازهاى واجب را بجا آورد ، در این مورد وصیّتى هم نکرده تکلیف چیست ؟
جواب : برپسربزرگتر واجب است نمازهاى قضاء شده پدر را بجا آورد.
استفتاءات حضرت امام ، ج۱،ص: ۱۹۰ ، سؤال ۲۲۷
سؤال : در سنّ ده سالگى پدرم را از دست دادم و اکنون که به سنّ بلوغ رسیده ام قضاى نمازهاى پدرم که حدود هجده سال مىباشد ، برمن واجب است ولى به علّت تراکم کار نمىتوانم شخصاً آنرا بجا آورم و در ضمن استطاعت مالى نیز ندارم که برایش اجیر بگیرم. لطفاً در این مورد مرا راهنمایى کنید.
جواب : اگر براى شما امکان ندارد هروقت ممکن شد ولو تدریجاً خودتان قضا نمائید و یا دیگرى را براى آن اجیر نمایید .
استفتاءات حضرت امام ، ج۱،ص: ۱۸۹ ، سؤال ۲۲۴
سؤال : اگر پدرى اصلًا نماز نخوانده باشد، آیا همه نمازهاى او قضا دارد و انجام آنها بر پسر بزرگ او واجب است؟
جواب : بنا بر احتیاط در این صورت هم قضاى آنها واجب است.
اجوبه الاستفتاءات رهبری ، سؤال ۵۴۷
ب ) حکم نمازهای فوت شده مادر
اگر پدر و مادرِ از دنیا رفته نماز و روزه قضا داشته باشند همه فرزندان از بابِ احسان به والدین شایسته است نماز و روزه آنان را بجا آورند و یا کسی را اجیر نمایند ، ولی در میان فرزندان بر پسر بزرگتر قضای نمازهای پدر با شرایط قبل واجب بود و امّا وجوب قضای نمازهای مادر مورد اختلاف می باشد :
۱. حضرت امام قدّس سرّه فرموده اند : قضای نمازهای مادر بر پسر بزرگتر واجب نیست ؛ هرچند احتیاط مستحب است پسر بزرگتر نمازهای قضای مادر را نیز به گونه ای که برای پدر ذکر شد ، انجام دهد یا برای آن اجیر بگیرد .
۲ . مقام معظّم رهبری فرموده اند :
سؤال : اگر فرزند بزرگ میّت دختر و فرزند دوم او پسر باشد، آیا قضای نمازها و روزههای پدر و مادر بر این پسر واجب است؟
جواب: ملاک واجب بودن قضای نماز و روزه پدر و مادر این است که فرزند مذّکر از دیگر اولاد ذکور میّت ـ اگر میّت اولاد ذکور داشته باشد ـ بزرگتر باشد، و در فرض سؤال قضای نماز و روزه پدر بر پسر که فرزند دوم پدر است، واجب است و قضای نماز و روزهای که از مادر فوت شده، نیز بنابر احتیاط واجب است.
اجوبه الاستفتاءات رهبری ، سؤال ۵۴۲
مسأله : اگر پسر بزرگتر بخواهد نماز مادر را بخواند ، باید به تکلیف خود عمل کند ، مثلًا قضاى نماز صبح ومغرب و عشا را باید بلند بخواند .
توضیح المسائل مراجع ، مسأله ۱۳۹۵
پرسش و پاسخ در ارتباط با قضای نمازهای والدین
سؤال : فردى که خودش نماز قضاى واجب زیادى دارد؛ به‌گونه‌اى که قضا کردن آنها چند سال طول مى‌کشد و از طرفى چون پسر بزرگ خانواده است نماز قضاى والدینش نیز بر گردن اوست و بضاعت مالى هم ندارد که پول بدهد تا دیگران نماز والدینش را قضا کنند، چه تکلیفى دارد؟
جواب : باید تا آنجا که توان دارد به هر دو وظیفه عمل کند و هم نمازهاى قضاى خود و هم قضاى نماز پدر را انجام دهد و مقدارى را که توان ندارد، وصیّت کند.
سایت مقام معظّم رهبری
سؤال : آیا نماز آیات پدر و مادر بر گردن پسر بزرگتر است؟
جواب : آنهایى که قضا دارند، بر او واجب است.
سایت مقام معظّم رهبری
